آلودگی هوا ۸۰ میلیارد دلار بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند/ هیچ استراتژی مشخصی برای آلودگی هوا نداریم

سرویس اجتماعی فردا؛ سهیلا روزبان: ابرهای سیاه این روزها باز هم میهمان پایتخت نشینان هستند. ابرهای سیاهی که نه تنها تهدیدی برای سلامت انسانها هستند، بلکه اقتصاد ایران را نیز با چالش مواجه کرده اند. البته این روایت تنها منحصر به ایران نیست. طبق گزارشات بانک جهانی این نوع آلودگی چهارمین عامل عمده مرگ ومیر در سراسر جهان طی سال ۲۰۱۶ به شمار می آید و همه ساله بار مالی سنگینی را به بسیاری از کشورها تحمیل می کند. براساس این گزارش چین سالانه عددی معادل 10 درصد از تولید ناخالص این کشور را صرف هزینه آلودگی هوا می کند. ایــن عدد در ایران نیــز 3.2 درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شده اســت. به عبارت دیگر با احتساب 997 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی کشور در سال 2013 آلودگی هوا سالانه 80 هزار میلیاردتومان هزینه به اقتصاد ایران تحمیل می کند.

اما معصومه ابتکار زیان آلودگی هوا را بسیار کمتر می داند و رقم 30 میلیارد را برای مسائل زیست محیطی عنوان می کند. در این میان هستند کارشناسانی که قیمت بی توجهی به مسائل زیست محیطی را نابودی ایران می دانند. محمد حسین کریمی پور، مشاور عالی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه ایران به سرعت به سمت تخلیه شدن پیش می رود، به خبرنگار «فردا» می گوید: آلودگی هوای ناشی از ریزگردها بسیاری از شهرهای کشور را خالی کرده است. در شمال کشور با بحران دریاچه ارومیه مواجه هستیم، در جنوب کاهش شدید و شور شدن آب کارون و دگرگونی های که در شمال خلیج فارس رخ داده را می بینیم و در شرق کشور وابستگی شدید آبی را داریم. در مناطق مرکزی هم آلودگی هوا نفس مردم را بریده است. در چنین شرایطی چطور می توان زیان ناشی از بی توجهی به مسائل زیست محیطی را 30 تا حتی 80 میلیارد دلار اعلام کرد .

استراتژی مقابله با بحران های زیست محیطی نداریم

در حالی که سایر مرگ های ناشی از آلودگی بیشتر کودکان و افراد مسن را درگیر می کند، مرگ های ناشی از آلودگی هوا بیشتر برای زنان و مردان در ســن کار اتفاق می افتد. این همان مسئله ای است که اقتصاد از آن ضربه بسیاری می بیند و نیروی کار خود را از دست می دهد. آلودگی در سلامت مردم در همه سنین تاثیر می گذارد. اما زمانی که مردان و زنان در سن کار پیش از موعد میمیرند، مرگشان به درآمد ازدست رفته کار برای کشورشان منتج می شود. درآمد از دست رفته کار در منطقه هایی با جمعیت جوان تر، بسیار قابل توجه است. درآمد از دست رفته در جنوب آسیا به بیشتر از 66 میلیارد دلار در سال 2013 می رسد؛ یعنی رقمی معادل یک درصد از کل تولید ناخالص داخلی آنها . ســالانه 225 میلیارد دلار از اقتصاد جهان به خاطر آلوگی هوا، ازدســت می رود.

اما، در ایران کشورهایی که به لحاظ تعداد روزهای آلوده هوا در خط قرمز قرار دارد و پایتختش در فهرست شهرهای بزرگ آلوده جهان جای گرفته به جز اظهارنظرهای پراکنده، گزارش های معتبری در رابطه با زیان اقتصادی آلودگی هوا وجود ندارد. این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که دولتمردان مسائل زیست محیطی را اولویت نخست کشور عنوان می کنند. به طوری که به گفته محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه بحران آب و مسائل زیست محیطی دو اولویت نخست برنامه ششم توسعه بوده و دولت توجه ویژه ای به آن دارد. اما محمد حسین کریمی پور، مشاور عالی اتاق بازرگانی ایران نظری متفاوت در این باره دارد. او به خبرنگار «فردا» می گوید: در سطح حکمرانی کلان، ایران فاقد هرگونه استراتژی مشخصی است که به صورت توامان مسائل آب، محیط زیست، کشاورزی، امنیت غذایی، آمایش سرزمین و جمعیت روستایی را مورد توجه قرار داده باشد.

او تعدد بالای قوانین در عین ناکارآمد بودن آنها را مورد اشاره قرار داد و گفت: در اسناد بالادستی در حالی به صورت جداگانه هریک از این عرصه مورد توجه قرار گرفته که این قوانین با یکدیگر هیچ انطباق نداشته و عملا قابلیت اجرایی ندارند.

به گفته کریمی پور، در برنامه چهارم و پنجم با تعیین هدف 25 درصد مهار اضافه برداشت و همچنین در برنامه ششم توسعه ای کشور بر کاهش برداشت از منابع زیرزمینی و تعادل بخشی تاکید شده است. این در حالی است در برنامه چهارم نه تنها این هدف محقق نشد بلکه در طول مدت اجرای این برنامه 64 درصد بر میزان برداشت آب از منابع زیرزمینی افزوده شد. با وجود این شکست باز هم همین هدف عینا در برنامه بعدی تکرار شد.

رئیس سابق کمیسیون آب اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه بسیاری از احکام پنجم برنامه های توسعه ای قبلی هیچ گاه عملی نشده است، ادامه داد: احکام برنامه ششم هم قرار نیست در کشور اجرا شود. شد، شد، نشد هم نشد! تا زمانی که روند حکمرانی در کشور اصلاح نشود، هیچ فردی خود را مجاب به پاسخگویی نداند، هدف گذاری ها به صورت موزاییک وار و منفصل از یکدیگر انجام شود، هرج و مرج در اقتصاد موج خواهد زد.

این فعال بخش خصوصی می گوید: هرج و مرجی که امروز شاهد آن هستیم و نتیجه اش این شده که دولت ما با دو میلیون و 700 هزار کارمند شاید نسبت به جمعیت فربه ترین، پرخرج ترین و کم بازده ترین دولت های بزرگ جهان باشد. نسبت کارمند به جمعیت کشور در ایران 15 برابر ژاپن است. حاکمیتی چنین فربه، وزنش بر دوش اقتصاد سنگینی می کند و نفس ملت و تولید را می برد. چنین دولتی چگونه می تواند با آلودگی هوا مقابله کند. با توجه به این توضیحات در حال حاضر کشور نیازمند یک حکمرانی چابک است که بتواند به ملت کمک کند و بر انبوه چالش ها فائق آید نه اینکه 15 برابر به هزینه های کشور بیافزاید.

آمار متناقض برای هزینه آلودگی هوا

ســازمان همکاری و توسعه بین المللی در آوریل ســال ۲۰۱۵ نتایج تحقیقاتی را منتشر کرد که نشان می داد در سال ۲۰۱۰ حدود ۶۰۰ هزار مرگ زودرس در اروپا به خاطر آلودگی هوا، ۶.۱ تریلیون دلار هزینه اقتصادی به همراه داشته است. این رقــم، برابر با یک دهم از کل تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۳ است . مســئولان ایرانی نیز آمار و ارقام متفاوتی را از هزینه های آلودگی هوا بیــان می کنند. معصومه ابتکار، رئیس ســازمان محیط زیست گفته است : بر اساس مطالعات صورت گرفته در سال ۸۹ مردم حدود ۹ میلیارد دلار به خاطر مسائل محیطزیستی خسارت دیدند و میزان این خسارت امروز به حدود 30 میلیارد دلار در سال رسیده است . اما م حمدرضا تابش، رئيس فراکسیون محیط زیست مجلس رقم ۸۰ هزار میلیارد تومان را به عنوان هزینه آلودگی هوا در کشور اعلام کرده است. او می گوید: بانک جهانی هزینه آلودگی هوا در ایران را سالانه 2.3 درصد تولید ناخالص داخلی اعلام کرده اســت. بنا بر مستندات آماری تولید ناخالص داخلی ایران در ســال 2013، به میزان 997 میلیارد دلار بوده، لذا با قیمت فعلی سالانه 80 هزار میلیارد تومان هزینه آلودگی هوا است که به کشور تحمیل می شود. او این رقم را به طور ملموس چنین شرح می دهد با این مبلغ می توان 20 هزار واگن مترو خریداری کرد یا 900 بوســتان 60هکتاری، 140 نیروگاه و 60 ورزشــگاه 50هزار نفری احداث کرد . این مبلغ در واقع سه یا چهار برابر بودجه عمرانی یک سال دولت است . در ایران به جز این آمــار و ارقام پراکنده، هیچ مطالعه دقیقی از ســوی نهادهای مســئول انجام نشده است.