تولید فلزات گرانبها از پسماند‌های الکترونیکی

ایسنا: معدن‌کاوی شهری که به بازیابی فلز از زباله‌های الکترونیکی اطلاق می‌شود، اقدامی است که در آن بازیافت زباله‌های الکترونیکی برای استخراج مواد معدنی باارزش صورت می‌گیرد. از این رو با بازیافت پسماند‌های الکترونیکی مانند گوشی‌های تلفن همراه می‌توان سالانه بیش از ۱۵ هزار کیلوگرم مس را به چرخه بازگرداند. مردم کره زمین سالانه ۱.۷ میلیارد گوشی تلفن همراه خریداری می‌کنند و این در حالی است که از یک میلیون دستگاه گوشی تلفن همراه می‌توان ۳۴ کیلوگرم طلا، ۱۵۸۷۵ کیلوگرم مس و ۳۵۰ کیلوگرم نقره استخراج کرد. گفته می‌شود در یک آیفون عادی ۰.۰۳۴ گرم طلا، ۰.۳۴ گرم نقره، ۰.۰۱۵ گرم پالادیوم، کمتر از یک‌هزارم گرم پلاتین، ۲۵ گرم آلومینیوم و ۱۵ گرم مس وجود دارد. علاوه بر آن، گزارش نظارت بر زباله‌های الکترونیک سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد جهان ۴۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون کیلوگرم وسیله الکترونیکی غیرقابل استفاده دارد. این میزان برابر با مجموع تعداد گوشی‌ها، لپ‌تاپ‌ها، مایکروویو‌ها و تلویزیون‌های از کار افتاده است که در هرکدام از آن‌ها مواد معدنی بسیار زیادی به کار رفته است. به‌طور مثال، سیم‌پیچ‌ها و مدار‌ها در این وسایل مسی هستند. با این حال، تنها ۲۰ درصد از زباله‌های الکترونیکی جهان بازیافت و مابقی آن‌ها به حال خود رها می‌شوند. بازیافت نکردن زباله‌های الکترونیکی به‌دلیل آلاینده‌های موجود در آن آسیب‌های زیست‌محیطی به همراه دارد، به گونه‌ای بر اساس نظر کارشناسان گوشی‌های تلفن همراه دارای مقادیری جیوه، آرسنیک، کروم و سرب است که می‌تواند برای انسان و کره زمین خطرناک باشد. دستگاه‌ها و قطعات الکترونیکی حاوی فلزات خطرناکی مانند کادمیوم، مس، نیکل، روی، باریم، برلیوم، انواع پالستیک‌ها، آلومینیوم، نقره و پالتین هستند که اگر در طبیعت رها شوند، پس از پایان عمر مفید و عدم بازیافت صحیح، آلوده‌کننده خطرناک محیط زیست به شمار می‌روند. یکی از دلایلی که زباله‌های الکترونیکی به مرور زمان تبدیل به یک معضل بزرگ می‌شوند، کوتاه بودن عمر تجهیزات الکترونیکی و متنوع بودن سلیقه مردم و همچنین تغییرات ایجاد شده در صنایع است. بر این اساس بسیاری از کشور‌ها به سمت بازیافت زباله‌های الکترونیکی رفتند و در کشور ما نیز برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان مطالعات وسیعی برای ارائه روش‌های دوستدار طبیعت برای بازیافت این پسماند‌ها انجام دادند. این در حالی است که به گفته سیدمحمد صالح عامری یکی از محققان این حوزه علاوه بر عدم دریافت حمایت‌های لازم برای دریافت مواد اولیه که همان زباله‌های الکترونیکی است، با چالش صادرات این پسماند‌ها مواجه هستیم. به گفته وی، پسماند‌های الکترونیکی حاوی مقادیری فلزات اصلی و گرانبها است که می‌توان با روش‌های مناسب آن‌ها را استحصال کرد. مطالعاتی که با چالش‌های زیاد مواجه است سیدمحمد صالح عامری، مجری طرح در گفتگو با خبرنگار ایسنا استحصال مواد از منابع ثانویه را از زمینه‌های فعالیت‌های این شرکت دانش‌بنیان عنوان کرد و گفت: بر این اساس فعالیت ما بر بازیافت پسماند‌های الکترونیکی و معدنی متمرکز شده است. وی با بیان اینکه موادی که برای سایر حوزه‌ها به عنوان مواد "دور ریز" مطرح است، برای ما ماده اولیه محسوب می‌شود، خاطر نشان کرد: با فرآوری‌هایی که بر روی پسماند‌های الکترونیکی و معدنی انجام می‌دهیم، از این پسماند‌ها محصولات با کیفیت، تولید و امکان فروش مجدد آن را فراهم می‌کنیم. عامری با تاکید بر اینکه در مطالعات توانستیم روش‌هایی را برای بازیافت مواد اولیه از زباله صنایع مختلف ارائه دهیم، یادآور شد: به عنوان مثال با استخراج مس از زباله‌های الکترونیکی، کابل‌های مسی تولید کردیم. مجری طرح با بیان اینکه در این مطالعات علاوه بر مس سایر فلزات نیز استحصال می‌شود، افزود: با انجام مطالعات بسیار به روش نسبتا "های‌تک" برای استحصال فلزات از زباله‌های الکترونیکی و معدنی دست یافتیم. این روش علاوه بر حاشیه سود مناسبی که برای ما دارد، منجر به کاهش مسایل محیط زیستی می‌شود. عامری مهمترین موضوع در بازیافت زباله را کاهش مسایل زیست محیطی عنوان کرد و افزود: روش‌های ارائه شده در این تحقیقات روش دوستدار محیط زیست است و توانستیم این روش را جایگزین روش‌های سنتی که آلوگی‌های زیست محیطی را به دنبال دارد، کنیم. این محقق با بیان اینکه از پسماند و مواد دور ریز معدنی نیز اقدام به استحصال فلزات کردیم، توضیح داد: در صنایع معدنی علاوه بر پسماند، موادی به عنوان "دور ریز" تلقی می‌شوند که این مواد نمی‌توانند دوباره به سیکل کاری معدن بازگردند. عامری این مواد را حاوی مس و سایر عناصر دانست و یادآور شد: این مواد همچنین دارای عناصر خطرناک دیگری مانند آرسنیک است که ما در این تحقیقات توانستیم این مواد آلاینده را به شکلی تبدیل کنیم که بتوان آن‌ها را در طبیعت نگهداری کرد و مشکل زیست محیطی ایجاد نکنند. این محقق در عین حال مهمترین چالش بازیافت پسماند‌های الکترونیکی و معدنی را در حوزه حمایتی عنوان کرد و گفت: در قبال تحقیقاتی که برای بازیافت پسماند‌های الکترونیکی انجام دادیم، انتظار حمایت داشتیم، ولی به دلیل روند بوروکراتیک موجود این حمایت‌ها با تاخیر انجام می‌شود و یا انجام نمی‌شود. وی چالش دیگر این حوزه را اعطای مجوز برای صادرات این پسماند‌ها ذکر کرد و توضیح داد: در کشور به راحتی برای صادرات پسماند‌های الکترونیکی مجوز صادر می‌شود، در حالی که این پسماند‌ها دارای منابع مهمی از مواد اولیه هستند. عامری دلیل صادرات این پسماند‌ها را بر اساس این تحلیل دانست که زباله‌ای که در کشور نمی‌توانیم آن را بازیابی کنیم، از کشور خارج می‌شود و از این طریق آسیب رسیدن به محیط زیست کشور کاهش می‌یابد. وی با بیان اینکه اخیرا مقررات منع صادرات این پسماند‌ها اعلام شده است، خاطر نشان کرد: با وضع این قوانین اقدام به تغییر نام چنین پسماند‌هایی شد و در قالب عناوین جدید اقدام و به شکل ماده خام این زباله‌ها صادر می‌شود. مجری طرح با تاکید بر ضرورت اعتماد به جوانان کارآفرین گفت: باید به این جوانان اعتماد شود که استارت آن با موضوع شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت‌های معاونت علمی آغاز شده است، ولی اگر این اعتماد وجود نداشته باشد و معیار، سن و سال شرکت و افراد شاغل در آن باشد، هیچ گاه اتفاقی نخواهد افتاد و منفعتی نیز برای کشور در پی نخواهد داشت. وی بی اعتمادی جامعه و مشتریان را از مهمترین دغدغه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان عنوان کرد و ادامه داد: مسوولان باید قبول ریسک کنند؛ چراکه قبول ریسک موجب می‌شود شرکت‌ها و صنایع پخته شوند، این امر تولید محصولات مورد نیاز به کشور را به دنبال خواهد داشت. عامری با اشاره به دستاورد‌های تحقیقاتی این شرکت دانش‌بنیان، گفت: ما در آستانه تجاری‌سازی محصولات خود هستیم و برای این منظور نیز کارگاهی را تجهیز کردیم و آماده عقد قرارداد برای فروش محصولات خود هستیم. وی با بیان اینکه اقدامات اولیه انجام شده و تا کمتر از یک ماه آینده محصولات ما وارد بازار خواهد شد، گفت: محصولات عمده ما تولید فلزات اصلی و گرانبها است. عامری، مزیت دستاورد‌های این طرح را کاهش هزینه‌های استحصال از زباله‌های معدنی و الکترونیکی دانست و اضافه کرد: کاری که ما در این مطالعات انجام دادیم، این بود که روشی را ارائه دادیم تا بتوانیم هزینه‌ها را کاهش دهیم و بتوانیم فلزات پایه مانند مس و نیکل تولید کنیم و به فروش برسانیم.