نسل یوزپلنگ ایرانی تا پایان دهه نود منقرض می شود

روزنامه ایران: با گذشت 15 سال از نخستین تلاش‌های متخصصان حیات وحش در سطح ملی و بین‌المللی برای نجات آخرین بازمانده‌های جمعیت یوزپلنگ ایرانی، حالا در روز 9 شهریور ماه که چندسالی است به نام روز ملی یوزپلنگ نامگذاری شده، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی در نشست خبری که به همین منظور در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد از وقوع بحرانی جدی در بین یوزهای باقی مانده کشور خبر داد و گفت: امروز وضعیت یوزپلنگ ایرانی بر خلاف چیزی که همه تصور می‌کنند واقعاً نگران‌کننده و بحرانی است چراکه در حال حاضر کاهش شدید جمعیت یوز ماده و به هم خوردن نسبت جنسی نر و ماده در جمعیت، مهم‌ترین چالش پیش روی این گونه جانوری است به طوری که در فاز دوم برآورد جمعیت یوز که سال گذشته در تمامی زیستگاه های این گونه در کشور انجام شد فقط 4 یوز ماده مشاهده شد که از این 4 تا دو ماده در تصادف جاده‌ای در شمال پارک ملی توران در محور تهران - مشهد کشته شدند و 2 یوز باقیمانده در میاندشت زندگی می کنند.

مرتضی اسلامی که از شدت تأسف و تأثر از بحران پیش روی جمعیت یوزهای ایران بارها بغض گلویش را گرفت و نتوانست سخن بگوید در ادامه خاطرنشان کرد: وضعیت یوز ایران به گونه ای است که نمی‌توان فقط از یک دستگاه و یک سازمان انتظار داشت و اگر همه مردم و همه بخش‌های دولت و به طور خاص رئیس جمهوری توجهی به این موضوع نکنند به طور قطع نسل یوزپلنگ ایرانی تا پایان دهه 90 خورشیدی منقرض می‌شود.

وی با اشاره به اینکه جاده‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ یوزهای ایران به شمار می‌روند، گفت: از سالیان گذشته گزارش‌های مختلفی برای جمعیت یوز ایرانی ارائه می‌شد که به دلیل نوع روش‌هایی که برای این کار استفاده می‌شد برآوردها خیلی قابل مقایسه با هم نبود اما از سال 90 با مشارکت طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و اداره کل محیط زیست استان های زیست یوز، پایش جمعیت این گونه را با نصب دوربین‌های تله‌ای در زیستگاه های یوز شروع کردیم. این پژوهشگر افزود: فاز نخست پایش جمعیت از سال 90 تا 92 صورت گرفت که در نتیجه موفق به رکورد 20 یوزپلنگ شدیم که 11 تا نر و 7 تا ماده و دو یوز هم جنسیت‌شان را نتوانستیم از روی عکس‌ها تشخیص دهیم.بر این اساس جمعیتی بالغ بر 40 تا 70 قلاده یوز برای این گونه جانوری در کل کشور در این بازه زمانی برآورد شد اما اکنون به جرأت می‌گویم که شاید به زور جمعیت یوز ایران به عدد 40 برسد. او افزود: در سال 93 و 94 نیز تعداد یوزهای شناسایی شده 23 قلاده بود که در این بین فقط 4یوز ماده بودند که از این تعداد دو تا در جاده توران زیر چرخ‌های ماشین له شد و امسال نیز که کار برآورد جمعیت یوزها را آغاز کرده‌ایم تاکنون بجز این دو یوز ماده، ماده دیگری مشاهده نشده است و بیم آن می‌رود که در صورت نبود ایمن‌سازی جاده‌ها همین دو یوز هم تا پایان سال در جاده کشته شوند.

پارک ملی کویر خالی از یوز شد

مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی افزود: وضعیت یوز ایرانی در زیستگاه های استان های یزد برخلاف آنچه در دهه 80 شاهد بودیم اکنون به مراتب بدتر شده به طوری که سه سال است هیچ یوز ماده یا توله‌ای در 5 زیستگاه یوز در این استان دیده نشده است. اما در زیستگاه های شمالی یعنی در سمنان و خراسان شمالی وضعیت تا حدی بهتر است. با این حال حتی در استان سمنان هم که پارک ملی کویر تا چند دهه پیش بهترین زیستگاه یوز ایرانی بود اکنون سه سال است که هیچ یوزی دیده نشده حال آنکه چهار، پنج سالی بود یک یوز نر تنها در این پارک دیده می‌شد اما امروز همان یک یوز نر هم وجود ندارد.

مرگ 34 یوز در کمتر از 15 سال

از 9 شهریور ماه 1373، که یکی از بزرگترین تراژدی‌های کشتار یوزپلنگ‌های ایران در بافق یزد اتفاق افتاد، تاکنون ده ها یوز ایرانی به طور مستقیم و غیر مستقیم توسط مردم ناآگاه، شکارچیان و مسببان طرح‌های عمرانی معدن کاوی، جاده‌سازی و... کشته شدند. به گفته مرتضی اسلامی تنها از سال 1380 تاکنون نزدیک به 48 یوز در ایران کشته شده که مرگ 34 یوز کاملاً به تأیید رسیده که از این 34 مورد 15 یوز فقط در جاده‌ها کشته شدند. این آمار نشان می‌دهد جاده‌های غیر اصولی که زیستگاه ها را شکافته یا در مسیر کریدور‌ها قرار گرفته مهم‌ترین علت مرگ یوزهای ایران محسوب می‌شود با وجو د این هنوز هم هیچ اقدامی برای توقف جاده سازی‌های غیر اصولی یا ساخت کریدور و ایمن‌سازی جاده‌ها برای حیات وحش بویژه یوزها انجام نشده است.

23 سال پیش در روز 9 شهریور ماده، یک یوز ماده که به همراه سه توله‌اش برای رفع تشنگی به نخلستانی در بافق یزد آمده بودند با حمله مردم ناآگاه مواجه شدند و از بین رفتند. دو توله در اثر شدت ضربات وارده چوب ، چماق و سنگ در دم کشته شدند و یک توله نیمه جان توسط محیطبانان نجات یافت و به تهران منتقل شد که این توله نیز 9 سال بعد به دلیل بیماری در پارک پردیسان جان باخت.

ماده یوز هم که مجبور شده بود از معرکه فرار کند تا مدت ها در جست‌و‌جوی توله‌هایش به نزدیکی بافق می‌آمد اما خبری از توله‌هایش نبود. کشتار دسته جمعی یوزهای ایران در کمتر یک دهه بعد بار دیگر در شهرستان بافق تکرار شد و این بار یک چوپان سه توله یوز را در آتش سوزاند. اما با حمایت برنامه عمران ملل متحد و صندوق تسهیلات جهانی محیط زیست، طرح حفاظت از یوزپلنگ ایرانی با اعتبارات بین‌المللی از سال 1380 آغاز به‌کار کرد اما به موازات تلاش‌های متخصصان خارجی و داخلی کمترین حمایت‌ها از سوی دولت در این 15 سال صورت گرفت، در همین حال تلاش دوستداران محیط زیست با تأسیس چندین تشکل زیست محیطی غیر دولتی بسیار چشمگیرتر از متولیان دولتی بود به طوری که طرح‌های متعددی از سوی فعالان محیط زیست برای تنویر افکار عمومی در روستاهای حاشیه زیستگاه یوز با حمایت مالی سازمان ملل و صندوق کمک های کوچک‌ SGP صورت گرفت.

فراخوان مردمی یوزپلنگ و درخواست از رئیس جمهوری