عاقبت جدال لفظی اردوغان و مالکی

خبرآنلاين: سفیر سابق کشورمان در ترکیه می گوید: در صورتی که مواضع تند طرفین عراق و ترکی ادامه یابد، سایۀ اختلاف میان دو کشور جدی تر خواهد شد. چند روزی است که رابطۀ نوری مالکی و اردوغان رو به تیرگی نهاده است. اردوغان؛ مالکی را به خودمحوری و تشدید تنش میان شیعیان، سنی ها و کردها متهم می کند و در مقابل نوری مالکی، اردوغان را به دخالت در امور داخلی عراق متهم و از لفظ خصم برای دولت ترکیه استفاده کرده است. واقعیت اینست که اختلافات میان دو کشور از زمان اقامت طارق الهاشمی، معاون فراری رییس جمهوری عراق در ترکیه شدت یافته و از طرفی اختلاف مواضع دو کشور بر سرِ بحران سوریه نیز مزید بر علت شده است. خبرآنلاین در گفتگویی با فیروز دولت آبادی، سفیر سابق کشورمان در ترکیه دلایل و ریشه های این موضع گیری تند رهبران دو کشور را مورد بررسی قرار داده است. دلایل اختلاف به وجود آمده میان اردوغان و نوری مالکی را چگونه ارزیابی می کنید؟ غالباً در عالم سیاست، با توجه به اخبار و گزارشاتی که به سیاستمداران می رسد، آنها موضع گیریهایی را نسبت به یکدیگر انجام می دهند. من مطمئن هستم کسانی درصدد تحریک ترکیه هستند و تنها راهی که برای تحقق هدف خود می بینند، اینست که بگویند مثلاً دولت عراق خیلی شیعه گراست و نمی تواند رفتار متعادل تری نسبت به اقلیت سنی داشته باشد. سیاستمداران ترکیه ممکن است نسبت به تحولات عراق با توجه به شنیده ها، حساسیت و واکنش نشان دهند. همانطور که ممکن است کسانی نسبت به رفتار ترکیه در قبال اقلیت علوی گزارشاتی را ارائه کنند که ممکن است اصولاً مبنای درستی هم نداشته باشد، اما باعث تحریک طرف عراقی نسبت به این موضوع شود. به اعتقاد من بیشترین بار این سوء تفاهم به گزارشاتی باز می گردد که ممکن است برخی از عراق به ترکیه برده باشند و باعث این موضع گیری شده باشند. البته بحث موضع گیری مالکی و دولت عراق نسبت به رفتار طارق الهاشمی نیز خود به خود بی تأثیر نبوده است. پرونده برکناری و متواری شدن وی به کشورهای همسایه و اقامت او در ترکیه نیز مزید بر علت شده است. طارق الهاشمی هم با کردهای شمال عراق و هم با ترکیه روابط خوبی برقرار کرده و ممکن است گزارشات نادرستی نیز به آنها داده باشد. این امکان وجود دارد که مسئله اقامت طارق الهاشمی در ترکیه، رابطۀ دو کشور را خراب کند؟ اصولاً دولت ترکیه موظف نیست که هاشمی را تحویل دولت عراق بدهد؟ تحویل مجرمین بین کشورها تابع مقررات خاصی است. اگر قرارداد معاضدت حقوقی بین ترکیه و عراق امضاء شده باشد، در قالب برنامۀ مدون فیمابین دو کشور، طرفین باید محکومین، فراریها و متهمین را تحویل بدهند. ولی فکر نمی کنم به این آسانی بتوان این کار را کرد. از سویی این مسئله سایۀ جدی بر سرِ ترکیه و عراق نخواهد انداخت چون هاشمی آنقدر وزن ندارد که موجبات نگرانی خیلی عمیقی را میان دو کشور برقرار کند. اما در هر حال موضوع پرونده طارق الهاشمی بین دو کشور به عنوان یک موضوع باقی می ماند. زمانی که مراحل قضایی طی شد و به یک حکم قطعی تبدیل شد در مرحلۀ بعدی دولت عراق می تواند درخواست استراداد وی را مطرح کند. طی چند وقت اخیر، این دومین باری است که اردوغان دست به محکوم کردن کشورهای همسایه می زند. اول ایران و حال عراق. اظهارات تند اردوغان علیه کشورهای همسایه به چه معناست؟ اردوغان اصالتاً فردی عملگراست و با سیاست به مفهوم علم سیاست آشنایی ندارد و بیشتر از جنبه های عملی در عرصۀ سیاست ترکیه نقش آفرینی کرده است. شناختی که من طی 10 سال اخیر از وی بدست آوردم اینست که فرد بسیار صادقی است و برخلاف سایر دیپلماتها و مقامات رسمی که باید تلاش کرد تا از حواشی اظهاراتشان به نیت آنها پی برد، اردوغان منظور خود را بسیار صریح و شفاف بیان می کند. این شیوه مخصوص اردوغان است. مثلاً اگر شاهد موضع گیریهایی باشد که برخلاف توافقات صورت گرفته با طرف دولت ترکیه است، اردوغان سریعاً واکنش نشان می دهد و نمی تواند همچون وزیر خارجه با برقراری تماس و جویاشدن اصل موضوع، مسئله را پیگیری کند. در واقع دید اردوغان دید احساساتی است. از نظر من اردوغان انسان بسیار صادقی است و انتظار ندارد وقتی گامهایی را برمی دارد، حرفهای پراکنده ای بشنود. ضمن اینکه در مواقعی فرد موضع می گیرد و اصلاً بحث حکومت و دولت هم مطرح نیست. بلافاصله رسانه های ترکیِ مخالف اردوغان موضوع حرفهای ناخوشایندِ رد و بدل شده میان دو نخست وزیر را بزرگ کردند و آنها را در موضع انفعالی و یا پاسخگویی قرار دادند. به نظر من باید به صداقت اردوغان توجه کرد و اینکه او واقعاً مایل است به عنوان یک دوست برای ایران کار کند. عراق، بعد از آلمان، دومین بازار و مشتری محصولات ترکیه است، آیا این مسئله می تواند تأثیری بر این حجم از روابط اقتصادی میان دو کشور داشته باشد؟ در مقطع فعلی به نظر نمی رسد که این سخنان تأثیری بر روابط اقتصادی دو کشور داشته باشد. اما در صورتی که این موضع گیری ها تداوم یابد، حتماً بر سایر جنبه های روابط دو کشور تأثیر خواهد داشت. عراق، بازار بزرگ سودآوری برای ترکیه است که بالغ بر 12 میلیارد دلار برای این کشور در سال 2011 سودآوری داشته است. ترکیه انتظار ندارد این مباحث بین دو کشور تداوم یابد. فراموش نکنیم که پیوندهای اقتصادی بسیار محکم تر و طولانی تر از ارتباطات سیاسی هستند. ارتباطات سیاسی می تواند زود دچار مسئله و تنش شود اما روابط اقتصادی اینگونه نیست و پیوندهای پایدارتری دارد. فکر نمی کنم اظهارات تلخ دوطرف تأثیر مهمی در روابط اقتصادی داشته باشد، مگر اینکه این موضع گیری تداوم یافته و زمینۀ سخت گیریهای بیشتری را فراهم کند.