کشف برج و باروی عصر صفویه حوالی دروازه عبدالعظیم +عکس

خبرگزاری تسنیم: اوایل دی ماه به طور اتفاقی قطعاتی از سفالینه و استخوان در میان خاکبرداری ناشی از تعمیرات ملک پلاک ۲۴ بازارحضرتی تهران بدست آمد که این موضوع توسط شهردار ناحیه بازار به معاونت میراث فرهنگی استان گزارش و در نهایت با مراجعه و توجیه مالک و در نهایت اخذ مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برنامه گمانه زنی باستان شناسی در آن آغاز و تاکنون ادامه دارد.

در این رابطه قدیر افروند - سرپرست هیأت باستان شناسی و مسئول مرکز باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران از ادامه گمانه زنی‌های باستان شناسی در ملک پلاک ۲۴ بازارحضرتی تهران خبر داد و تصریح کرد: باستان شناسان در ادامه گمانه زنی‌ها در بازار حضرتی به بخشی از سازه خشتی قطوری دست یافتند که احتمالا" بخشی از برج و باروی عصر صفویه تهران است، یعنی همان نخستین حصاری که بنا به تصریح متون تاریخی برای به دستور شاه طهماسب صفوی، تهران را صاحب قلعه ایی با صدوچهارده برج کرد.

وی با ارائه گزارشی از فعالیت‌های باستان شناسی در این منطقه تصریح کرد: هیأت باستان شناسی در ترانشه ۱ و ۲ خیلی زود با اولین لایه‌های تاریخی شامل کف فرش آجری و آثار دیوار‌های اجری و خشتی مواجه شد.

افروند گفت: دراین دو ترانشه حداقل ۳ دوره و ۵ فاز معماری تاعصر صفوی شناسایی شده و مواد فرهنگی بدست آمده در این دو ترانشه شامل قطعات سفال و کاشی از دوره‌های مختلف است.

وی با بیان اینکه به منظور حفظ این آثار معماری تاریخی ادامه کاوش در این قسمت متوقف و ترانشه بعدی با شماره ٣ در انتهای مغازه جانمایی شد، افزود: دراین ترانشه هم در کمترین زمان آثاردیوارخشتی نمایان شد که در ابتدای امر یک معماری ساده و متداول خشتی را القا می‌کرد.

این باستان شناس تصریح کرد: بطور معمول این ترانشه باید ترانشه پیشرو می‌بود و با برداشتن خشت‌ها به منظور رسیدن به لایه‌های پایین‌تر کاوش تا سطح خاک بکر ادامه پیدا می‌کرد، اما کنجکاوی معمول باستان شناسانه برای شناخت بیشتر دامنه و گستره این دیوار خشتی درجوانب به حفر ترانشه بعدی منجر شد.

وی با ابراز خرسندی از اینکه خوشبختانه در ترانشه ۴ نیز این دیوار خشتی ادامه پیدا کرد و ادامه آن در ترانشه ۵ نیز بطور کامل تداوم داشت، تصریح کرد: انحنای موجود در لبه بیرونی این دیوار قطور خشتی و عرض یا قطر حدود ۶ متری آن ذهن مخاطب را به نشانه‌های برج و باروی تاریخی تهران در دوره صفویه رهنمود می‌کند.

وی تصریح کرد: ما در این نقطه از شهر تهران با بخشی از برج و باروی عصر صفویه تهران روبرو هستیم.

افروند در ادامه با اشاره به وجود شواهد تاریخی برای این ادعا گفت: در روضه الصفا این نکته ثبت شده که: " شاه طهماسب که دارالملکش قزوین بود گاه برای زیارت مراقد مطهره ری و مواقعی هم برای شکار در حوالی طهران، از این مکان عبور می‌کرد، به آبادی آن رغبت کرد و برج و باروی متین بر شهر بیفزود و حکومتش به دولتخواهان خود تفویض کرد. "

وی گفت: بر این اساس، حصار و باروی طهران دارای چهار دروازه بود؛ دروازه حضرت عبدالعظیم یا دروازه اصفهان در ابتدای بازار حضرتی - دروازه دولاب در مدخل بازارچه نایب السلطنه در خیابان ری فعلی - دروازه شمیران در مدخل پامنار - دروازه قزوین در مدخل بازار چه قوام الدوله در میدان شاهپور فعلی و نکته جالب اینکه این برج و بارویی که ما گمان می‌کنیم حصار صفوی تهران باشد درست در حدودی است که در طرح‌های سیاحان و نقشه‌های تاریخی شهر تهران، دروازه حضرت عبدالعظیم قرار داشته لذا این سازه باید یکی از نیم برج‌های طرفین دروازه مذکور باشد.

این باستان شناس تصریح کرد: البته هنوز پیگردی گستره این بارو خشتی در گوشه شمال شرقی ترانشه ۵ ادامه دارد و در روز‌های پایانی کاوش آگاهی مان دراین باره نیز توسعه خواهد یافت.

سرپرست هیأت باستان شناسی در ادامه گفت: در ترانشه ۶ درغرب این آثار معماری خشتی ازادامه و گسترش آن خبری نیست و تنها بر روی لایه سطحی بقایای یک کوره فلز گری (احتمالا") قاجاری و تعدادی اشیاء سنگی و کاشی به دست آمد.

وی با بیان اینکه ترانشه ۷ پس از عقب نشینی‌های مکرر ما برای یافتن ابعاد باروی خشتی، سرانجام به گوشه شمال غربی فضای پشتی مغازه انجامید، تصریح کرد:در این ترانشه که ترانشه پیشرو برای رسیدن به سطح خاک بکر نیز خواهد بود گروه درلایه‌های اولیه به مواد فرهنگی (قطعات سفالینه) قابل توجهی دست یافتیم که تماما به پیش از دوره صفویه یعنی حداقل دوران تیموری تعلق دارد چرا که این لایه‌ها درست زیر کف باروی خشتی قرار دارد و نیز تمامی قطعات سفال بلحاظ سبک و تکنیک متعلق به دوران تیموری و قبل‌تر است.

این باستان شناس گفت: در ادامه گمانه زنی‌ها آنطور که انتطار میرفت به قطعه سفالی احتمالا" متعلق به دوران پیش از تاریخ، دست پیدا کردیم که بزودی برای سالیابی به آزمایشگاه تخصصی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ارسال خواهد شد و نتیجه با هر تاریخی پیش از دوران تاریخی، خود اهمیت این کاوش باستان شناسی در ابرشهر تهران را دوچندان خواهد کرد.

افروند افزود: کاوش در ترانشه پیشرو برای رسیدن به لایه‌های زیرین تاسطخ خاک بکر در روز‌های اینده ادامه خواهد یافت.