هشدار هواشناسی به تبعات منفی بارورسازی ابر‌ها

خبرگزاری ایلنا: معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی بر این باور است؛ بارورسازی ابر‌ها نه تنها بحران فزاینده کمبود آب را تعدیل نمی‌کند، بلکه خوش‌یینی حاصل از آن در بیشتر مردم و حتی برخی مسئولان سبب تداوم مصرف بی‌رویه و وخیم‌تر شدن بحران آب شده و ناپایداری اقتصادی- اجتماعی و تنش‌های استانی، قومی و مذهبی را دامن می‌زند.

با توجه به اینکه تغییر اقلیم مشکلات بسیاری از جمله خشکسالی، باران‌های شدید، طوفان و ... را برای کشور ایجاد کرده است، بی‌شک علم هواشناسی می‌تواند با تشخیص و اطلاع‌رسانی به موقع در خصوص این پدیده‌ها از وقوع بسیاری از خسارات ناشی از این اتفاقات طبیعی جلوگیری کند، البته همه این موارد در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که بودجه و امکانات کافی در اختیار سازمان هواشناسی قرار بگیرد، در همین خصوص و سایر موضوعات دیگر همچون تاثیر پارازیت‌ها بر رادارها، طرح‌های انتقال آب، بارورسازی ابر‌ها و... با داود پرهیزکار (معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی کشور) گفتگو کردیم که در زیر می‌خوانید:

از نصب اولین رادار سازمان حدود ۱۵ سال سپری شده که پس از این مدت به دلیل تغییر و ارتقای تکنولوژی، نیازمند بروزرسانی هستند، این موضوع برای ۶ رادار از ۹ رادار صادق است.

آیا سازمان هواشناسی با کمبود امکانات روبرو است و اصولا رادار‌های هواشناسی از کیفیت لازم برخوردار هستند یا به دلیل فرسوده بودن دچار اختلال نیز می‌شوند؟

رادار‌های هواشناسی کشور از پیشرفته‌ترین رادار‌های دنیا و باکیفیت عالی هستند، البته طبیعی است که تجهیزات الکترونیکی به طور مرتب نیازمند نگهداری و بروزرسانی هستند. از نصب اولین رادار سازمان حدود ۱۵ سال سپری شده که پس از این مدت به دلیل تغییر و ارتقای تکنولوژی، نیازمند بروزرسانی هستند، این موضوع برای ۶ رادار از ۹ رادار صادق است. این بروزرسانی به دلیل فرسودگی نبوده، بلکه برای افزودن توانمندی‌های جدید است.

بودجه‌ای که در اختیار سازمان قرار می‌گیرد، برای پیگیری امور و تامین امکانات و تجهیزات کافی است؟

رادار‌ها در هواشناسی از گران‌ترین تجهیزات هستند که قیمت هر یک با زیرساخت‌های مورد نیاز در حد ۲ میلیون یورو است. این مبلغ با توجه به اعتبارات ۸ میلیون یورویی سازمان، عدد بسیار بزرگی است، این کمبود اعتبارات عملا امکان توسعه بویژه توسعه و تکمیل شبکه راداری را از سازمان گرفته است.

به طور کلی هر موجی که در محدوده فرکانسی یک دستگاه فرستنده و یا گیرنده امواج تولید و ارسال شود، موجب تداخل در امواج و کارکرد آن دستگاه می‌شود.

آیا وجود پارازیت‌های مختل کننده امواج ماهواره‌ای تاثیری در عملکرد رادار‌ها دارد و آیا باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن‌ها نمی‌شود؟

به طور کلی هر موجی که در محدوده فرکانسی یک دستگاه فرستنده و یا گیرنده امواج (که به طور اختصاصی توسط سازمان تنظیم مقررات رادیویی اختصاص داده می‌شود) تولید و ارسال شود، موجب تداخل در امواج و کارکرد آن دستگاه می‌شود. در حال حاضر سازمان هواشناسی از سه نوع رادار در باند‌های S، C. و X. با محدوده فرکانسی ۷/۲، ۶/۵ و ۶/۹ مگاهرتز استفاده می‌کند که هر سه آن از طریق سازمان تنظیم مقررات رادیویی مجوز اختصاصی برای فعالیت دارند.

نوع C، با فرکانس۵.۶ MHz بیشتر مشکل تداخل فرکانس دارد که این مشکل در شهر‌های بزرگ از جمله تهران شدیدتر است. بدیهی است که مرجع تنظیم و حفظ این فضای فرکانسی و تعیین و تشخیص منابع اختلال‌کننده، سازمان تنظیم مقررات رادیویی است.

با توجه به اینکه دستگاه‌های باران‌سنجی و ... در اختیار وزارت نیرو است و اطلاعات آن‌ها دست هواشناسی نیست، پس نقش سازمان هواشناسی در تشخیص سیل چگونه است؟

در مقوله سیل سازمان از روش پیش‌بینی حداقل ۷۲ ساعت قبل مبتنی بر مدل‌های جفت شده هواشناسی- هیدرولوژی استفاده می‌کند که برای این مدل‌ها داده‌های دیدبانی باران‌سنجی نقش و اثری ندارند و از آن‌ها تنها در تنظیمات و راستی آزمایی مدل قبل از عملیاتی شدن و در سطح مطالعاتی استفاده می‌شود. سازمان هواشناسی کشور خود به تنهایی حدود ۵۰۰۰ ایستگاه سنجش در اختیار دارد که ۲۵۰۰ مورد آن باران‌سنجی هستند که با ۱۵۰۰ باران‌سنج وزارت نیرو نیز مکمل هستند و این داده‌ها در بین دو دستگاه مبادله می‌شود. یادآور می‌شوم که بسته به نوع حوضه‌ی آبریز از روش‌های مختلفی برای پیش‌بینی سیل می‌توان استفاده کرد. در حال حاضر حداقل چهار روش در سازمان استفاده می‌شود که پیشرفته‌ترین و کامل‌ترین آن‌ها روش گفته شده یعنی جفت مدل هواشناسی- هیدرولوژی است.

سطح سرویس‌دهی سازمان هواشناسی همواره در حال توسعه بوده و سعی بر این است که کار‌ها و خدمات در هیچ زمینه‌ای به دلیل عدم هماهنگی یا مشکلات موجود، دچار نقصان نشود.

آیا سازمان حفاظت محیط زیست، مدیریت بحران شهرداری و هواپیمایی و دیگر سازمان‌های مرتبط با سازمان هواشناسی همکاری لازم را دارند؟

به طور قانونی و بر اساس نیاز کاربران، سازمان هواشناسی به طور پیوسته اطلاعات و محصولات تولیدی خود را در اختیار کاربران مختلف در کشور قرار می‌دهد. در برخی موارد ممکن است؛ عدم هماهنگی در برنامه‌ریزی‌ها و کار‌های عملیاتی وجود داشته باشد که البته همواره تلاش می‌شود، این مشکلات به حداقل برسد، اما مسئله اصلی این است که سطح سرویس‌دهی سازمان هواشناسی همواره در حال توسعه بوده و سعی بر این است که کار‌ها و خدمات در هیچ زمینه‌ای به دلیل عدم هماهنگی یا مشکلات موجود، دچار نقصان نشود.

در بسیاری از کشور‌ها راهکار بارورسازی از اولویت خارج شده و روش‌های منطقی در مصرف بهینه از منابع آب در دستور کار قرار گرفته است.

چندی است که موضوع بارورسازی ابر‌ها مطرح شده است، اما شما معتقد هستید که بارورسازی ابر‌ها کمکی به حل خشکسالی نمی‌کند. به نظر شما بهترین راهکار برای مقابله با خشکسالی چیست؟

کم‌بارشی و خشکسالی ویژگی اقلیم ایران و بسیاری از مناطق جهان از جمله خارومیانه است. سابقه مکتوب شامل نوشته و سنگ نوشته‌ها در مورد خشکسالی و کم‌بارشی در ایران و منطقه به بیش از چند هزار سال می‌رسد. در بسیاری از کشور‌ها راهکار بارورسازی از اولویت خارج شده و روش‌های منطقی در مصرف بهینه از منابع آب با توجه به شرایط اقلیمی و حجم آب تجدید پذیر و همچنین توسعه پایدار در دستور کار قرار گرفته است. بازیابی چند باره فاضلاب در مصارف عمومی و صنعت روشی متداول شده و همچنین برای کاهش هزینه تصفیه، آب شرب از سایر مصارف عمومی جداسازی شده است.

بارورسازی ابر‌ها چه تبعات احتمالی در پی خواهد داشت؟

با فرض افزایش یک درصدی آب تجدیدپذیر به کمک عملیات بارورسازی در کل ایران، و بی‌توجه به هزینه‌های سازمانی، مطالعات، تجهیزات و همچنین پیامد‌های زیست‌محیطی در دراز‌مدت، چشم‌انداز ناامید کننده‌ای از نتایج مورد انتظار این‌گونه عملیات بدست می‌آید که نه تنها بحران فزاینده کمبود آب را تعدیل نمی‌کند، بلکه خوش‌یینی حاصل از آن در بیشتر مردم و حتی برخی مسئولان سبب تداوم مصرف بی‌رویه و وخیم‌تر شدن بحران آب شده و ناپایداری اقتصادی- اجتماعی و تنش‌های استانی، قومی و مذهبی را دامن می‌زند.

در کوتاه یا بلند‌مدت پیامد‌های ناخوشایند انتقال بین حوضه‌ای آب در منطقه‌ای که آب از آنجا برداشت شده و همچنین در حوضه‌ای که آب به آن منتقل شده آشکار خواهد شد.

شما موافق طرح انتقال آب هم نیستید، علت آن چیست؟

خُرد اقلیم‌ها دارای توان محدودی هستند و نمی‌توان بیش از توان آن‌ها توسعه ایجاد کرد. ویژگی‌های خرداقلیمی هر منطقه مانند پوشش گیاهی، نوع خاک و زیست‌بوم منطقه طی قرن‌ها همگام با پارامتر‌های هواشناختی آن منطقه مانند دما و نمناکی هوا، مقدار و نوع بارش، ابرناکی و میزان انرژی دریافتی از خورشید شکل گرفته و مانوس و سازگار شده است. هر گونه تغییری در آن به معنی ناسازگاری و درگیری با اقلیم است که نتیجه گریزناپذیر آن توسعه ناپایدار و حتی عوارض دردناک اقتصادی-اجتماعی و در انتها شکست انسان خواهد بود. موضوع انتقال بین حوضه‌ای آب در کشور نیز جدا از این مقوله نیست و در کوتاه یا بلند‌مدت پیامد‌های ناخوشایند آن در منطقه‌ای که آب از آنجا برداشت شده (کاهش مصنوعی توان خرداقلیم مبدا) و همچنین در حوضه‌ای که آب به آن منتقل شده (افزایس مصنوعی توان خرداقلیم مقصد) آشکار خواهد شد.

تنها راهکار مواجهه با کم‌آبی، ابتدا شناسایی و پذیرش حقآبه منطقه و سپس هماهنگ کردن برنامه‌های توسعه‌ای و اجرایی منطقه در حد حقآبه آن است.

به نظر شما بهترین راهکار‌ها برای سازگاری با کم‌آبی در کشور کدامند؟

تنها راهکار مواجهه با کم‌آبی، ابتدا شناسایی و پذیرش حقآبه منطقه و سپس هماهنگ کردن برنامه‌های توسعه‌ای و اجرایی منطقه در حد حقآبه آن است. به بیان دیگر تنها راه ممکن برای زیستن در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک مانند ایران، سازگاری با اقلیم آن است که شدیدا نیاز به فرهنگسازی در بین مردم و مسئولان دارد.