بهداشت خواب مناسب مستلزم اصلاح سبک زندگی

سرویس سبک زندگی فردا: بشر از آغاز تاریخ تاکنون در معمای خواب شگفت‌زده بوده و داستان‌های عجیب و غریبی درباره آن بیان کرده است. اولین قدم در مطالعه علمی خواب با اختراع دستگاه الکترو آنسفالو گرام و مطالعه امواج مغز در خواب و بیداری برداشته شد. به نقل از ایسنا بخوانید. این مطالعات نشان داد که انسان‌ها به طور متوسط یک سوم زندگی خود را در خواب می‌گذرانند بنابراین کنترل سیکل خواب و بیداری که یکی از الزامات زندگی است، از وظایف دستگاه عصبی مرکزی به شمار می‌رود. با مطالعه امواج مغز، خواب به دو بخش اصلی یعنی خواب آرام یا خواب «بدون REM» و خواب «REM» یا خواب با حرکات سریع چشم تقسیم می‌شود. خواب آرام یا ارتودوکس به چهار مرحله تقسیم بندی می‌شوند که هر یک به ترتیب بیانگر عمق خواب است. این درحالی است که خواب پارادوکس با حرکات سریع و غیر منظم چشم‌ها مشخص می‌گردد. شرح کلی اختلالات خواب که شایع هستند بسیار گسترده است، بی‌خوابی، نارکولپسی اپیدیوپاتیک، سندرم پرخوابی پر خوری پریودیک، خواب‌های وحشتناک، شب ادراری، دندان قروچه کردن در خواب، خرخر کردن و اختلالات متعدد دیگر تعدادی از اختلالات شایع هستند. از آن جا که اختلالات خواب گریبان‌گیر عده زیادی به خصوص افراد مسن است، لازم است که پزشکان خود را با این اختلالات خواب و دارو‌های مربوطه آشنا سازند تا بتوانند به طور مناسبی بیماران مبتلا به این اختلالات را یاری دهند. افزایش سن خواب عمیق را کاهش می‌دهد دکتر «الهه تقوایی زحمتکش» متخصص مغز و اعصاب در گفتگو با ایسنا، با اشاره به این‌که خواب یک مقوله شایع و مهمی است که مطالعات زیادی پیرامون آن انجام شده، اظهار کرد: در سال‌هایی که مطالعات زیادی در مورد خواب انجام شد به این نتیجه رسیدند که برخلاف تصوری که در گذشته وجود داشته، خواب یک پرسه غیر فعال نیست بلکه در مراحلی از خواب فعالیت ارگان‌های بدن مانند مغز و قلب افزایش می‌یابد. وی با بیان این‌که به طور کلی سیکل خواب دو مرحله اساسی دارد که یک مرحله از خواب با حرکات سریع چشم و مرحله دیگر خواب بدون حرکات سریع چشم است، گفت: خواب آرام یا خواب بدون حرکات سریع چشم خود به چهار مرحله تقسیم بندی می‌شوند که هر یک به ترتیب بیانگر عمق خواب است. نماینده انجمن سکته مغزی ایران در یزد، با اشاره به این‌که سیکل خواب تقریبا در مدت ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه اتفاق می‌افتد، خاطرنشان کرد: این سیکل متناسب با مدت زمان خواب فرد، ممکن است چندین بار تا بیدار شدن فرد ادامه پیدا کند. وی با بیان این‌که شخص بعد از خواب رفتن و رسیدن تدریجی به مراحل عمیق‌تر، ناگهان به مراحل خیلی سطحی برمیگردد، گفت: این عمل اغلب با حرکات ناگهانی بدن همراه می‌باشد. تقوایی نسبت مراحل خواب را در سنین مختلف متفاوت دانست و تصریح کرد: افراد پیر در شب بیشتر بیدار شده و اکثر خواب را در مراحل اول و دوم یعنی سطحی‌ترین مرحله خواب و خواب سبک، می‌گذرانند و به طور کلی در یک شب کمتر در خواب واقعی هستند. وی افزود: با افزایش سن مراحل سوم و چهارم خواب که به ترتیب خواب متوسط و خواب عمیق نامیده می‌شود، کاهش می‌یابد. این متخصص مغز و اعصاب در ادامه نکته حائز اهمیت را میزان نیاز افراد به خواب عنوان کرد و گفت: برای نیاز افراد به خواب استاندارد یا عدد ثابتی وجود ندارد، اما باید میزان خواب فرد از نظر کمیت و کیفیت به اندازه‌ای باشد که قوای جسمی و روحی او را به حد مطلوب برساند. وی با بیان این‌که همراه خواب پدیده‌های فیزیولوزیک دیگری دیده می‌شوند که گاهی موجب شکایت بیماران است، اظهار کرد: این اختلالات به ترتیب روی عملکرد روزانه شخص تاثیر می‌گذارد و تمرکز، توجه، درک، شناخت و حافظه کوتاه مدت او را دچار اختلال می‌کند. اختلالات خواب عامل حوادث کار است تقوایی اختلالات خواب را یکی از عوامل بروز تصادفات و جراحات حین کار برشمرد و افزود: این اختلال بر روی خلق و خوی و در نهایت کیفیت زندگی فرد تاثیر بسزایی دارد. وی با اشاره به این‌که اختلالات خواب انواع مختلفی دارد و به دلایل محتلفی نیز رخ می‌دهد، تصریح کرد: اختلالات خواب شرایطی هستند که بر توانایی خوب خوابیدن به طور منظم تاثیر می‌گذارند. این مقام مسئول با بیان این‌که بی‌خوابی یکی از اختلالات خواب است به گونه‌ای که فرد یا در شروع خواب اختلال دارد و یا این که نمی‌تواند تداوم خوابش را حفظ کند، اظهار کرد: پاراسومنیا اختلال دیگری از خواب بوده که با حرکات و رفتار‌های غیر طبیعی همراه است. وی افزود: فرد در این اختلال در طی خواب راه می‌رود، کابوس‌های شبانه می‌بیند و با فریاد زدن از خواب بیدار می‌شود. تقوایی در ادامه به اختلالات خواب مرتبط با اختلال تنفس اشاره کرد و گفت: در این نوع اختلال فرد در طی خواب دچار وقفه‌های تنفسی می‌شود که دو نوع اساسی دارد و براساس انسدادی و مرکزی تقسیم‌بندی می‌شود. وی افزود: اختلال تنفسی به دلیل افزایش احتمال سکته مغزی و قلبی در افراد اهمیت بیشتری دارد و باید برای این گونه افراد براساس دستور پزشک متخصص درمان‌های کمک تنفسی انجام شود. این متخصص از دیگر اختلالات خواب را که مرتبط با حرکات است سندرم پای بیقرار برشمرد و اظهار کرد: سندرم پای بی‌قرار مشکلی است که در آن فرد احساس نوعی ناراحتی کرده و می‌خواهد با راه رفتن یا مالش پا این حس ناخوشایند را برطرف نماید. وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این‌که تشخیص نوع اختلال خواب برعهده پزشک است تا درمان علت زمینه‌ای صورت گیرد، خاطرنشان کرد: همیشه اختلال خواب صرفا زمینه خود مشکل خواب نیست، گاهی اوقات درد‌های مزمن باعث اختلال خواب بیمار می‌شود که در این مواقع در صورت رفع درد، اختلال خواب بیمار هم برطرف می‌شود. چرت‌های طولانی مدت عامل تشدید کننده اختلالات خواب تقوایی، تصریح کرد: گاهی اوقات پزشکان برای تشخیص قطعی نوع اختلال نیاز به تست‌های تکمیلی نظیر تست خواب دارند که در آن طی خواب نوار مغز از بیمار تهیه می‌شود و حرکات اندام‌ها، چشم و تنفس بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد. وی با بیان این‌که درمان اختلال خواب باید تحت نظر یک متخصص صورت گیرد، اظهار کرد: داشتن بهداشت خواب از اهمیت بسیاری برخوردار است که بیشتر اوقات با رعایت کردن آن خیلی از اختلالات خواب بیماران برطرف می‌شود. این مقام مسئول با تاکید بر لزوم اصلاح سبک زندگی برای داشتن بهداشت خواب مناسب، گفت: مهمترین عامل در بهداشت خواب، زمان مناسب خوابیدن است. وی ادامه داد: افراد باید در طول هفته و حتی در روز‌های تعطیل زمان مشخصی بخوابند و زمان مشخصی نیز از خواب بیدار شوند تا دچار اختلال خواب نشوند. تقوایی با بیان این‌که اگر فرد ۳۰ تا ۴۰ دقیقه پس از رفتن به تخت خواب، خواب نرفت باید از محیط خواب بیرون برود و خود را به انجام فعالیتی مشغول کند، اظهار کرد: بهتر است این فعالیت‌ها دیدن یک فیلم یا خواندن یک کتاب غیر درسی باشد، اما نباید فیلم خیلی هیجان انگیز و ترسناک باشد. وی با اشاره به این‌که باید محیط خواب بیمار آرام و تاریک باشد و از نظر گرمایشی نه گرم و نه سرد باشد، افزود: بیمار نباید با شکم پر یا خالی بخوابد. این متخصص مغز و اعصاب در پایان اجتناب از مصرف الکل، کشیدن سیگار، خوردن قهوه و کافئین چندین ساعت قبل از خواب را از دیگر موارد لازم برای رعایت بهداشت خواب عنوان کرد و گفت: فردی که دچار اختلال خواب است باید از چرت‌های طولانی مدت در طی روز اجتناب کند، زیرا اختلال خواب بیمار را در شب تشدید می‌کند.