احتمال سونامی و قدرت تخریبی بالای «گسل خزر»

خبرگزاری مهر: گسل خزر ۶۰۰ کیلومتر از وسعت استان‌های شمالی را در برگرفته این در حالی است که به عقیده کارشناسان این گسل در طول دوران فعالیت خود زمین‌لرزه‌های بزرگی با مقیاس ۷ ریشتر و بالاتر را در کارنامه خود دارد.

مازندران با مساحتی بالغ‌بر ۲۳ هزار کیلومتر بر روی دو گسل اصلی به نام‌های خزر و شمال البرز قرار دارد که بیش از ۷۵ درصد از مساحت این استان را در برمی‌گیرد و گسل خزر از گسل‌های وسیع زیرپوست مازندران است که در لبه شمالی البرز قرارگرفته و مرز البرز با دشت کاسپین را تشکیل می‌دهد و در رامسر با گسل‌های دیگر استان تلاقی پیدا می‌کند.

کارشناسان زمین‌لرزه می‌گویند؛ وسعت گسل خزر که بخشی از استان‌های گلستان، مازندران و گیلان را در کرانه جنوبی خزر در برمی‌گیرد به بیش از ۶۰۰ کیلومتر می‌رسد.

این گسل که زمین‌لرزه‌های مهیبی را در طول فعالیت خود به ثبت رسانده در سایت تاریخی هفت‌هزارساله گوهر تپه، منطقه سنگ‌چال، بابل و آمل ویرانه‌هایی را از خود بر جای گذاشته است.

گسل خزر قدرت تخریب بالایی دارد

حمید نظری دکترای زمین‌شناسی وقوع زمین‌لرزه‌هایی با مقیاس ۷ ریشتر بالاتر را در تاریخ گسل خزر تأیید کرد اما اطلاعات دراین‌باره را ناکافی دانست.

عضو هیئت‌علمی پژوهشکده علوم زمین بابیان اینکه اخیراً با انجام مطالعات در این زمینه به نتایج علمی خوبی دست پیدا کردیم، گفت: وقوع زمین‌لرزه کرمانشاه سبب شد این ایده به ذهن خطور کند که با توجه به یکسانی ژرفای زمین‌لرزه کرمانشاه و بلده که در سال ۱۳۸۳ در مازندران رخ داد و شواهد موجود در مناطق شرقی مازندران گسل خزر تجربه زلزله‌هایی با مقیاس ۷ ریشتر را داشته است.

وی به تعیین سن صورت گرفته از نرخ دوره بازگشت زمین‌لرزه و پیش‌بینی همراه با محاسبات اولیه اشاره کرد و افزود: هر ۶۰۰ تا ۷۰۰ سال انتظار می‌رود که گسل خزربا زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷.۵ ریشتر و بزرگ‌تر روبرو شود.

این پژوهشگر در حوزه زمین‌شناسی زلزله با تأکید بر اینکه گسل خزر در دومین منطقه پرتراکم کشور ازلحاظ جمعیتی واقع‌شده است، یادآور شد: ازآنجایی‌که این گسل در پهنای کرانه جنوبی دریای خزر واقع‌شده و حدود شش میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند و زیرساخت‌هایی به‌عنوان بندر و شهرهای ساحلی از باختر در لبه جنوبی خزر قرارگرفته، می‌توان انتظار داشت خطری که پیش روی این منطقه است بیشتر خواهد بود.

وقوع سونامی ناممکن نیست

دانشیار پژوهشکده علوم زمین که تحصیلات علمی خود را در کشورهای فرانسه و انگلستان در خصوص زمین‌لرزه طی کرده است درباره پیش روی گسل خزر در دریای مازندران به خبرنگار مهر گفت: این گسل در بخش باختری به داخل دریا پیش روی کرده و شاخه‌هایی از آن در بستر دریا است.

وی به انجام پژوهش‌هایی در منطقه دریا اشاره کرد و افزود: در بستر دریا گسیخت هایی مربوط به زمین‌لرزه را به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد.

نظری وقوع سونامی در زمان زمین‌لرزه‌های بزرگ گسل خزر را ناممکن ندانست و تصریح کرد: اگر زمین‌لرزه‌ای با مقیاس بزرگ در سابقه موجود گسل خزر اتفاق بیفتد موجی که در دریا به جنبش درمی‌آید صدمات زیادی را در پی خواهد داشت.

وی ادامه داد: علاوه بر مخاطرات معمول جوشش ماسه، رانش و ریزش سنگ نیز از مسائل همراه با وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ خواهند بود.

معاون پژوهشی پژوهشکده زمین به شواهد موجود در خصوص نرخ حرکت و مطالعات «جی‌پی‌اس» گسل خزر اشاره کرد و بیان داشت: انتظار داریم که سرعت حرکت گسل خزر نسبت به لبه جنوبی یعنی آنچه ما به‌عنوان مجموعه گسل تهران تا شمال قزوین از آن نام می‌بریم ازنظر سازوکار حرکتی و سرعت حرکتی سالیانه ده برابر آنچه باشد که در لبه جنوبی است؛ بنابراین خطر به‌مراتب بزرگ‌تر و اساسی‌تر به نظر می‌رسد.

نظری استاد دانشگاه و پژوهشگر زمین‌شناسی زلزله از گسل خزر به‌عنوان مهم‌ترین گسل موجود در لبه نام بردو عنوان کرد: وقوع خطر در زمین‌لرزه به بزرگای آن برمی‌گردد و زمانی خطر برای آن تعریف می‌شود که اثرات انسانی و جغرافیایی زیادی را تحت تأثیر قرار دهد و خسارات زیادی را به بار بیاورد.

اطلاعات دقیقی از خطرناک‌ترین زلزله‌های گسل خزر در دست نداریم

این پژوهشگر حوزه زمین‌شناسی زلزله با ابراز تأسف از نبود اطلاعات دقیق از گسل خزر این امر را ناشی از نبود پژوهش در مازندران در خصوص این گسل دانست و گفت: مدیریت کلان در مازندران علاقه‌ای به پژوهش و مطالعه در این زمینه نشان نمی‌دهد و این مسئله ربطی به دولت‌ها ندارد این رویه در مازندران برخلاف استان‌های هم‌جوار پیش می‌رود.

وی ادامه داد: اطلاعات تاریخی در خصوص زمین‌لرزه‌های بابل و آمل وجود دارد که عددهایش هم گاه با اغراق عنوان می‌شود ولی به‌عنوان داده علمی نمی‌توان درباره آن صحبت کرد.

نظری یادآور شد: اطلاعاتی که ما در اختیارداریم نشان می‌دهد آنچه لبه کوهستان را شکل داده ورای زمین‌لرزه‌های معمولی و میان‌مقیاسی است که ما به آن عادت داریم و رخ می‌دهد و این گسل پتانسیل زمین‌لرزه‌های بسیار بزرگ که حدود ۷ ریشتر باشند را دارد.

این استاد دانشگاه به پتانسیل مطالعاتی گسل خزر اشاره کردوپژوهش در این خصوص را امری مثبت دانست و افزود: با توجه به گستردگی و بزرگی گسل خزر باید کار علمی روی آن انجام شود که نیازمند زمان و هزینه است؛ هزینه‌ای که در مقایسه با میزان تخریب احتمالی و فجایع پس از وقوع زمین‌لرزه‌ها آن‌قدرها هم به چشم نمی‌آید.

فعالیت گسل‌ها در مازندران رصد می‌شود

رئیس مرکز لرزه‌نگاری مازندران بابیان اینکه مرکز لرزه‌نگاری ساری به همراه ۶ ایستگاه لرزه‌نگاری در مازندران فعال هستند، گفت: فعالیت گسل‌های مازندران رصد می‌شود و مراکز فعال در کنار ثبت و پردازش زلزله‌های استان و کشور کارهای پژوهشی دیگری هم انجام می‌دهند.

جمال باکویی در ادامه سخنانش منطقه غرب مازندران را محل تلاقی دو گسل اصلی در مازندران دانست و خاطرنشان کرد: برای رصد بهتر گسل‌ها و ثبت زمین‌لرزه هابه همراه اطلاع‌رسانی درست در این زمینه ایستگاه لرزه‌نگاری جدیدی در رامسر مدنظر قرارگرفته که در آینده عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود.

هرچند مطالعات دقیقی بر روی گسل خزر و دیگر گسل‌های موجود در منطقه مازندران صورت نگرفته و هنوز سیاست‌های کلان استانی در این خصوص مورد تأیید کارشناسان و محققان نیست؛ اما وقوع زمین‌لرزه کرمانشاه سبب شد حساسیت‌ها نسبت به قدرت تخریب گسل‌های مازندران موردتوجه قرار گیرد.