تشریح سناریوهای احتمالی آمریکا برای برجام

خبرگزاری مهر: دولت ایالات متحده آمریکا درحال حاضر تلاش می کند برجام را مغایر با منافع ملی خود نشان دهد. با این حال انتظار نمی رود ترامپ فراتر از این برود. در عوض وی به کنگره فشار می آورد تا با توسل به ابزار تحریم، ایران و اروپا را به رفع نواقصی وادار کند که به زعم وی در برجام وجود دارد! درهمین ارتباط، «آسوشیتد پرس» در گزارشی به گمانه زنی درباره زمان دقیق اعلام راهبرد نهایی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا درباره ایران پرداخته است. این رسانه از یک سو با استناد به اظهارات ترامپ که گفته بود «خیلی زود» موضع خود را اعلام می کند و از سوی دیگر با توجه به اینکه در برنامه ای که کاخ سفید برای امروز پنجشنبه ارائه داده، جایی برای سخنرانی ترامپ در نظر گرفته نشده است، احتمال داد اعلام تصمیم نهایی ترامپ به جمعه موکول شده باشد.

از سوی دیگر، تصمیم احتمالی ترامپ برای خروج از برجام واکنش سران کشورهای اروپایی را نیز به دنبال داشته است. در همین راستا، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مصاحبه با «پی بی اس» گفت: خروج احتمالی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از برجام، ممکن است دیگر کشورها را برای مذاکره با واشنگتن دچار تردید کند. وی افزود: پیامی که آمریکا با خروج از برجام به سایر جهان ارسال می کند این است که واشنگتن از این پس قابل اعتماد نخواهد بود.

در همین ارتباط، خبرنگار مهر گفتگویی را با دکتر «مراد عنادی» کارشناس سیاسی و تحلیلگر مسائل استراتژیک انجام داده است که مشروح آن از نظر می گذرد؛

برخی منابع خبری غربی اعلام کرده اند «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا عدم پایبندی ایران به برجام را اعلام خواهد کرد و عملا برجام را نقض خواهد کرد. نظر شما در این خصوص چیست؟

اقدام احتمالی ترامپ برای عدم تأیید پایبندی ایران به برجام، نقض آشکار این توافق محسوب می شود بدون شک اقدام احتمالی ترامپ برای عدم تأیید پایبندی ایران به برجام، نقض آشکار این توافق محسوب می شود. در واقع، این اقدام به مثابه نادیده گرفتن توافقی است که توسط کشورهای ۱+۵ به امضاء رسیده و سپس در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز تأیید شده است. «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا به دنبال آن است تا تصویر جدیدی را از خود به نمایش بگذارد. ترامپ تلاش می کند تا اینگونه القاء کند که سیاست های او بیش از اوباما، تأمین کننده منافع ایالات متحده است. به همین دلیل است که وی قصد دارد میراث اوباما (توافق هسته‌ای) را کنار بزند. اینکه ترامپ در نهایت موفق به تحقق و یا عدم تحقق هدف خود شود، به اقدامات آینده جمهوری اسلامی ایران، بستگی دارد.

تبعات و پیامدهای نقض احتمالی برجام از سوی دولت ایالات متحده آمریکا برای واشنگتن چه خواهد بود؟ آیا این اقدام، آبروی آمریکایی ها را نخواهد برد و موجب افزایش بی اعتمادی در سطح جهان به واشنگتن نخواهد شد؟

موضوع کاملا واضح است. آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها بر پایبندی جمهوری اسلامی ایران به مفاد توافق هسته ای صحه گذاشته است. در همین حال، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا صراحتا پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است. از سوی دیگر، کشورهایی نظیر روسیه و چین نیز بارها بر پایبندی ایران به برجام تأکید کرده اند. جنبش عدم تعهد نیز مشابه همین مواضع را تاکنون اتخاذ کرده است.

لذا کاملا واضح است که یک اجماع جهانی پیرامون پایبندی ایران به تعهداتش در برجام، شکل گرفته است. حتی در خودِ آمریکا نیز نخبگان آمریکایی معتقدند ایران به تمامی تعهدات خود در آمریکا درحال حاضر خلاف قوانین و مقررات بین الملل و تعهداتش عمل می کند. این نشانه بارز و شاخصی از بدعهدی های ایالات متحده به شمار می رود توافق هسته ای عمل کرده است. در این میان، تنها شخصی مانند «جان بولتون» نماینده سابق ایالات متحده در سازمان ملل است که مواضع ترامپ را تکرار می کند. البته سوابق وی که ازجمله نئومحافظه کارهای آمریکایی محسوب می شود، کاملا مشخص است.

بنابراین، وقتی مجموعه تمامی این افراد را در مقابل یکدیگر قرار می دهیم، به خوبی درمیابیم که در یک طرف، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، جان بولتون، سفیر سابق واشنگتن در سازمان ملل و تام کاتن، سناتور آمریکایی قرار می گیرند و در طرف دیگر، جامعه جهانی قرار دارد. واقعیت این است که آمریکا درحال حاضر خلاف قوانین و مقررات بین الملل و تعهداتش عمل می کند. این نشانه بارز و شاخصی از بدعهدی های ایالات متحده به شمار می رود.

این اوج بدعهدی آمریکا به تعهدات بین المللی‌اش است؛ کما اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بارها بر لزوم عدم اعتماد به واشنگتن تأکید کردند و فرمودند که نباید چهره آمریکا را بزک کرد. نکته آخر هم به شخصیت خودِ ترامپ باز می گردد که اساسا به ایجاد تنش در آمریکا عادت کرده است.

اگر ترامپ برجام را نقض کند در این صورت برای بازگشت تحریمهای هسته ای ایران، کنگره آمریکا باید رای گیری کند. آیا کنگره چنین تصمیمی خواهد گرفت؟

درحال حاضر، در خودِ کنگره نیز در خصوص این مسأله اختلافاتی وجود دارد. «باب کورکر» رئیس کمیته روابط خارجی سنای ایالات متحده آمریکا بارها اعلام کرده است سیاست هایی که ترامپ دنبال می کند بر خلاف منافع آمریکاست. حتی برخی از سناتورهای آمریکایی دیگر که از همان ابتدا به جد مخالف انعقاد توافق هسته ای با ایران بودند، اکنون در زمره مدافعان آن قرار گرفتند و معتقدند که اقدام احتمالی ترامپ علیه این توافق به منافع آمریکا آسیب می رساند. لذا اختلافات جدی میان سناتورهای آمریکایی در خصوص برجام وجود دارد.

فارغ از وجود دودستگی هایی که در کنگره وجود دارد، احتمال دارد کنگره به سمت اعمال فشار بیشتر بر ایران و آماده کردن فضا برای مذاکرات دیگری، پیش برود درهر صورت، اعلام احتمالی عدم پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ، عملا به معنای خروج آمریکا از توافق هسته ای است. اگر هم ترامپ پایبندی ایران را تأیید و بررسی آن را به کنگره محول کند، در اینجا سناریوهای مختلفی به وجود می آید. فارغ از وجود دودستگی هایی که در کنگره وجود دارد، احتمال دارد کنگره به سمت اعمال فشار بیشتر بر ایران و آماده کردن فضا برای مذاکرات دیگری، پیش برود.

بنابراین، در صورت تحقق این سناریو، فرانسه نیز به عنوان ناجی وارد می شود و اینگونه وانمود می کند که به دنبال حل و فصل مشکلات به وجود آمده است و می خواهد نگرانی های آمریکا را رفع کند. بنابراین سخن از مذاکرات در خصوص مسائل منطقه ای و موشکی ایران را به میان می کشد. اینها سناریوی جدیدی است که ممکن است ترامپ و اتاق فکر او برای ایران تدارک دیده باشند.

برخی افراد مانند Richard Goldberg معتقد هستند اگر ترامپ برجام را نقض کند در این صورت اروپایی ها وی را در خصوص تحریم مجدد هسته ای ایران همراهی خواهند کرد. نظر شما در این خصوص چیست؟

متأسفانه تاریخ ثابت کرده که در روابط بین الملل چیزی به اسم اخلاق و التزام به منشور سازمان ملل متحد وجود ندارد. در ۷۰ سالی که سازمان ملل تلاش کرده کشورهای مختلف را به قوانین بین‌المللی پایبند نگاه دارد، این اتفاق نیفتاده است. بزرگترین ناقضین مقررات بین المللی، قدرت های بزرگ هستند. امروز، اصل حاکم بر روابط بین الملل، اصل «بده و بستان» است. کشورها به منافع خود نگاه می کنند. بنابراین این احتمال وجود دارد که اگر شرایط به گونه ای متفاوت رقم بخورد، اروپایی ها وضعیت را بسنجند و در صف آمریکا و در مقابل ایران، قرار گیرند.

امروز حجم مبادلات اروپا و آمریکا ۴۰۰ میلیارد دلار برآورد می شود. این حجم مبادله قابل مقایسه با مبادلات اروپا با ایران که ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار برآورد می شود، نیست. لذا در اینجا این منافع امروز حجم مبادلات اروپا و آمریکا ۴۰۰ میلیارد دلار برآورد می شود که قابل مقایسه با مبادلات اروپا با ایران که ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار برآورد می شود، نیست اروپایی هاست که حکم می کند به چه سمت و سویی حرکت کنند. رفتارهای اروپایی نیز طی چهار دهه ای که از پیروزی انقلاب اسلامی سپری می شود، نشان می دهد که آنها و آمریکایی ها از یک قماش هستند.

در برخی موارد، اروپایی ها و آمریکایی ها برای تحقق منافع خود، تقسیم کار هم می کنند. نتایج اقدامات احتمالی اروپا و آمریکا بستگی به میزان ایستادگی و مقاومت ایران دارد. هرچقدر که ایران ایستادگی و مقاومت بیشتری از خود داشته باشد، طبیعتا میزان چانه زنی ما در برابر طرف مقابل، بیشتر خواهد شد. طرف مقابل در این صورت، در خواهد یافت که ایران یک طرف سرسخت و نفوذناپذیر است و به همین دلیل، چاره جز عقب نشینی نمی بیند. به حمایت کنونی اروپا از ایران نمی توان زیاد تکیه کرد.

اینگونه به نظر می رسد که ترامپ قصد دارد در راهبرد جامع ضد ایرانی خود سپاه پاسداران را در لیست سیاه قرار دهد. هدف از این اقدام چیست و چه پیامدهایی دارد؟

طرح جامع اقدامات ضد ایرانیِ آمریکا مدتهاست که توسط مثلثی در ایالات متحده دنبال می شود. سه ضلع این مثلث را «مک مستر» مشاور امنیت ملی، «جیمز ماتیس» وزیر دفاع و «رکس تیلرسون» وزیر خارجه، تشکیل می دهند. خروجی اتاق فکر آمریکایی که این سه مثلاث اجزاء اصلی آن را تشکیل می دهند، طرح جامع مقابله با ایران است. این طرح جامع، بخش های مختلفی دارد که سیاست های جمهوری اسلامی در منطقه را هدف قرار می دهد.

زمانی که افکار عمومی در مقام مقایسه میان نقشهای ایران و آمریکا در منطقه برمی آیند، نظر مثبتی نسبت به سپاه و دیدگاه منفی نسبت به آمریکا پیدا می کنند

مسأله قرار دادن نام سپاه پاسداران در لیست گروه های تروریستی قبلا نیز مطرح بوده که آمریکایی ها از آن صرف نظر کردند. اکنون بار دیگر این پروژه را کلید زده اند. بخش مهمی از این اقدام به لابی صهیونیستی در آمریکا باز می گردد. آمریکایی به خوبی می دانند که در سال های اخیر در رویارویی با محور مقاومت در منطقه شکست های سختی را متحمل شده اند. محور اصلی فرهنگ مقاومت در منطقه نیز سپاه پاسدران محسوب می شود.

برآیند اقدامات منطقه ای سپاه پاسداران در شکست آمریکایی هایی ها و متحدان آنها در سوریه، یمن، عراق و دیگر کشورها تجلی یافته است. اکنون آنها به دنبال تخریب چهره سپاه پاسداران است. در هر صورت، اقدام احتمالی آمریکا در قرار دادن نام سپاه در لیست گروه های تروریستی به شدت به زیان این کشور خواهد بود، چراکه امروز مانند گذشته نیست که رسانه ها کاملا در اختیار قدرت های بزرگ باشد و افکار عمومی در تسخیرشان قرار گرفته باشند.

اکنون رسانه های بی طرف و مستقل زیادی تشکیل شده اند که نقش مهمی را در آگاهی بخشی به افکار عمومی منطقه و جهان ایفا کرده و می کنند. افکار عمومی امروز دیگر نتایج عملکرد آمریکا در افغانستان، پاکستان، یمن، سوریه و عراق و کشتار غیرنظامیان را به خوبی می بینند. در طرف مقابل، اقدامات ایران و سپاه پاسداران در منطقه نیز کاملا عیان گشته است. زمانی که افکار عمومی در مقام مقایسه میان دو نقش ایران و آمریکا در کشورهای منطقه برمی آیند، نظر مثبتی نسبت به سپاه پاسداران و دیدگاه منفی نسبت به آمریکا پیدا می کنند.