پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه چه خواهد بود؟
در تازه‌ترین تحول در موضوع هسته‌ای ایران و تنش‌های بین‌المللی حول این موضوع، خبرنگار وال‌استریت ژورنال گزارش داد که ایران برای اولین‌بار در مذاکرات ژنو به کشورهای اروپایی هشدار داده است که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) نه‌تنها از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد، بلکه دکترین هسته‌ای خود را نیز بازنگری و تغییر خواهد داد. این اظهارات، در پاسخ به تهدیدات اخیر اروپا مبنی بر بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران صورت گرفته است.
در همین راستا اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری دوشنبه (یکم بهمن‌ماه) در رابطه با گفت‌و‌گو‌های میان ایران و اروپا، گفت: «غیر طبیعی نیست که طرف‌های مختلف بحث‌های خود را مطرح کنند. این بی‌سابقه نیست در دوران مذاکرات برجام هم این موضوعات بین طرفین مطرح می‌شد. ایران هیچ وقت در مورد توانمندی‌های نظامی خود با هیچ طرفی مذاکره نکرده و نخواهد کرد و ملت ایران هم اجازه این موضوع را به هیچ طرفی نخواهد داد. مواضع ما همیشه روشن بوده است. در مورد بحث‌هایی که موسوم به سازو کار ماشه است، مشخص کردیم اگر از این اهرم استفاده شود، واکنش ما متناسب و متقابل خواهد بود. سوءاستفاده از این سازوکار باعث می‌شود دیگر توجیهی برای ماندن ایران در این تفاهم‌نامه‌ها مثل NPT نداشته باشیم. این در حالی است که ایران برای نخستین‌بار به اروپایی‌ها در ژنو گفت در صورت کلید خوردن اسنپ‌بک نه‌تنها از NPT خارج می‌شود، بلکه دکترین هسته‌ای خود را هم تغییر می‌دهد. کشورهای اروپایی، با استناد به اختلافات موجود بر سر اجرای تعهدات ایران در چارچوب برجام، بارها مکانیسم ماشه را به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار مطرح کرده‌اند؛ اما این تهدیدات به جای تقویت دیپلماسی، موجب افزایش تنش‌ها و همچنین پیچیدگی بیشتر شرایط شده است.
مکانیسم ماشه: ابزاری برای فشار یا عاملی برای تشدید تنش؟
مکانیسم ماشه که در متن برجام به‌عنوان ابزاری برای بازگرداندن فوری تحریم‌ها پیش‌بینی شده، به یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در روابط ایران و طرف‌های اروپایی تبدیل شده است. کشورهای اروپایی بر این باورند که استفاده از این ابزار می‌تواند ایران را به پایبندی کامل به تعهداتش در برجام بازگرداند. بااین‌حال هشدارهای صریح ایران درباره خروج از NPT و تغییر در دکترین هسته‌ای، نشان‌دهنده پیامدهای بالقوه و خطرناک چنین اقداماتی است.
لفاظی‌های اروپا و ادعای دیپلماسی در برابر عمل تهدیدآمیز
کشورهای اروپایی به‌طور مداوم بر اهمیت دیپلماسی و گفت‌وگو برای حل بحران تأکید کرده‌اند. بااین‌حال، استفاده از مکانیسم ماشه و تهدید به بازگرداندن تحریم‌ها، به وضوح در تضاد با این ادعاها است. چنین رویکردی به جای کاهش تنش‌ها، عملا به تعمیق شکاف‌ها و افزایش بی‌اعتمادی میان طرفین منجر شده است.
نبود راهبرد جامع و عملیاتی
اروپا در مواجهه با پرونده هسته‌ای ایران، به جای ارائه راه‌حل‌های خلاقانه و دیپلماتیک، صرفا به ابزارهای تهدیدآمیز نظیر اسنپ‌بک متوسل شده است. تحلیلگران معتقدند که هرگونه اقدام تحریک‌آمیز نظیر فعال کردن مکانیسم ماشه، ممکن است نتیجه معکوس داشته و به ضرر منافع اروپا تمام شود. خروج ایران از NPT و تغییر دکترین هسته‌ای به‌طور مستقیم امنیت کشورهای اروپایی را تهدید کرده و امکان هرگونه همکاری آینده را از بین خواهد برد.
ضرورت بازنگری در سیاست‌های اروپا
اظهارات طرف ایرانی نشان داد که سیاست‌های تهدیدآمیز و لفاظی‌های اروپا نمی‌توانند به‌عنوان راهکاری مؤثر برای مدیریت بحران عمل کنند. در چنین شرایطی، اروپا باید به بازنگری جدی در رویکرد خود بپردازد و به جای اتکا به ابزارهای فشار، به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک و توافقات جدید باشد. ایران نیز بارها اعلام کرده است که تنها در صورت اجرای کامل تعهدات طرف‌های مقابل، به تعهدات خود پایبند خواهد بود. بنابراین هر گونه تصمیم اروپا برای استفاده از مکانیسم ماشه، ممکن است به نقطه‌ای بی‌بازگشت در روابط دو طرف تبدیل شود.
دکترین هسته‌ای ایران، پایبندی به صلح و بازدارندگی در برابر تهدیدها
جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید کرده است که برنامه هسته‌ای این کشور ماهیتی صلح‌آمیز دارد و بر اساس اصولی روشن و شفاف در چارچوب دکترین هسته‌ای خود حرکت می‌کند. این دکترین بر پایه مفاهیم بازدارندگی، توسعه دانش بومی و تعهد به معاهدات بین‌المللی شکل گرفته است و به‌عنوان الگویی از مسئولیت‌پذیری و تعامل سازنده با جامعه جهانی شناخته می‌شود. در قلب دکترین هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، تأکید بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌ها قرار دارد. ایران به‌عنوان یکی از اعضای معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) بارها اعلام کرده است که استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در تضاد با اصول انسانی، اسلامی و اخلاقی این کشور است. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز به صراحت استفاده از این سلاح‌ها را حرام اعلام کرده‌اند که این فتوا یکی از قوی‌ترین تعهدات اخلاقی و دینی در زمینه خلع سلاح به‌شمار می‌رود.
توسعه دانش و فناوری بومی
دکترین هسته‌ای ایران بر توسعه فناوری‌های پیشرفته و بومی تأکید دارد. جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز مانند تولید برق، پزشکی هسته‌ای، کشاورزی و تحقیقات علمی، حق مسلم همه کشورهاست. ایران با سرمایه‌گذاری گسترده در نیروی انسانی و علمی توانسته است به دانش هسته‌ای بومی دست یابد و در این مسیر، ضمن پایبندی به تعهدات خود، توانمندی‌های فناورانه‌اش را تقویت کند.
بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی
یکی دیگر از ارکان دکترین هسته‌ای ایران، ایجاد بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی است. جمهوری اسلامی ایران با اتکا به دانش بومی و زیرساخت‌های قوی، به دنبال ایجاد توانمندی‌های لازم برای دفاع از خود در برابر تهدیدات نظامی و تحریم‌های اقتصادی است.
این موضع‌گیری‌ها، علاوه بر حفظ حقوق ایران در برابر اقدامات غیرقانونی طرف‌های مقابل، نشان‌دهنده اهمیت بازدارندگی به‌عنوان یکی از محورهای اصلی دکترین هسته‌ای ایران است. ایران با اتخاذ چنین رویکردی به اروپا و دیگر بازیگران بین‌المللی یادآوری می‌کند که هرگونه اقدام خصمانه، پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت و ثبات جهانی خواهد داشت. دکترین هسته‌ای ایران به‌گونه‌ای طراحی شده که این کشور قادر است در برابر هر گونه فشار و تهدید خارجی، سیاست‌های هوشمندانه و مؤثری اتخاذ کند. این بازدارندگی، عامل مهمی در جلوگیری از ماجراجویی‌های نظامی علیه ایران بوده است.
نقش قدرت گرفتن مجدد ترامپ در افزایش تنش‌های هسته‌ای ایران و جهان
بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ایالات متحده، می‌تواند تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر سیاست‌های بین‌المللی به‌ویژه در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران و تنش‌های مرتبط با آن داشته باشد. سیاست‌های ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری از جمله خروج از برجام و اعمال تحریم‌ها علیه ایران، نقش قابل‌توجهی در تشدید اختلافات میان ایران و قدرت‌های غربی داشت. بازگشت او به کاخ سفید می‌تواند این تنش‌ها را به سطوح بی‌سابقه‌ای افزایش دهد.
چرا بازگشت ترامپ می‌تواند تنش‌ها را تشدید کند؟
سیاست‌های فشار حداکثری
ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، استراتژی «فشار حداکثری» را علیه ایران اجرا کرد که شامل خروج از برجام، بازگرداندن تحریم‌های اقتصادی و اعمال تحریم‌های جدید بود. این رویکرد، اعتماد متقابل میان ایران و طرف‌های غربی را نیز به‌طور کامل از بین برد. بازگشت او به قدرت، می‌تواند به احیای دوباره این سیاست منجر شود و فضای دیپلماتیک را کاملا مسدود کند.
تشدید اقدامات ضدبرجامی
ترامپ و تیم سیاست خارجی او در گذشته تلاش کردند برجام را به‌عنوان توافقی «ضعیف» معرفی کنند. بازگشت ترامپ احتمالا به معنای تلاش برای نابودی کامل این توافق خواهد بود، حتی اگر دولت بایدن تا آن زمان گام‌هایی برای احیای برجام برداشته باشد. این امر به معنای افزایش فشار بر ایران و تشدید اختلافات خواهد بود.
حمایت بی‌قید و شرط آمریکا از اسرائیل
تقویت فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
دولت ترامپ در گذشته نیز تلاش کرد با اعمال نفوذ بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، فشارها بر ایران را افزایش دهد. بازگشت او احتمالا به معنای ادامه چنین سیاست‌هایی خواهد بود که به افزایش تنش‌ها در زمینه نظارت‌های آژانس و شیطنت‌های احتمالی آن منجر می‌شود. برخی از تحلیلگران معتقدند که اظهارات ایرانی از مصمم بودن آنها در قبال لفاظی‌های اروپایی‌ها حکایت دارد و بازگشت ترامپ به قدرت، ایران را به سمت اتخاذ رویکردهای قاطع‌تر در دکترین هسته‌ای خود سوق خواهد داد.
صبح نو
دیدگاه تان را بنویسید