پسر قذافی حق دارد در جام ملتهای آفریقا بازی کند؟

عصرایران: این روزها یکی از پسران معمر قذافی که متهم به مشارکت در سرکوب مردم لیبی است، در جام ملتهای آفریقا برای تیم نیجر بازی می کند. برخی از منتقدین فیفا، این خبر را دستمایه جنجال آفرینی علیه فیفا کرده اند و حضور ساعدی القذافی در جام ملتهای آفریقا را نشانه دیگری از فساد و تباهی راه یافته به تشکیلات فیفا می دانند. در این باره با هوشنگ نصیرزاده گفتگو کردیم تا ببینیم آیا فیفا با صدور مجوز حضور پسر قذافی در مهمترین تورنمت فوتبال در آفریقا، مرتکب تخلف از قوانین و مقررات خودش شده است یا خیر؟ نصیرزاده به خوبی با ساختارها و روندهای قانونی موجود در فوتبال جهان آشناست و شاید صالح ترین فرد در جامعه فوتبال ایران برای اظهار نظر در این باره باشد. آیا اقدام فیفا در صدور مجوز حضور پسر قذافی در جام ملتهای آفریقا، با قوانین و مقررات فیفا همسویی دارد؟

فیفا دارای ارکان قضایی است و این ارکان قضایی در اساسنامه اش تعریف شده است. شما اگر آدم هم کشته باشید، تا زمانی که دستگیر نشده اید و بیرون از زندان هستید، حق حضور در میادین فوتبال را دارید. پس نمی توان بابت حضور پسر قذافی در جام ملتهای آفریقا، به فیفا ایراد گرفت. فیفا می گوید هدف ما توسعه فوتبال است، حتی در زندان ها. از نظر فیفا، پسر قذافی تا زمانی که اصول و مبانی فوتبال را مراعات می کند می تواند فوتبال بازی کند. علاوه بر این، فیفا می گوید کسانی که تا حالا دادگاهی و محکوم نشده اند، به چه دلیل باید پیشاپیش از سوی ما تنبیه شوند؟ پس مطابق قوانین فیفا، شخص متهم به قتل هم می تواند در تورنمت های بین المللی بازی کند. بله، فوتبال بازی کردن متهمین بلامانع است. فیفا مانع از فوتبال بازی کردن کسانی می شود که اصول اخلاقی فوتبال را زیر پا می گذارند. مثلاً اگر کسی مرتکب تبانی یا دوپینگ شود و یا رشوه بدهد، فیفا شخص متخلف را مجازات می کند و تا زمانی که دوران محرومیت او تمام نشده، فیفا مانع از بازی کردن او در تمامی 207 کشوری می شود که عضو فیفا هستند. واژه اخلاق، که ما در زبان فارسی استفاده می کنیم، با اخلاق از نظر فیفا فرق دارد. در انگلیسی Morality و Ethics یکی نیستند. عبادت، احترام گذاشتن به مردم، نحوه آرایش چهره و اموری از این قبیل، د ذیل مفهوم Morality قرار می گیرد. فیفا با این ها کاری ندارد. اما مفهوم Ethics ناظر بر اخلاق قراردادی است. در زندگی روزمره، اموری مثل ایستادن پشت چراغ قرمز و رد شدن از خط عابر پیاده، مصداق " اخلاق " به این معنا به شمار می روند و در فوتبال، دوپینگ نکردن و تبانی نکردن و ... مصداق رعایت مرزهای Ethics هستند. فیفا با Ethics یا اخلاق قراردادی کار دارد نه با Morality . ولی ما در ایران فقط با Morality کار داریم. یاهو تصویر نصرتی را در حین شوخی با شیث رضایی منتشر کرد و نوشت: Immoral act. یعنی رفتار غیراخلاقی. این عبارت ناظر بر اخلاق ذاتی و انسانی محمد نصرتی بود. " اخلاق در فوتبال " از نظر فیفا در دایره Ethics قرار می گیرد. یعنی منع تبانی و زد و بند و دوپینگ و رشوه و اموری از این قبیل. فیفا کاری با سر و وضع و آرایش کسی ندارد. نام کمیته اخلاق فیفا Committee ethics است؛ یعنی کمیته اخلاق قرادادی. پس فیفا کاری ندارد که پسر قذافی آدم کشته یا نه. فیفا فقط می گوید او ملزم است اخلاقیات وضع شده از سوی ما را، که به بازی فوتبال مرتبط است، رعایت کند. فرض کنیم هیتلر در سال 1945، سی ساله بود و بعد از شکست آلمان، خودکشی نمی کرد و از دست متفقین هم فرار می کرد و بعد هم در جام جهانی 1950 در تیم ملی آلمان بازی می کرد. آیا این امر عجیب نیست؟ عجیب از چه نظر؟ از این نظر که هیتلری که چندین میلیون نفر را کشته است، حالا دارد با خیال راحت در بوندس لیگا یا در جام جهانی توپ می زند. از نظر فیفا شما تا زمانی که آزاد هستید، می توانید فوتبال بازی کنید. فیفا که ضابط قذافی و هیتلر نیست. فیفا کار خودش را انجام می دهد و کاری به این چیزها ندارد. اگر این طور باشد که فیفا باید به این بازیکن و آن بازیکن هم بگوید شما چرا در فلان معامله کلاه همسایه ات را برداشتی و او را ورشکست کردی و به خاک سیاه نشاندی اش! حالا ممکن است کمیته قضایی فیفا استثنائاً مانع از بازی کردن پسر قذافی و همانندان او شود؟ نه، باید ماده قانونی اش وجود داشته باشد تا کمیته قضایی فیفا بتواند چنین کاری کند. چنین قانونی از سوی فیفا وضع نشده است؟ نه، اصلاً. امثال هیتلر و قذافی و صدام تا زمانی که آزاد هستند می توانند فوتبال بازی کنند. شعار فیفا این است: " فوتبال برای همه " فیفا قائل به توسعه فوتبال است. این ها مشکلاتی است که ما با نگاه سیاسی خودمان ایجاد می کنیم. یعنی دوست داریم فیفا به دلایل سیاسی، مانع از فوتبال بازی کردن این و آن شود. به نظر شما، فقدان چنین ماده قانونی ای در قوانین تصویب شده از سوی فیفا، حاکی از نوعی نقص و خلاء قانونی در تشکیلات فیفاست؟ نه، این از نظر امثال ما نقص است. ما خیال می کنیم هر کس هر جایی که متهم است، دیگر حق فوتبال بازی کردن و حتی روزنامه خواندن هم ندارد. فیفا می گوید شما در فلان حوزه مشکل دارید ولی در این حوزه مشکل ندارید و فعالیتتان در این حوزه بلامانع است. از نظر فیفا، شما شاید متهم به قتل باشی اما تا زمانی که بازداشت نشده ای و اصول بازی فوتبال و اخلاقیات وضع شده در فوتبال را رعایت می کنی، حق داری فوتبال بازی کنی. فیفا حتی حق فوتبال بازی کردن را برای مجرمین و زندانیان هم به رسمیت می شناسد. این ما هستیم که تا کسی مجرم و یا حتی متهم شد، می خواهیم همه حقوق او را نقض کنیم.