لوازم خانگی، صنعتی که «تحریم» را شکست داد

خبرگزاری تسنیم: اقتصاد کشور این روزها دچار مشکلات متعددی است که بخش عمده این مشکلات از سوء مدیریت دولت حاصل شده و البته بخشی هم ناشی از تحریم است. طبق آنچه مقام معظم رهبری بارها تاکید کردند ولی متاسفانه دولتمردان کمتر به این تاکیدات توجه کردند و همین بی توجهی منجر به مشکلات امروز اقتصاد شده است، تحریم تنها با راهبرد بی اثر شدن لغو می شود و راه بی اثر کردن تحریم هم تقویت تولید داخلی است که بر همین اساس، رهبری سال 99 را سال جهش تولید نامگذاری کردند.

یکی از حوزه هایی که نشان داد، علیرغم تحریم ها و اتفاقاً به دلیل وجود همین تحریم ها توانسته تا حد زیادی جهش تولید را محقق کرده و بخش عمده ای از تحریم ها را بی اثر کند و به شکست بکشاند، صنعت لوازم خانگی است که طی یکی دو سال اخیر به برکت تحریم تحول گسترده ای به خود دیده است.

وضعیت اقتصادی کشور و کاهش درآمدهای نفتی بیش از هر زمان دیگری لزوم توجه به توسعه تولیدات غیر نفتی را آشکار کرده است. در همین زمینه صنعت لوازم خانگی یکی از صنایعی است که با تنوع محصولات و پتانسیل بالا می تواند پس از نفت، بزرگترین صنعت سودآور کشور محسوب شود. اگرچه طبق آمار و ارقام صنعت لوازم خانگی در جایگاه سوم صنایع کشور و بعد از صنعت خودرو قرار دارد، اما این دو صنعت به لحاظ ساختاری تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. صنعت خودرو، یک صنعت حمایت شده با سپر تعرفه‌ای بسیار بالا است که سطح بهره‌وری و کیفیت محصولات آن قابل قیاس با روند جهانی نیست. اما بسیاری از تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی حتی در بدترین شرایط نیز تا حد مناسبی خود را با استانداردهای جهانی انطباق داده‌اند.

* صنعت لوازم خانگی تحریم را فرصت دید نه تهدید

پس از تشدید تحریم ها و ممنوعیت واردات لوازم خانگی فضای مناسبی برای ارتقاء توانمندی تولیدکننده داخلی فراهم شده است و تولیدکنندگان این صنعت می گویند، در صورت حمایت دولت، میزان داخلی سازی مواد اولیه و قطعات در این بخش افزایش یافته و در آینده تولیدکننده ایرانی حتی در جایگاه ویژه ای در سطح دنیا قرار خواهد گرفت. در صنعت لوازم خانگی به طور میانگین بین 30 تا 35 درصد اقلام وارداتی است و مابقی 65 تا 70 درصد بسته به پلتفرم واحدهای تولیدی، بومی سازی شده است.

به گفته کارشناسان، در صنعت لوازم خانگی گازسوز، داخلی‌سازی بیش از 90 درصدی اتفاق افتاده است. پایین‌ترین میزان داخلی‌سازی مربوط به تلویزیون است که 35 درصد بوده و البته در اکثر کشورهای تولیدکننده تلویزیون نیز داخلی سازی به همین اندازه است، زیرا "ماژول" که بالاترین ارزش را در بین قطعات متشکله تلویزیون دارد، تنها توسط سه برند بزرگ در جهان تولید می‌شود.

* تولیدکنندگان لوازم خانگی امروز به صادرات فکر می‌کنند

بررسی ها نشان می دهد، نیاز داخلی کشور در بخش لوازم خانگی بزرگ (یخچال، فریزر، لباسشویی و گاز) 4 میلیون و 300 هزار دستگاه است که تا پایان آبان ماه امسال 2 میلیون و 801 هزار دستگاه تولید شده است و احتمالا علیرغم شدیدترین تحریم ها طی یکی دو سال اخیر طبق آمار و برنامه های هدف گذاری شده تا پایان سال نه تنها نیاز داخل تأمین خواهد شد بلکه با مازاد تولید هم روبه رو شویم.

به اعتقاد تولیدکنندگان لوازم خانگی، تشدید تحریم های بین المللی نه تنها آسیب جدی به صنعت لوازم خانگی وارد نکرده است بلکه تولیدکننده را مجبور کرد تا با تکیه بر توانمندی خود اقدام به تولید محصولات متنوع کند. امروز تولیدکننده ضمن تأمین نیاز داخلی به حضور پررنگ در بازارهای صادارتی هم فکر می کند تا در آینده نزدیک حضور پررنگی در این بخش هم داشته باشد.

تولیدکنندگان لوازم خانگی معتقدند، ما اقتصاد بدون نفت را تجربه کرده ایم و نباید در آینده با گشایش های بین المللی روال اشتباه وابستگی به درآمدهای نفتی تکرار شود. امروز دشمنان کشور صنایع استراتژیک از جمله صنعت لوازم خانگی را هدفگذاری کرده اند تا با آسیب دیدن آنها اقتصاد با مشکل روبه رو شود. در حال حاضر 1500 واحد تولیدی در بخش لوازم خانگی مشغول فعالیت هستند که این پتانسیل نشان می دهد تولیدکننده ایرانی توانمندی لازم را داشته و نباید مورد بی مهری قرار گیرد.

* چطور 60 درصد بازار لوازم خانگی را از خارجی ها پس گرفتیم؟

براساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت در 6 ماهه نخست امسال 590 هزار و 500 دستگاه انواع تلویزیون در کشور تولید شده است. این آمار در مقایسه با 6 ماهه نخست 98 رشد 84 درصدی را نشان می‌دهد. این میزان رشد در حالی اتفاق افتاده است که به گفته سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی 60 درصد بازار لوازم خانگی در اختیار خارجی‌ها بود و امروز آنها متاثر از تحریم‌های آمریکا از کشورمان خارج شده‌اند. البته در مقابل رشد تولید، کاهش واردات مواد اولیه و قطعات هم به ثبت رسیده که این به معنای بالا رفتن عمق ساخت داخل محصولات دارد.

به گفته غزنوی، در صورتی که این روند ادامه یابد، حتی اگر در سیاست‌ها و روابط اقتصادی‌مان با دیگر کشورها تغییری هم ایجاد نشود، وابستگی ارزی‌مان کاهش خواهد یافت و امنیت اقتصادی در حوزه صنعت لوازم خانگی ارتقاء خواهد یافت.

همانطور که در نمودار زیر مشاهده می شود، طی سه سال گذشته که اوج تحریم ها علیه کشور رخ داده، در سه حوزه تولید یخچال فریزر، لباسشویی و تلویزیون شاهد رشد میزان تولید هستیم. فقط در حوزه یخچال فرزیر، حجم تولید از 1.2 میلیون دستگاه در سال 98 به بیش از 1.3 میلیون دستگاه در 8 ماهه سال جاری افزایش یافته است.

بررسی ها نشان می دهد در بخش بومی سازی قطعات و تجهیزات هم در حوزه لوازم خانگی اقدامات موثری انجام شده به نحوی که به گفته "عباس هاشمی" دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، در سال گذشته در صنعت لوازم خانگی بیش از 220 میلیون دلار داخلی سازی اتفاق افتاد، امری که به سرعت در حال توسعه است و انتظار می رود با حرکت رو به رشد تولیدکنندگان، امسال 50 میلیون دلار بیش از پارسال داخلی سازی را شاهد باشیم.

*افزایش داخلی سازی در لوازم خانگی به 70 تا 90 درصد

هاشمی با اشاره به برگزاری میزهای جدید ارتقای داخلی‌سازی محصولات بخش صنعت، می گوید: در صنعت لوازم‌خانگی با گستره‌ای از میزان داخلی‌سازی در کالاهای مختلف مواجه‌ایم، به طوری که در صنعت لوازم خانگی گازسوز، داخلی ‌سازی بیش از 90 درصدی اتفاق افتاده است. در تولید مایکروویو (ماکروفر) نیز ساخت داخل 70 درصدی را شاهدیم، به طوری که فقط «مگنترون» آن که وظیفه طبخ و گرم کردن غذا را برعهده دارد، از خارج وارد شده و بقیه اجزا و قطعات آن ساخت داخل است.

دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در این باره تصریح کرد: امروز در قطعات و تجهیزاتی همچون کندانسور، اواپراتور، بردهای الکترونیکی، انواع موتورها، همچنین ورق، شیشه، شیرآلات، ترموستات و برخی مواد پتروشیمی مورد استفاده در لوازم‌خانگی، اتفاقات خوبی را در عرصه داخلی ‌سازی لوازم‌ خانگی شاهدیم. علاوه بر این یک دپارتمان قطعه‌سازی در انجمن صنایع لوازم خانگی ایران ایجاد شده تا در آن قطعه‌سازان و تولیدکنندگان ارتباط بهتری در حوزه داخلی سازی با یکدیگر داشته باشند. در این دپارتمان، قطعاتی که نیازمند داخلی‌سازی است به اشتراک گذاشته می‌شود و همین مساله با توجه به محدودیت‌هایی که صنعتگران با آن مواجه‌اند، گشایش‌های خوبی در ساخت و داخلی‌سازی قطعات و تجهیزات ایجاد کرده است.به عنوان نمونه اقدام برای داخلی‌سازی بردهای الکترونیکی ماکروفرها، اجاق‌گازها و فرها، همچنین پمپ‌های تخلیه لباسشویی‌ها، پمپ‌های پکیج‌های گرمایشی و غیره با به اشتراک گذاشتن نیازمندی‌ها در همین دپارتمان انجام خواهد شد. جالب اینجاست هم اکنون صنعتگران به دنبال داخلی‌سازی بردها و الکتروموتورهای اسپلیت‌یونیت‌ها هستند.

* وابستگی در تولید لوازم خانگی کوچک 40درصد کم شد

سید ابوالقاسم شانه ساز دبیر انجمن لوازم خانگی کوچک هم در این باره در گفت وگو با خبرنگار تسنیم می گوید: در حال حاضر در بخش لوازم خانگی کوچک میزان وابستگی به واردات 30 درصد است، این در حالی است که قبلاً این وابستگی تا 70 درصد بود.

وی با بیان اینکه در بخش لوازم خانگی بزرگ هم تا حدودی کاهش وابستگی به واردات اتفاق افتاده است، گفت: دربخش بخاری گازی و کولر آبی تا صددرصد داخلی سازی انجام شده است. در بخش لباسشویی البته اوضاع فرق می کند برخی از کارخانجات روند ساخت داخل را در این حوزه به بدنه، پنل و موتور هم اضافه کرده اند و در نهایت به دستاوردهای مهمی دست پیدا کرده اند.

* 900 میلیون دلار از واردات لوازم خانگی کم شد

این فعال حوزه لوازم خانگی اضافه کرد: در بخش داخلی سازی کمپرسور یخچال هم اقداماتی انجام شده اما به دلیل مشکلاتی در تأمین گاز این کالا آنچنان نتوانسته ایم به رقم قابل توجهی در داخلی سازی دست پیدا کنیم.

به گفته وی، پیش از آغاز داخلی سازی ها در لوازم خانگی بزرگ میزان واردات 1.5 میلیارد دلار و در حوزه لوازم خانگی کوچک میزان واردات 400 میلیون دلار بود که در حال حاضر مجموع نیاز واردات لوازم خانگی حدود 1 میلیارد دلار است.

شانه ساز با اعلام اینکه در حال حاضر با عدم واردات لوزام خانگی به کشور فضا برای توانمندی تولیدکننده داخلی فراهم شده است، گفت: امروز تولیدکننده به بازار خوش بین بوده و سرمایه گذاری هایی را برای ساخت داخل و توسعه تولید انجام داده است اما این نگرانی وجود دارد که به بهانه رقابتی کردن بازار باز درب های کشور به روی محصولات خارجی باز و سرمایه گذاری تولیدکنندگان در امر تولید به هدر رود.

وی با بیان اینکه یکی شرکت های تولیدکننده لوازم خانگی با 250 تأمین کننده قطعه ساز داخلی برای افزایش ساخت داخلی مشغول همکاری است، تصریح کرد: در حال حاضر با توجه حمایت های دولت و صرفه جویی ارزی تولیدکننده داخلی ترجیح می دهد به جای طی کردن پروسه انتقال ارز و سختی واردات قطعات، نیاز خود را از داخل کشور تأمین کند.

کیوان گردان مدیرکل دفتر صنایع برق ،فلزی و لوازم خانگی وزارت صمت هم به ارائه توضیحاتی در مورد روند داخلی سازی در بخش لوازم خانگی پرداخت و با اعلام اینکه صنعت لوازم خانگی با وجود تحریم های بین المللی در 8 ماهه نخست امسال توانست افزایش تولید را در انواع محصولات انجام دهد، به خبرنگار تسنیم می گوید: مطابق آمار در 8 ماهه امسال تولید یخچال 45 درصد، لباسشویی 19 درصد و تلویزیون 10 درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایش داشته است.

*برنامه ریزی برای تولید 12 میلیون دستگاه لوازم خانگی با صرفه جویی ارزی 3 میلیارد دلاری

وی با بیان اینکه افزایش تولید در بخش لوازم خانگی با وجود تمام مشکلات در حال اجرا شدن است، افزود: عمق ساخت داخل ماشین لباسشویی امروز به 60 درصد، کولر آبی 100 درصد، یخچال فریزر بیش از 60 درصد و بخاری گاز سوز بیش از 90 درصد شده است.

گردان اضافه کرد: در بخش پکیج عمق ساخت به 70 درصد و تلویزیون 30 درصد است . البته در صددیم که عمق ساخت داخل در بخش تلویزیون را افزایش داده و برای اولین بار در کشور بومی سازی را در این کالا بیش از 70 درصد برسانیم. در بخش کمپرسور یخچال هم اقدامات لازم را برای افزایش عمق ساخت داخل انجام می دهیم.

به گفته مدیرکل دفتر صنایع برق ،فلزی و لوازم خانگی، امسال برنامه تولید 12 میلیون دستگاه لوازم خانگی کوچک و بزرگ هدفگذاری شده که اگر اقدامات بومی سازی قطعات و تجهیزات انجام نشده بود، ما برای این میزان تولید نیازمند 4.5 میلیارد دلار بودیم اما امروز این میزان وابستگی به واردات به 1.5 میلیادر دلار رسیده است.

وی اضافه کرد: در حال حاضر بیش از 3 میلیارد دلار صرفه جویی ارزی در بخش لوازم خانگی انجام شده است.

براساس اظهارات تولیدکنندگان و مقامات مسئول در وزارت صنعت روند داخلی سازی در حوزه لوازم خانگی در حال انجام است اما برای تحقق هدفگذاری ها در افزایش عمق ساخت محصولات تولیدکنندگان با چالش هایی هم روبه رو هستند.

محمدرضا درافشار رئیس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی کوچک در همین ارتباط به خبرنگار تسنیم می گوید: تعدادی از قطعات داخلی کیفیت لازم را ندارند و متأسفانه سازمان استاندارد هم استانداردی را برای قطعات کوچک و بزرگ در محصولات لوازم خانگی تعریف نکرده و همین امر عاملی شده تا تولیدکنندگان در استفاده از این قطعات مردد باشند.

وی تصریح کرد: به عنوان نمونه تولیدکنندگان تلاش زیادی را در تولید موتور پر قدرت برای جاروبرقی انجام می دهند اما به کارگیری یک قطعه بی کیفیت عاملی می شود که کلاً عملکرد جاربروقی زیر سوال رود این در حالی است که تولیدکننده تمام اقدامات را برای بومی سازی موتور جاروبرقی انجام داده اما استفاده از چند قطعه بی کیفیت نتیجه مثبتی را برای آنها به وجود نمی آورد.

این عضو انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی اضافه کرد: نکته اینجاست چرا باید محصول نهایی تولیدکنندگان لوازم خانگی ملزم به رعایت استاندارد باشد اما قطعات جانبی یا اصلی اجباری به رعایت استانداردها نداشته باشند. در محصولات مختلف لوازم خانگی از پلوپز تا جاربروقی، استفاده از قطعات بی کیفیت حتی عمر کالا را هم کاهش خواهد داد اما نمی دانم چرا کسی به ارتقاء کیفیت قطعات جانبی لوازم خانگی توجهی نمی کند.

*خرید خط تولید الکتروموتور مولینکس/ توانمندی تولیدکنندگان در افزایش ساخت داخل محصولات

این فعال حوزه لوازم خانگی با بیان اینکه در حوزه داخلی سازی قطعات و تجهیزات یکی از شرکت های لوازم خانگی ایرانی 2 سال پیش خط تولید الکتروموتور شرکت مولینکس فرانسه را خریده و با انتقال تجهیزات به داخل کشور خود اقدام به تولید الکتروموتور می کند، تصریح کرد: امروز تولیدکنندگان اعتمادی به شرایط اقتصادی کشور ندارند و همین امر سرمایه گذاری آنها را در روند داخلی سازی و توسعه محصولات کند کرده است.

وی افزود: آقای روحانی چند وقتی است از دلار 11 هزار تومانی در سال آینده صحبت می کند این در حالی است که تولیدکننده امروز با دلار 30 هزار تومانی تجهیزات خریده و اقدام به سرمایه گذاری کرده است. این گونه تصمیمات بی اعتمادی تولیدکنندگان را در سطح اقتصاد به وجود می آورد.

* هر وقت شرایط کشور بحرانی است، دولت به سمت تولیدکننده می‌آید

درافشار با بیان اینکه تولیدکنندگان ترجیح می دهند قطعات مورد نیاز خود را از داخل کشور تأمین کند تا درگیر پروسه تخصیص ارز و مسائل گمرکی نشود، گفت: اما باید این نکته را مد نظر قرار داد که برخی از قطعات کیفیت و استاندارد لازم را ندارند و ما مجبوریم نسبت به واردات اقدام کنیم اما وزارت صنعت به این موضوع توجهی نداشته و فقط می گوید چون این قطعه در داخل کشور تولید می شود اجازه واردات ندارید.

به گفته درافشار، امروز تولیدکننده اکثر قطعات اصلی مورد نیاز خود را خود تولید می کند اما لازمه حضور پررنگ تر در این بخش صرفه اقتصادی است. به نحوی که در نهایت هزینه را برای تولیدکنندگان در محصولات نهایی افزایش ندهد.

وی تصریح کرد: هر وقت شرایط کشور بحرانی است، دولت به سمت تولیدکننده می‌آید، هر وقت، همه چیز عادی می‌شود و نفتش را می‌خرند، ما را فراموش می‌کنند و واردات را آغاز می‌کنند! خواهشا اگر اینبار کشور به شرایط عادی برگشت و نفتتان را خریدند، دروازه‌های واردات را باز نکرده و به ما بی‌توجهی نکنید.