مجاورت پهنه‌های فرونشست زمین با دو گسل فعال تهران
به.اعتقاد محققان کشور علاوه بر راه‌آهن "تهران-جنوب" و "تهران- تبریز"، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت "اسلامشهر" و همچنین بخش‌هایی از "جنوب غربی تهران"، در محدوده مخاطره‌آمیز فرونشست زمین قرار دارند که در این محدوده علاوه بر وجود ۱۲۰ کیلومتر خط راه‌آهن و ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو، گسل‌های فعال "شمال تهران"، "پردیسان و گسل "ماهدشت – جنوب کرج"، قرار گرفته است.
خبرگزاری ایسنا: به دلیل ادامه‌دار بودن خشکسالی‌ها، حفر چاه‌های غیر مجاز و افزایش جمعیت، کشور با مخاطره فرونشست‌هایی مواجه است که به اعتقاد محققان در کلانشهری مانند تهران با ادامه این پدیده، زیر ساخت‌های شهری در معرض مخاطره قرار دارند.
بر اساس آمار‌های اعلام‌شده، حدود ۱۲۰ کیلومتر خط راه‌آهن و ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو، حدود ۲۰۰ کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود ۲۳۰۰ کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی در معرض مخاطرات ناشی از فرونشست قرار دارند و باید موارد ۲۱ پل و بیش از ۲۵۰ هزار ساختمان و حدود ۳ میلیون نفر جمعیت در استان تهران را به آن اضافه کرد.
بر این اساس دکتر مهدی زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله یادداشتی را به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ارسال کرده که به این شرح است:
۳۱۹ دشت ایران که گرفتار فرونشست هستند
مساله فرونشست زمین در ایران، مخاطره‌ای طبیعی و جدی است، به نحوی که افزایش تعداد دشت‌های ممنوعه کشور در سال ۱۳۴۷ حدود ۱۵ دشت بوده و در سال ۱۳۹۳ به ۳۱۹ دشت، افزایش یافته و بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در بسیاری از دشت‌های ایران خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به زیرساخت‌ها وارد کرده است.
تغییرات کیفی آب، ایجاد فروچاله و شکاف‌های بزرگ در دشت‌ها و ایجاد تهدید برای شهر‌ها و روستا از جمله اثر‌های فرونشست زمین است. فرونشست زمین در دشت "شهریار" و جنوب "شهر قدس" به حداکثر ۳۵ سانتی‌متر در سال و در منطقه "ورامین" و "جنوب تهران" به حدود حداکثر ۲۵ سانتی‌متر در سال می‌رسد. این مساله در استان تهران به‌ویژه در حدود ۳۷ سال گذشته موجب مشکلات جدی زیرساختی شده است.
حدود ۲۵ کیلومتر از طول کمربندی "آزادگان"، حدود ۲۸ کیلومتر از طول "اتوبان قم"، حدود ۲۱ کیلومتر از "جاده ساوه" و بزرگراه "بهشت زهرا" که همگی این نقاط به عنوان اصلی‌ترین محور‌های جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شوند، با پتانسیل فرونشست مواجه هستند.
| مناطق قرارگرفته بر پهنه فرونشست | طول مسیر |
| کمربندی آزادگان | ۲۵ کیلومتر |
| اتوبان قم | ۲۸ کیلومتر |
| جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا | ۲۱ کیلومتر |
علاوه بر آن راه‌آهن "تهران-جنوب" و "تهران- تبریز"، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت "اسلامشهر" و همچنین بخش‌هایی از "جنوب غربی تهران"، در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرد. در کل، حدود ۱۲۰ کیلومتر خط راه‌آهن و ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو، حدود ۲۰۰ کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود ۲۳۰۰ کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، ۲ انبار مواد نفتی و سوختی و ۴۴ جایگاه پمپ بنزین و ۱۵ جایگاه پمپ گاز، ۷ ایستگاه گاز، ۳۰ کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از ۷۰ کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از ۲۰۰ کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارند.
| اماکن واقع بر پهنه فرونشست | تعداد |
| خط راه آهن | ۱۲۰ کیلومتر |
| خطوط مترو | ۲۵ کیلومتر |
| اتوبان‌های بین‌شهری | ۲۰۰ کیلومتر |
| راه‌ها، معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی | ۲۳۰۰ کیلومتر |
| انبار مواد نفتی و سوختی | ۲ مورد |
| جایگاه پمپ بنزین | ۴۴ مورد |
| جایگاه پمپ گاز | ۱۵ مورد |
| ایستگاه گاز | ۷ مورد |
| طول لوله نفت | ۳۰ کیلومتر |
| خطوط فشار قوی برق | ۷۰ کیلومتر |
| خطوط اصلی گاز | ۲۰۰ کیلومتر |
دراین مناطق، آسفالت خیابان‌ها ناهموار شده، جداول خیابان‌ها جابه‌جا شده و ترک در دیوار‌ها و حتی ساختمان‌های کج‌شده دیده می‌شود که بعضی از آن‌ها باید تخریب شوند. همچنین شکاف‌های بزرگ با چندین کیلومتر طول و تا ۴ متر عرض و عمق، این ناحیه را به سمت "جنوب شرقی تهران" شکافته و بعضی از آن‌ها تهدیدی برای واژگونی خطوط انتقال نیرو و خطوط راه آهن هستند.
به مناطق دارای فرونشست قابل توجه در تهران علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، باید ۲۱ پل و بیش از ۲۵۰ هزار ساختمان و حدود ۳ میلیون نفر جمعیت در استان تهران را به آن اضافه کرد.
ترکیبی از رشد جمعیت و توسعه جمعیت شهری (عمدتا با مهاجرت به شهر) در نیم قرن، خشکسالی‌های مکرر و سد‌های بزرگ که آب باران را جذب می‌کنند و مانع از شارژ شدن آبخوان‌ها می‌شوند، مشکل فرونشست را تشدید کرده است. گرچه در سال‌های اخیر حدود ۱۰۰ هزار چاه غیر قانونی در سراسر ایران مسدود شده، اما هنوز چاه‌های مجاز و غیر مجازی که سطح زمین و پایداری آن را تهدید می‌کنند، در استان تهران در حال بهره‌برداری هستند.
در حال حاضر سفره‌های زیرزمینی "دشت تهران" حدود ۳۰ میلیون مترمکعب، سفره‌های زیرزمینی "شهریار" حدود ۸۵ میلیون مترمکعب و سفره‌های زیرزمینی "ورامین" حدود ۳۵ میلیون مترمکعب در سال بیلان منفی دارند. این محدوده فرونشست به‌ویژه در دشت "شهریار" در کنار گسل‌های فعال "شمال تهران"، "پردیسان و گسل "ماهدشت - جنوب کرج"، قرار گرفته است.
۳ هزار و ۲۰۰ حلقه چاه در دشت "ورامین" وجود دارد. از این تعداد، ۱۷۶۰ حلقه مجاز و مابقی غیرمجاز هستند که سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب آب از همین چاه‌ها برداشت می‌شود. سالانه با یک متر و ۳۰ سانتی‌متر افت سطح آب زیرزمینی و ۱۶ سانتی‌متر فرونشست زمین در سطح دشت‌های "ورامین" مواجه هستیم و در برخی مناطق این دشت، فرونشست‌ها ناهمگون است؛ ضمن آنکه گسل "پیشوا"، "قرچک" و "کهریزک" در بخش‌هایی از این ناحیه فرونشست واقع است. این الزاما به معنی رخداد بلافاصله زلزله نیست، ولی نشان می‌دهد که زمینه رخداد زمین‌لرزه در گسل‌های فعالی که بدون رخداد فرونشست زمین نیز توانایی رخداد زمین‌لرزه را دارند، ایجاد شده است.
دیدگاه تان را بنویسید