کانادا، امارات، ترکیه ۳ مقصد اول مهاجران ایرانی
خروج سرمایه یک پدیده اقتصادی- اجتماعی است که عواملی نظیر نبود چشم‌انداز مناسب در وضعیت سیاسی و اقتصادی، خلأ‌های موجود در سیاست عمومی کشور در حمایت از سرمایه، موانع کسب‌و‌کار و دشوار بودن فعالیت‌های اقتصادی، ریسک بالای سرمایه‌گذاری، تمایل به زندگی خارج از مرز‌های کشور و اخذ اقامت در کشور‌های خارجی در آن دخیل است.
همچنین مهم‌ترین مصادیق خروج سرمایه از کشور مواردی نظیر سرمایه‌گذاری و خرید دارایی‌ها در خارج کشور، مانند خرید مسکن، سرمایه‌گذاری درقالب احداث شرکت یا خرید دارایی مالی (اوراق بهادار، سپرده بانکی یا رمز ارزها) است. همچنین مهم‌ترین سازوکار خروج سرمایه استفاده از ارز حاصل از صادرات غیرنفتی است. با این وجود به‌نظر می‌رسد که خروج سرمایه در ایران سوای از دلایل قابل توجیه از روند غیرقابل توجیهی برخوردار است که نشان می‌دهد این امر درواقع «عادت اقتصادی» و یا حتی فرهنگ اقتصادی ایرانیان شده است.
خروج سرمایه از ایران به مقاصد مختلفی صورت می‌گیرد، اما در این گزارش به سه مقصد شامل کانادا، ترکیه و امارات اشاره شده است. آمار‌های حداقلی از خروج حداقل ۳۰ تا ۳۵ میلیارد دلار سرمایه از ایران به این سه کشور طی ۱۰ سال اخیر حکایت دارد.
خروج سرمایه ۱۷۰ میلیارد دلاری
محاسبه دقیق خروج سرمایه کار دشواری است، اما می‌توان با بررسی «حساب سرمایه» که داده‌های آن توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود به بخشی از این واقعیت دست یافت. در این خصوص تنها آماری که می‌توان به آن اشاره داشت، اولی رصد خرید ملک و سرمایه‌گذاری و تاسیس شرکت و انواع و اقسام سرمایه‌گذاری‌های ایرانیان در کشور‌های دیگر است.
در این خصوص گرچه داده‌هایی در زمینه خرید ملک و تاسیس شرکت‌ها در برخی از کشورها قابل دسترسی است، اما همه کشورها این داده‌ها را منتشر نمی‌کنند. همچنین یکی از روش‌های دریافت تابعیت و اقامت در سایر کشورها، سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، داشتن دارایی قابل توجه و در‌اختیار گذاشتن آن در‌خدمت دولت کشور مقصد و سایر دارایی‌هایی است که معمولا داده‌های آن به‌طور رسمی منتشر نمی‌شود. پس در اینجا دسترسی ما به تنها بخشی از آمار‌های خروج سرمایه است.
اما بخش دیگری از آمار‌های مربوط به خروج سرمایه واقعیت‌های پنهان در حساب سرمایه است. به این صورت که در نبود آمار‌های واقعی و رسمی و مستند و عدم‌مشخص‌بودن اجزای حساب سرمایه کشور، می‌توان بخشی از تضعیف حساب سرمایه کشور را به خروج سرمایه از کشور و عدم‌جذب سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم خارجی نسبت داد. باید اشاره کنیم که حساب سرمایه به‌عنوان عامل مسلط، نقش کاهنده و مشارکت منفی در موازنه کل تراز پرداخت‌های کشور دارد.
آن‌طور‌که در نمودار قابل رویت است، خالص حساب سرمایه ایران از سال ۱۳۸۵ به بعد بدترین وضعیت را پیدا کرده است، وضعیتی که حتی در دوره جنگ تحمیلی نیز در ایران تجربه نشده است. طبق این آمارها، با انتخاب محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان ریاست‌جمهوری ایران در سال ۱۳۸۴، خالص حساب سرمایه ایران وضعیت بحرانی‌تری به خود گرفته است. این وضعیت با بحران امنیتی سال ۱۳۸۸ و پس از آن با تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ملت ایران در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ بازهم بحرانی‌تر شده، به‌طوری‌که بالاترین رقم خالص حساب سرمایه طی ۴۰ سال اخیر مربوط به چهار سال ۱۳۸۹، ۱۳۹۰، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ است.
در این سال‌ها خالص حساب سرمایه بین منفی ۱۶ تا ۱۹.۴ میلیارد دلار بوده است. طبق آمار‌های رسمی بانک مرکزی، خالص حساب سرمایه از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۰ به رقم منفی ۱۶۸ میلیارد دلار رسیده است. رقمی که حتی اگر نصف آن هم خروج سرمایه باشد، به اندازه دو سال کل صادرات غیرنفتی کشور است.
ایرانی‌ها در رتبه ۴ تا ۸ مهاجرت به کانادا
سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در خارج به‌واسطه فقدان آمار‌های رسمی داخلی، چندان قابل رصد نیست، اما در برخی کشورها ازجمله کانادا، امارات و ترکیه بخشی از جریان خروج سرمایه به این مقاصد تقریبا در داده‌های رسمی این کشورها قابل رصد است. یکی از این نمونه‌های قابل تامل، مورد کشور کاناداست. این کشور سال‌هاست به سیاه‌چاله جذب مفسدان اقتصادی سایر کشورها ازجمله ایران تبدیل شده است. البته درصد کمی از شهروندان و مهاجران ایرانی دارای سوءسابقه و سابقه مفاسد اقتصادی هستند که حالا ساکن کانادا شده‌اند. اما آمار‌های رسمی که بتوان میزان مهاجرت ایرانی‌ها به این کشور را رصد کرد، صرفا در تعداد سالانه افراد دریافت‌کننده تابعیت دائم کانادا در دسترس است.
طبق داده‌های آماری سالانه اداره مهاجرت، شهروندی و پناهندگی کانادا (IRCC)، از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ تعداد درمجموع ۷۶ هزار و ۳۸۱ ایرانی از کانادا تابعیت دائم دریافت کرده‌اند. آنطور که در آمارها قابل مشاهده است این افراد فقط دریافت‌کنندگان تابعیت دائم بوده و سایر شیوه‌های مهاجرتی ازجمله دانشجویان، اقامت موقت، ویزا‌های گردشگری و کوتاه‌مدت در آن ذکر نشده است.
طبق گزارش رسمی اداره مهاجرت، شهروندی و پناهندگی کانادا، ایرانی‌ها در سال ۲۰۲۱ پس از کشور‌های پرجمعیتی همچون هند با رتبه ۱، چین با رتبه ۲، فیلیپین با رتبه ۳، نیجریه با رتبه ۴، فرانس با رتبه ۵، آمریکا با رتبه ۶ و برزیل با رتبه ۷، در رتبه ۸ قرار گرفته‌اند. توجه داشته باشیم پس از ایرانی‌ها، از کشور‌های عربی یا از کشور‌های ثروتمند یا حتی از ترکیه خبری نیست و این افغانستانی‌ها هستند که در رتبه ۹ و پاکستانی‌ها در رتبه ۱۰ قرار گرفته‌اند. البته در برخی سال‌ها مثل ۲۰۱۵ و ۲۰۱۴ ایرانی‌ها رتبه ۴ را در مهاجرت به کانادا داشته و در برخی سال‌ها رتبه ۶ را نیز کسب کرده‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید