گردشگری؛ کلید توسعه، موفقیت و رفاه

ایران: سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO) روز گردشگری امسال را «یک میلیارد گردشگر؛ یک میلیارد فرصت» نام نهاده است.این شعار، بیش از هر چیز، مبین توجه به نقش صنعت گردشگری در توسعه، به مفهوم همه جانبه آن است. این روز را در ایران «هر گردشگر، یک فرصت» برای آشنایی با ایران، نامگذاری کرده ایم. با این هدف که با نگاهی نو، نظر جامعه ملی، بویژه صاحبنظران، تصمیم سازان، تصمیم گیران و فعالان و دست اندرکاران بخش، به این حوزه کارساز و مؤثر جلب شود. در این خصوص نکاتی شایان گفتن است:

الف- حدود چهار دهه پیش، روز 27 سپتامبر(5 مهر ماه)، از سوی سازمان جهانی جهانگردی، با هدف افزایش آگاهی عمومی در زمینه ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گردشگری، به عنوان روز جهانی جهانگردی انتخاب شد. طی دوره یاد شده، گردشگری همپای پیشرفت تمدن، اختراع فناوری‌های نوین و امکانات و ابزار و تسهیل سفر، به طور روزافزون رشد داشته و مورد توجه قرار گرفته است. برابر گزارش سازمان جهانی جهانگردی، در سال 2014 تعداد یک میلیارد و 133میلیون نفر در جهان با اهداف مختلف به گردشگری و سفر رفته‌اند. در سال 1950 شمار گردشگران جهان 25 میلیون نفر بوده است. بر همین اساس درآمد گردشگری از 2 میلیارد دلار در سال 1950 به رقم یک تریلیون و 245 میلیارد دلار در سال 2014 افزایش یافته است.

طبق گزارش، سهم بازارهای نو ظهور اقتصادی از 30درصد درسال 1980به 45 درصد در سال 2014 رسیده و انتظار می‌رود به 57 درصد یعنی رقمی در حدود یک‌میلیارد گردشگر ورودی بین‌المللی در سال 2030افزایش یابد.

توجه به سایر شاخص‌های اعلام شده در آن گزارش نیز تأمل برانگیز است: از هر 11شغل یکی در صنعت گردشگری است؛ 9درصد تولید ناخالص داخلی کشورها (مستقیم، غیرمستقیم؛ و القایی)؛ و 6 درصد صادرات جهانی مربوط به گردشگری است؛ ارزش صادرات گردشگری سالانه 5/1 تریلیون دلار است. و...(نکات برجسته گردشگری در سال2014، سازمان جهانی جهانگردی، مه ‌2015؛ TOURISM HIGHLIGHTS 2015 EDITION / UNWTO).

با توجه به نقش اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سفر در حیطه فردی و جمعی، بویژه در افزایش ارتباط و تعاملات جهانی و تحقق جهانی شدن، این روز در سراسر جهان به اشکال مختلف گرامی داشته می‌شود.

ب- بنا به توصیه‌های پانل تخصصی سازمان ملل در پایداری جهانی، اهداف توسعه هزاره سوم تا 2015باید با اهداف توسعه پایدار جایگزین شود. چهار رکن اصلی این اهداف عبارتند از: حذف فقر شدید؛ پایداری زیست محیطی؛ مشارکت اجتماعی؛ و حکمرانی خوب؛ به این معنی که منافع حاصل از پیشرفت فناوری و حکمرانی خوب باید برای همگان در دسترس باشد. سازمان جهانی به مسأله گردشگری- به هر گردشگر- به عنوان یک فرصت می‌نگرد. فرصت از این حیث که گردشگری در بعد اجتماعی می‌تواند مؤلفه‌ای برای ارتباطات، تبادل فرهنگ، گفت‌و‌گو، شناخت، تعامل و مدارا، توزیع ثروت و رونق متوازن اقتصادی، همزیستی مسالمت‌آمیز و به تبع آن بنیانی برای گسترش و پایداری صلح و ثبات در جهان، هموار شدن زمینه تعالی و ارتقای شاخص‌های توسعه انسانی باشد.

توسعه باید تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، نهادی و سیاسی را به‌طور متوازن در بر داشته باشد. توسعه از مشهود ترین آثار حکمرانی خوب است که رفاه و بهره مندی همگان را از مواهب طبیعی و معنوی فراهم می‌سازد. از این روست که سازمان جهانی جهانگردی، گردشگری را «کلید توسعه، موفقیت و رفاه» می‌داند.

ج- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با هدف گرامیداشت این روز و ترویج سفر، اطلاع‌رسانی از ظرفیت‌ها و عطف توجه عمومی به صنعت گردشگری کشور، برگزاری برنامه‌های متنوعی را با رویکرد: «همدلی و همزبانی»، از جمله: مراسم با حضور مقامات دولتی و سفرای خارجی مقیم تهران؛ دومین جشنواره مشارکت ملی گردشگری؛ نمایشگاه تخصصی گردشگری؛ برگزاری مسابقه فرهنگی در چهار زمینه: عکس، خاطره نویسی، فیلم و ایده‌های نو در گردشگری؛

بازدید رایگان شهروندان از موزه ها؛ برگزاری آیین هایی با نام «شب‌های فرهنگی»؛ تورهای رایگان قدردانی و تجلیل از برترین‌های صنعت گردشگری در سطح ملی و استانی، و رونمایی از طرح هایی به‌عنوان ارتقای خدمات گردشگری را برنامه ریزی کرده است. تفاوت برنامه‌های امسال با سال‌های گذشته در گرامیداشت روز جهانی جهانگردی: ایجاد فراخوان اطلاع‌رسانی و تبلیغات گردشگری در شبکه‌های اجتماعی؛ احصای شاخص‌های استانداردسازی برای شناسایی برترین‌های صنعت گردشگری؛ استقبال سفیران کشورهای خارجی مقیم تهران برای حضور در آیین‌های این روز؛ و نیز برگزاری غرفه یادمان دفاع مقدس، با توجه به همزمانی روز جهانی گردشگری با روز تاریخی شکست حصر شهر قهرمان آبادان در دوران دفاع مقدس است.

هدف در این فراخوان عمومی، توجه دادن به این نکته است که گردشگری و سفر به عنوان کالایی مؤثر در تقویت روحیه شادمانی، عامل توازن در توزیع ثروت و درآمد، نماد رفاه و کلید موفقیت و توسعه، در سبد خانوارهای ایرانی قرار گیرد و باور عمومی به ضرورت آن به عنوان یک نیاز تقویت شود.

د- از شاخص هایی که امروزه به عنوان معیار توسعه جوامع شناخته می‌شود، «شادمانی ملی»(GNH) است. چهار شاخص عمده رشد شادمانی ملی عبارتند از: توسعه اجتماعی - اقتصادی عادلانه و پایدار؛ حفظ محیط طبیعی؛ مدیریت اقتصاد و امور عمومی؛ حفاظت از ارزش‌های فرهنگی.

شادمانی ملی شاخصی برای سنجش رفاه است، رفاه همراه با طبیعت، سلامت، صلح و آرامش. شادمانی ملی،یک اصل در سیاستگذاری عمومی است و می‌تواند محصول نهایی توسعه باشد. باید با مدیریت بهینه اقتصاد و توسعه فعالیت های منجر به تأثیر ملموس در زندگی اجتماعی،حس موفقیت و شادمانی را در جامعه برانگیخت.

در دو مورد سنجش از شادمانی در کشورها، یک مورد، رتبه ایران را 115 از 157؛ و دیگری که در دانشنامه ویکی پدیا اعلام و درتاریخ 12فوریه 2014 به روز‌رسانی شده است، رتبه ایران96 با کسب نمره 200 از بین 178کشور اعلام شده است. در این سنجش، دانمارک با کسب نمره 5/273 رتبه یکم و بروندی با کسب نمره 100 در جایگاه آخر قرار گرفته است.(سایت ویکی پدیا).

شادمانی می‌تواند راه حل‌های‌کارسازتر برای ساختن جهانی بهتر و مبارزه با فقر، بیماری و جنگ فراهم کند. شادمانی از مقوله تأکید بر هدف و معناست. بر رضایتمندی بیش تر، تعامل مثبت و بهره وری تمرکز دارد. رضایتمندی، هم لذت است و هم هدف؛ هدفمندی در زندگی، عامل پایدار شادمانی است. گردشگری (سفر)، از مؤلفه‌های شادمانی بیرونی مانند: کار، شغل، درآمد و فراغت است. سفر مولد شادمانی است و در نتیجه از مؤلفه‌های اصلی هدفمندی زندگی وعامل پایداری شادمانی و بهره وری عمومی در اجتماع است. برابر گزارش سازمان جهانی جهانگردی، بیش از نیمی از بازدیدها در سال 2014 با هدف گذران اوقات فراغت(53درصد- 598میلیون نفر) انجام شده است. بشر امروز، در قبال مسائل و معضلات فراوان زندگی شهری و تهدیدهای سلامت انسان از ناحیه گسترش صنعت و پیامدهای منفی آن،بیش از هر چیز به تقویت روحیه شادمانی و تمدد، نیازمند است. گردشگری، بویژه با اهتمام به حفظ محیط زیست و حفظ طبیعت، از اساسی ترین راه چاره‌ها برای حل این مشکلات است.

هـ- برابر گزارش سازمان جهانی، سالانه 5 تا 6 میلیارد گردشگری بومی انجام می‌شود. این یعنی یک سفر به ازای هر 2/1 نفر از جمعیت جهان. در ایران سالانه حدود 40 میلیون سفر داخلی انجام می‌شود. یعنی تقریباً به ازای هر دو نفر، یک سفر که مبین نرخ پایین سفر داخلی در قیاس با میانگین جهانی است. به‌علاوه در سال 2014به لحاظ وسیله سفر، 54 درصد سفرهای بین‌المللی با هواپیما انجام شده است. مقایسه زیرساخت‌ها و ناوگان حمل و نقل در بخش‌های مختلف گردشگری، گویای تناسب نداشتن زیرساخت‌های موجود با نیاز و اهداف پیش‌بینی شده در کشور است. بنا به پیش‌بینی سازمان جهانی، چشم انداز 2015بیش ترین رشد در گردشگری را در آسیا و اقیانوسیه نشان می‌دهد.

در برنامه ششم یکی از موضوعات خاص در تدوین برنامه، توسعه گردشگری منظور شده است. معاونت گردشگری در راستای دستیابی به هدفگذاری در سیاست‌های ابلاغی و سند چشم انداز 1404، برنامه‌های مهم و مؤثری را در دست اقدام دارد: نهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع جانبی آن در تهران- بهمن ماه 94؛ همایش بین‌المللی فرصت‌های سرمایه گذاری در حوزه گردشگری- بهمن 94تهران؛ نمایشگاه بین‌المللی گردشگری «حلال»- امارات متحده عربی، ابوظبی، 27مهر ماه 94-که نقش بسیار مهم و اساسی در گردشگری یک و نیم میلیارد مسلمان جهان دارد؛ نشست کارگروه تخصصی بین‌المللی «راه ابریشم»- اردیبهشت 95 در ارومیه؛ نشست شهرداران شهرهای مسیر راه ابریشم- با حضور 200 شهردار شهرهای مسیر-شهریور 95 در قزوین؛ طرح هایی برای توسعه گردشگری داخلی و تعامل گسترده جهانی برای جلب گردشگران خارجی و...

باور ما بر این است: ورود هر گردشگر، فرصت ارزشمندی است برای کشورمان. با توجه به عزم ملی برای توسعه این صنعت به عنوان جایگزین برای کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی، لازم است مجموعه دست اندرکاران صنعت: دولت، بخش خصوصی، کارشناسان، پژوهشگران و صاحبنظران، به صورت یکپارچه و همسو با رفع کاستی‌ها و تحقق اهداف تعیین شده دراین بخش،توجه ویژه کنند. به باور ما، تحقق اهداف تعیین شده دشوار نیست اگر، عزم ملی به‌وجود آمده در دولت تدبیر و امید، با همدلی و همزبانی دست اندرکاران، صورت عینیت بیابد. هر گردشگر یک فرصت است و آشنایی و شناخت واقعیت ایران اسلامی، با اهتمام جمعی، می‌تواند ایران- کشور هزاره‌های تمدن- را در کانون تعاملات جهانی قرار دهد.