مقابله با ايدز، از خانه تا خيابان

جام جم آنلاين: وضعيت بيماري ايدز در ايران چند سالي است كه سمت‌وسوي ديگري پيدا كرده است. موج اول اين بيماري در كشور ما با ورود فرآورده‌هاي خوني آلوده آغاز شد، نخستين مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به ايدز در ايران مربوط به اواسط دهه 60 و در مورد يك كودك 6 ساله مبتلا به بيماري هموفيلي است كه فرآورده‌هاي خوني آلوده دريافت كرده بود. پس از آن دوره و جنجال ورود خون‌هاي آلوده به ايران، اعتياد تزريقي شيوع ايدز را چند برابر كرد. برنامه‌‌هايي مانند كاهش آسيب در معتادان تزريقي، كنترل زندان‌‌ها، توزيع سرنگ‌هاي رايگان، اجراي برنامه‌‌هاي مراقبتي در مراكز مشاوره و افزايش مراكز كلينيك‌‌هاي متادون‌تراپي در حال اجراست اما با وجود تمام پيشرفت‌‌هايي كه براي كاهش اعتياد تزريقي شده، اين عامل هنوز مهم ‌ترين علت انتقال ايدز در ايران است. با اين حال عواملي باعث شده كه تغيير الگوي انتقال ايدز از راه اعتياد تزريقي به روابط جنسي بيشتر مورد هشدار قرار گيرد. در واقع حالا موج سوم ايدز با روابط غيراخلاقي و محافظت نشده تهديد جديد اين بيماري شده است. تا جايي كه وزير بهداشت چندي پيش اعلام كرد: آنچه كه براي ما خطر بزرگ و جدي است، مسائل مربوط به ارتباطات غيراخلاقي است كه منجر به بيماري ايدز و HIV شده و ممكن است آنچه براي آينده پيش‌بيني مي‌كنيم با اين روند پيش‌رو، ظرف 4 تا 5 سال آينده، ميزان مبتلايان از اين طريق 5 برابر شود. به گفته مرضيه وحيد دستجردي با توجه به شناسايي بيش از 20 هزار مورد مبتلابه ايدز و وجود 3 تا 4 برابر موارد اين ميزان كه تاكنون شناسايي نشده‌اند، اين بيماري در كشور كنترل شده است، اما تنها از جنبه اخلاقي نگران هستيم كه مردم و بخصوص نسل جوان بايد رعايت كنند. اين هشدار وزير بهداشت، وقتي چهره تهديد به خودش مي‌گيرد كه به حرف‌هاي ديگري از اين مقام مسوول مراجعه كنيم. دستجردي اعلام كرده بود: براساس آزمايش انجام گرفته روي 200 نفر از زناني كه به اظهار خود در تهران به روسپي‌گري مشغول هستند، مشخص شد 50 درصد آنان ناقل ايدز هستند. به گفته او هركدام از اين افراد در طول سال مي‌توانند حداقل 5 نفر را به ايدز مبتلا كنند. وزير بهداشت با هشدار جدي به جوانان در خصوص رعايت نكات اخلاقي و انجام مراقبت‌هاي بيشتر، تصريح كرده بود: در گذشته بيماري ايدز بيشتر از طريق معتادان تزريقي در جامعه شيوع پيدا مي‌كرد، اما در حال حاضر اين الگو تغيير يافته و انتقال بيماري ايدز در اكثر موارد از طريق تماس‌هاي جنسي است. روانگردان، تشديد كننده رفتارهاي پرخطر هر چند كه خبر وزير بهداشت بر اساس يك جامعه آماري 200 نفره از زنان روسپي اعلام مي‌شود اما همين كه نيمي از اين زنان ناقل ايدز بوده‌اند، هشدار نسبت به كنترل اين بيماري در بين اين زنان را چند برابر مي‌كند. علاوه بر ناقلان ويروس اين بيماري برخي از رفتار‌هاي پرخطر نيز تشديد كننده شيوع ايدز است. بر اين اساس هشدار ديگري نيز وجود دارد كه پاي روانگردان‌ها را وارد اين چرخه تهديدآميز ايدز، افزايش روابط جنسي نامشروع در خيابان‌ها مي‌كند. بر همين اساس، عضو كميته كشوري ايدز هشدار مي‌دهد كه ورود مواد روانگردان در بين جوانان خطر جديدي براي موج سوم ايدز است. دكتر مينو محرز، به ايسنا مي‌گويد: مصرف مواد روانگردان به طور كاذب سبب افزايش ميل جنسي در افراد مي‌شود و توانايي تصميم‌گيري و تفكر را از جوانان مي‌گيرد، بنابراين افرادي كه اين مواد را مصرف مي‌كنند به سمت رفتارهاي پرخطر هدايت مي‌شوند. به گفته او اخيرا مصرف مواد روانگردان و الكل توسط جوانان خطر جديدي براي موج سوم ايدز است و اگر نتوانيم با مداخله مناسب، افزايش ابتلا به بيماري ايدز را در كشور كنترل كنيم بايد منتظر موج سوم از طريق رفتارهاي پرخطر در 5 سال آينده باشيم. دكتر محرز عنوان مي‌كند: بيشترين مبتلايان به ايدز در كشور جوانان و نوجوانان هستند. از اين‌رو خانواده‌ها مي‌توانند با آموزش از ابتلابه اين بيماري جلوگيري كنند. همچنين نوع آموزش خانواده به فرزندانشان در گروه‌هاي سني مختلف، متفاوت است. تاثيرگذاري والدين براي پيشگيري از رفتارهاي پرخطر از سنين پيش دبستاني شروع مي‌شود، در واقع حتي نوع مراودات خانواده در الگوسازي جوانان در آينده موثر خواهد بود. اين عضو كميته كشوري ايدز معتقد است: بيش از 90 درصد موارد جديد ابتلابه ايدز در ايران از طريق تماس جنسي و به خصوص در شهرهاي بزرگ و درگروه سني 25 تا 30 سال است. اين آتشفشان خفته به زودي بيدار مي‌شود و حالت انفجاري در كشور خواهد داشت. آزمايش ايدز در زنان خياباني يكي از راه‌هاي پيشگيري از بيماري ايدز وجود برنامه‌هاي تشخيصي آلودگي به اين ويروس در جمعيت‌هاي در معرض بيشترين خطر است. بر همين اساس در حالي كه انتقال از طريق جنسي اكنون مهم‌ترين عامل انتقال بيماري ايدز در كشور است، هنوز ميزان انجام آزمايش HIV براي تن‌فروشان و افراد روسپي در حد كافي نيست. نتايج پژوهشي كه از سوي گروه پزشكي اجتماعي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي انجام و در خبرگزاري فارس چاپ شده است، به همين موضوع اختصاص دارد. در واقع آمار و اطلاعاتي براساس تحقيقات و مطالعات گروه پزشكي اجتماعي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي بر زنان تن‌فروش تهران طي 12 ماه كه آزمايش HIV دادند، به دست آمده است. مطالعه مذكور نيز توصيفي ـ تحليلي با مشاركت 128 نفر از زنان تن‌فروش تهران انجام گرفته است. داده‌هاي اين تحقيق به وسيله مصاحبه توسط افراد آموزش ديده جمع‌آوري شده است و در يك فرم اطلاعاتي بي‌نام و بدون هيچ‌‌گونه علامت شناسايي ثبت شده است و در اين راستا سوال‌هايي از جمله آيا تاكنون براي ويروس ايدز آزمايش شده‌ايد؟ آيا از نتيجه آن اطلاع داريد؟ يا علل عدم انجام آزمايش چيست؟ از اين افراد پرسيده شده است. نكته: بيشترين مبتلايان به ايدز در كشور جوانان و نوجوانان هستند. از اين‌رو خانواده‌ها مي‌توانند با آموزش از ابتلابه اين بيماري جلوگيري كنند. همچنين نوع آموزش خانواده به فرزندانشان در گروه‌هاي سني مختلف متفاوت است يافته‌هاي اين مطالعه حاكي از آن است كه بر اساس يافته‌هاي اين تحقيق گروه سني تن‌فروشان 19 تا 41 سال بوده است. از نظر تحصيلات نيز 10 درصد ابتدايي، 38 درصد راهنمايي، 20 درصد دبيرستان و 30 درصد ديپلم و بالاتر از ديپلم بودند و در نهايت 9‌‌/‌‌42 درصد نيز هرگز ازدواج نكرده بودند. بر اساس سوال دوم يعني آيا تاكنون براي ويروس ايدز آزمايش شده‌ايد و نتيجه آن را مي‌دانيد؟ تنها 32 نفر «25درصد» در طول يكسال آزمايش HIV داده بودند و 30 نفر از آنها نتيجه آن را مي‌دانستند. 5 نفر نيز در انتقال خون، 3 نفر از طريق مراكز گذري و يك نفر در آزمايشگاه نزديك محل سكونت آزمايش داده بود و محل آزمايش يك نفر ديگر نيز نامشخص بود. بر اساس سوال سوم يعني در مورد علل عدم انجام آزمايش پاسخ‌هاي از جمله نگراني از افشاي نتايج 35 نفر «5‌‌/‌‌36» درصد، لزومي نمي‌بينم 35 نفر «5‌‌/‌‌36» درصد، قيمت بالا 11 نفر «5‌‌/‌‌11» درصد، عدم آگاهي 9 نفر «4‌‌/‌‌9درصد» و 6 نفر ترس از مثبت بودن آزمايش خود را عنوان كردند. نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد با وجود اين‌كه اكثريت تن‌فروشان خود را در معرض خطر آلودگي مي‌بينند ولي انجام آزمايش HIV توسط آنها پايين است و با توجه به علل عدم انجام اين آزمايش توصيه مي‌شود برنامه‌هاي آموزش جامعه براي گروه‌هاي آسيب‌پذير در كشور اجرا شود. آخرين آمار رسمي ايدز در ايران هر چند كه آمار غير رسمي تعداد مبتلايان به ويروس HIV و بيماري ايدز در ايران با تاييد وزارت بهداشت به بيش از 80 هزار نفر هم مي‌رسد اما مركز مديريت بيماري‌‌هاي واگيردار وزارت بهداشت، آخرين گزارش موارد ثبت شده بيماري ايدز HIV‌‌/‌‌AIDS در سه ماهه دوم سال 89 را اعلام كرده است. به گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، براساس آمار جمع‌‌آوري شده از دانشگاه‌‌هاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني، تا تاريخ 1‌‌/‌‌7‌‌/‌‌1389 در مجموع، 21 هزار و 890 نفر مبتلا به ايدز HIV‌‌/‌‌AIDS در كشور شناسايي شده‌‌اند كه 2‌‌/‌‌92 درصد آنان را مردان و 8‌‌/‌‌7 درصد را زنان تشكيل مي‌‌دهند و تاكنون نيز 2603 نفر از مبتلايان به ايدز شناسايي شده و 3927 نفر از افراد مبتلا فوت كرده‌اند. براساس اين گزارش، 7‌‌/‌‌46 درصد از مبتلايان به ويروس HIV در زمان ابتلا، در گروه سني 34 - 25 سال قرار داشته‌‌اند كه بالاترين نسبت در بين گروه‌هاي سني را به خود اختصاص مي‌‌دهند. براساس اين گزارش، علل ابتلا به HIV در بين كل مواردي كه از سال 1365 تاكنون در كشور به ثبت رسيده‌‌اند به ترتيب، تزريق با وسايل مشترك در مصرف ‌كنندگان مواد (9‌‌/‌‌69 درصد)، رابطه جنسي (3‌‌/‌‌9 درصد)، دريافت خون و فرآورده‌هاي خوني (1‌‌/‌‌1 درصد) و انتقال از مادر به كودك (7‌‌/‌‌0 درصد) بوده است؛ راه انتقال در 19 درصد از اين گروه نامشخص مانده است. اين گزارش افزوده است: همچنين در مقايسه اين آمار با مواردي كه ابتلاي آنان در سال 1388 گزارش شده است، اعتياد تزريقي 1‌‌/‌‌71 درصد، برقراري روابط جنسي 18 درصد و انتقال از مادر مبتلا به كودك 7‌‌/‌‌1 درصد را تشكيل داده است؛ در 2‌‌/‌‌9 درصد از موارد شناسايي شده در اين سال راه انتقال نامشخص بوده و هيچ مورد جديد ابتلا از راه خون و فرآورده‌‌هاي خوني گزارش نشده است. آموزش شفاف، اولين و آخرين راه آموزش شفاف به همه گروه‌هاي سني، خصوصا جوانان، آموزش و كنترل اين بيماري در زنان خياباني، انجام آموزش‌هاي زيربنايي در مدارس كشور و توجه بيشتر رسانه‌ها به آسيب‌هاي اجتماعي و فردي بيماري ايدز در كشور مواردي است كه از سوي كارشناسان اين حوزه مطرح مي‌شود. در همين خصوص دكتر محرز، رئيس مركز تحقيقات ايدز ايران مي‌گويد: متاسفانه وقتي آموزش دقيق و شفاف در زمينه راه انتقال جنسي وجود نداشته باشد، نمي‌توانيم از انتقال ويروس HIV پيشگيري كنيم. او به هشدار وزير بهداشت نسبت به گسترش اين ويروس در ميان افراد خياباني اشاره و اظهار مي‌كند: برخورد قهري با آنها در حالي كه به گفته وزير بهداشت نيمي از آنها مبتلابه ايدز هستند، جوابگو نخواهد بود. محرز در خصوص آموزش همگاني براي كنترل راه‌هاي جنسي انتقال ايدز در ايران سكوت را مشكل‌ساز مي‌داند و معتقد است: والدين در اين خصوص با فرزندانشان صحبت نمي‌كنند، مدارس به توزيع جزوه‌هاي پيشگيري از ايدز بسنده مي‌كنند، از رسانه‌ها هيچ صحبتي از استفاده از كاندوم و روش‌هاي پيشگيري نمي‌شود، پس نوجوانان و جوانان بايد چگونه از اين مسائل آگاه شوند؟ به گفته او، توجيه سياستگذاران، توجه به هشدار‌هاي وزارت بهداشت و اطلاع رساني شفاف در خصوص كنترل راه‌هاي انتقال اين ويروس مي‌تواند راهگشا باشد.