دلایل اسباب کشی مخاطبان از تلویزیون

خبرگزاری مهر: مخاطبان مجموعه های نمایشی تلویزیون این شب ها می توانند شاهد آثار مختلفی در شبکه های سیما باشند؛ سریال هایی که بعضی به تازگی به پخش شبکه اضافه شده اند و بعضی پیش تر روی آنتن رفته اند و حالا به میانه راه نزدیک شده اند. نکته ای که جای بحث دارد این است که این سریال ها چقدر می توانند مخاطبان را پای خود نگه دارند و آیا مانع شده اند که مخاطبی که دائما به او هشدار می دهیم که از سریال های شبکه های ماهواره ای دست بردارد دیگر به تماشای این آثار ننشیند و سریال های ایرانی ببیند؟ و اصلا چقدر از کیفیت این آثار راضی است و حتی اگر هم راضی باشد چقدر این سریال ها می تواند روی وی، سبک زندگی اش و یا تصمیمات و اندیشه هایش تاثیرگذار باشد. تلویزیون این روزها رقبای سرسختی هم چه در شبکه نمایش خانگی و چه در فضای مجازی و اینترنتی پیدا کرده است مثل سریال هایی که به صورت اینترنتی یا در شبکه نمایش خانگی ساخته می شوند و یا برنامه هایی که در فضای مجازی قرار می گیرند. بیش از یک سال است که مرتضی میرباقری در معاونت سیمای رسانه ملی مشغول به فعالیت است و در چند ماه اخیر در پشت صحنه سریال های زیادی حاضر شده، به گفتگو با عوامل و بازیگران می نشیند، انتقادها را گوش کرده و درخواست هایی را هم مطرح می کند. در پشت صحنه یکی از این سریال ها سوالاتی را با وی مطرح کردیم که اگرچه در این فرصت زمانی کم این گفتگو با کمی شتاب و تعجیل همراه شد اما طی آن گفت و شنود جالبی درباره فعالیت های یک ساله معاونت سیما، کیفیت مجموعه های نمایشی و باز نماندن رسانه ملی از عرصه رقابت با فضاهای دیگر شکل گرفت. مشروح این گفتگو را در ذیل می خوانید. یکی از مهمترین وظایف و اهداف رسانه ملی این است که برای ارتقای افکار عمومی تلاش می کند

جناب میرباقری بیشتر از یک سال است که از حضور شما در معاونت سیما می گذرد به نظر خودتان مهمترین دستاورد در این یک سال فعالیت در معاونت سیما چه بوده است؟ - ما بر اساس ماموریت هایی که در سازمان صدا و سیما داریم شاخص های کلانی را در نظر می گیریم و یکی از مهمترین وظایف و اهداف رسانه ملی این است که برای ارتقای افکار عمومی تلاش می کند. بنابراین مجموعه تولیدات ما باید به نحوی پیام هایی را در بر داشته باشد که بتواند به سمت مدیریت افکار عمومی گام بردارد. این اتفاق از دو طریق به دست می آید، اول اینکه مخاطبان را افزایش دهیم و دوم رضایت شان از تولیدات را بالا ببریم و بر این اساس به توسعه کمی و کیفی برنامه ها بپردازیم چراکه توسعه کمی برنامه ها موجب افزایش مخاطب و توسعه کیفی موجب رضایت مخاطبان می شود و فکر می کنم در این یک سال به این دو شاخص دست یافته ایم. ما معمولا در نظرسنجی ها دو سوال از مخاطبان می پرسیم و آن این است که آیا برنامه ها و تولیدات را دیده اند؟ و آیا از آنها رضایت داشته اند یا خیر؟ و بر این اساس می توانیم خروجی مورد نظر را به دست آوریم. چندی پیش رئیس سازمان صدا و سیما بیان کرد که رسانه ملی ۸۳ درصد مخاطب دارد شما هم به تازگی عنوان کردید که این رسانه ۸۷ درصد مخاطب دارد، صحت این آمار را چگونه می توانید تشریح بفرمایید. - مخاطبان ما به طور متوسط سه ساعت در شبانه روز تلویزیون تماشا می کنند و اینگونه نیست که به طور مثال در شبانه روز پنج دقیقه دیده شود، این آمار از خردسال تا قشر کهنسال را در بر می گیرد. مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما چند دهه سابقه دارد و بر اساس روش های علمیِ نمونه گیری این آمارها را بیان می کند. و در نهایت معتقدید هیچ خللی در این آمار وارد نیست؟ - بله قطعا آمار ما درست است اما سوال این است کسی که می گوید این آمار صحت ندارد چه دلیلی برای این حرف دارد. در واقع نمی توان گفت چون کسی تلویزیون نمی بینید و خانواده و اطرافیانش مخاطب تلویزیون نیستند این آمار غلط است. برای اینکه بتوانیم مردم را پای صندوق های رای بیاوریم و یا کاری کنیم که مردم در راهپیمایی ۲۲ بهمن، روز قدس و مراسم های مذهبی مثل شب های قدر شرکت کنند، قدرت اطلاع رسانی و بسیج کنندگی بالایی داریم

به جز توسعه کمی و کیفی برنامه ها در چه حوزه های دیگری فکر می کنید موفق بوده اید؟ - علاوه بر توسعه کمی و کیفی برنامه ها من فکر می کنم قدرت بسیج کنندگی ما همچنان رو به افزایش است، ما برای اینکه بتوانیم مردم را پای صندوق های رای بیاوریم و یا کاری کنیم که مردم در راهپیمایی ۲۲ بهمن، روز قدس و مراسم های مذهبی مثل شب های قدر شرکت کنند، قدرت اطلاع رسانی و بسیج کنندگی بالایی داریم و این از توانایی های ماست. به طور مثال ۲۲ بهمن سال گذشته تمام رسانه های خارجی بیان کردند که این روز بیشترین شرکت کننده و همراهی مردم در مراسم راهپیمایی طی این سال ها را داشته است. همچنین در این یک سال، در ساختارهای مختلف عوامل حرفه ای را وارد میدان کردیم، به طور مثال سازندگان آثار کودک، مستند و انیمیشن وارد عرصه کار شدند. مستندسازان سال گذشته بیشتر از سال های قبل با ما در تعامل بودند و خروجی داشتند. برنامه های کودک و نوجوان نیز به طور کمی و کیفی رونق بیشتری یافت و توانستیم زمینه فعالیت بیشتری را در این حوزه ها فراهم کنیم. در حوزه ساخت سریال ها اگرچه که تولیدات زیادی در حال ساخت است و شما چندین بار از فعال بودن ۱۰۰ تا ۱۲۰ پروژه در مراحل مختلف نگارش تا تولید سخن گفته اید اما مساله این است که هنوز بعضی از آثار پخش شده از کیفیت لازم برخوردار نبوده و نتوانسته اند مخاطب را راضی کنند. در زمان محمد سرافراز رییس سابق رسانه ملی، جلسات شورای عالی فیلمنامه با حضور هفتگی خود وی و به ریاست او انجام می شد آیا رییس فعلی صداوسیما نیز در چنین جلساتی حضور دارد؟ - ما باید خروجی سریال ها را ببینیم و ارزیابی من این است که ما در دوره قبل در حوزه آثار نمایشی ارتقای جدی نداشتیم و سریال های نمایشی افول کردند. در دوره قبل چند تصمیم اشتباه گرفته شد مثل ایجاد مرکز گسترش فیلمنامه نویسی در دفتر رییس صدا و سیما در حالی که رییس رسانه ملی باید ماموریت ها و اهداف کلان سازمان صدا و سیما را هدایت کند و نمی توان مدیریت های جزیی را از وی انتظار داشت. در این دوره انسجام کارهای نمایشی به هم خورده بود، باید توجه داشت که حوزه تولید آثار نمایشی در معاونت سیما انجام می شود و مرکز سیما فیلم و گروه های فیلم و سریال شبکه ها تجربه چند ده ساله دارند و نادیده گرفتن آنها یعنی سرمایه ای هنگفت را نادیده بگیریم. البته اکنون هم این انسجام هنوز به درستی شکل نگرفته است و می بینیم که یک فیلمنامه یا یک سریال آماده از شبکه ای به شبکه ای دیگر جابجا می شود و گویی هنوز گروه های فیلم و سریال شبکه ها آنقدرها که باید مستقل عمل نمی کنند. - در دوره مدیریت سابق، گروه های فیلم و سریال تعطیل شده بودند و قدرت سیما فیلم گرفته شد. با این حال طبیعتا عبدالعلی علی عسکری به عنوان رئیس صدا و سیما که باید مدیریت کلی سازمان را بر عهده داشته باشد جلسات بسیار زیادی را با خود بنده و مدیران شبکه ها و همچنین مدیر مرکز سیما فیلم به صورت هفتگی برگزار می کند. اداره جلسه شورای فیلمنامه نیز توسط خود بنده انجام می شود چرا که رییس سازمان معتقد است که حرفه ای ترین مدیران و افراد باید در این جلسات حضور داشته باشند که شامل من، رییس مرکز سیما فیلم، مدیران شبکه ها و گروه های فیلم و سریال است. ما دائما جزییات جلسات را به او گزارش می دهیم و او هم نظراتش را مطرح می کند. من به عنوان معاون سیمای سازمان در لوکیشن سریال ها حاضر می شوم، با عوامل گفتگو می کنم و بنابراین گزارش کارها را هم به رییس سازمان ارائه می کنم. عده ای می نشینند و قصه هایی را می بافند درحالیکه ما به میدان آمده ایم تا کاری را انجام دهیم بله شما در این چند وقت تقریبا از بیشتر پروژه های نمایشی بازدید کردید و فعالیت زیادی داشتید اگرچه که در دوره ای حاشیه هایی هم علیه خود شما مطرح شد که قرار است استعفا بدهید. - به هر حال عده ای می نشینند و قصه هایی را می بافند درحالیکه ما به میدان آمده ایم تا کاری را انجام دهیم. دیگران باید تقاضای بسیاری داشته باشند تا ما سر کار بیاییم اما وقتی مسئولیت را بر عهده می گیریم به دنبال انجام کارهای اساسی هستیم. من زمانی بزرگترین و اساسی ترین گزارش اجتماعی کشور را تهیه کردم که در سطح مسئولان مهم کشور مطرح شد و بعد نظام به این نتیجه رسید که در راس سازمان صدا و سیما تغییراتی ایجاد شود و عده ای هم که همفکر رئیس رسانه ملی هستند کارها را بر عهده بگیرند. این اتفاق از روی تفنن نبود بلکه بنا شد مدیران مسایل را مدیریت کنند که خوشبختانه زمینه سازی هایی هم انجام شد. در حال حاضر عوامل اصلی تولید گرم شده اند، تعبیری را من سال گذشته هم به کار بردم و اکنون هم می گویم اوضاع سیما در دوره اخیر به گونه ای بود که انگار یک تیم ورزشی فعال مدتی استراحت کند و از فعالیت حرفه ای خود بازبماند. وقتی قرار است این تیم دوباره به تمرین های حرفه ای خود بازگردد نمی توان از آنها خواست که به یک باره به جام جهانی بروند بلکه باید اجازه دهیم ابتدا گرم و بعد فعال شوند. در این یک سال پروژه های زیادی وارد تولید شدند اما به صورت کیفی سطح بعضی از آثار پایین بود و نتوانست انتظارات را برآورده کند. - زمانی که بذر کاری شکل می گیرد از همان نطفه باید اثری قوی باشد، من این را پیش از این در صحبت های خودم گفتم و روی نویسندگان و فیلمنامه نویسان آثار نمایشی تاکید کرده ام. چرا علیرغم اینکه فیلمنامه غنی و باکیفیت نیست برای تولید به تصویب می رسد و یا چرا ناظران کیفی روی کارها به خوبی نظارت نمی کنند؟ -همچنان تاکید می کنم که نطفه کار اهمیت بسیاری دارد چرا که ساختمان اصلی یک اثر نمایشی در اینجا شکل می گیرد. بله حرف شما کاملا درست است اما مساله این است که وقتی اثری به تعبیر شما از پایه مشکل دارد نباید تایید و تصویب شود. - همه مراحل تولید یک سریال اهمیت دارند اما نکته اینجاست که من از همان ابتدا دنبال یک فیلمنامه عالی نیستم. کار متوسط به بالا اجازه فعالیت دارد تا همانطور که گفتم آنتن گرم شود و شما نمی توانید به سازندگان بگویید اولین انشایی که می نویسند عالی باشد. اما بسیاری از سازندگان که در این یک سال مشغول کار بوده اند کارگردان اول یا نویسنده اولین سریال نمایشی نبوده اند. - بله اما اینها مدتی بود که از صحنه خارج شده بودند، وقتی کارگردان، نویسنده و تهیه کننده مدتی در عرصه نباشد نیاز به همان گرم کردن دارد. *گاهی می بینیم ممیزی های فرمی و ساختاری و خط قرمزها خیلی سریع تر اعمال می شود اما نظارت کیفی و محتوایی همچنان کند پیش می رود به طور مثال سریالی مثل «نفس» که مطمئنا قبل از پخش، برنامه ریزی ها و تصمیمات مشخص و معینی درباره آن گرفته شده بود بعد از دو هفته پخش روی آنتن به یک باره تصاویر تروکاژی بی حجاب ها از آن حذف می شود. - ببینید از نظر حرفه ای در مواردی تشخیص هایی داریم که ممکن است تغییراتی در یک برنامه داشته باشد به طور مثال در نظر می گیریم افکار عمومی هنوز نیاز دارد که زمینه سازی یا گفتگوی بیشتری نسبت به یک موضوع برایش صورت بگیرد تا سوءتفاهم ها برایش برطرف شود. یعنی افکار عمومی بعد از دو هفته پخش یک سریال نسبت به رویکرد آن آماده نشده بود؟ -خیر. ما ابزارهایی داریم که متوجه می شویم افکار عمومی بعد از دو هفته رویکرد ما را همراهی می کند یا خیر. ما بر اساس نظرسنجی ها مسائل را در نظر می گیریم و ظرفیت جامعه اهمیت بسیاری برای مان دارد، به طور مثال ما در طنز و کمدی با اصول و ضوابط کاملا آشنایی داریم و در مقاطعی تصمیماتی هم می گیریم که اگر این تصمیمات لازم به گفتگو یا زمینه سازی بیشتری داشته باشد آن را عملی می کنیم. بنابراین تیم مدیریت فعلی سازمان آماده دیالوگ و گفتگوی بیشتری در فضاهای مختلف است. حاضر بودیم هزینه ای خیلی بیشتر از ساخت یک کار مشابه «کلاه قرمزی» را به سازندگان این مجموعه بدهیم جناب میرباقری این روزها در شبکه نمایش خانگی و در فضای اینترنت و شبکه های مجازی سریال ها، برنامه ها و تاک شوهای مختلفی تولید می شوند و می توانند ذایقه مخاطبان را هم برآورده کنند. گاهی هم دیده می شود که میان آنها کارگردانان یا آثاری، مخاطب را جذب می کنند که پیش از این جایگاه شان رسانه ملی بوده است. چه برنامه ای برای حفظ برندها و افرادی دارید که سال ها در سازمان کار کرده اند؟ - قطعا تلویزیون سرمایه های خود را حفظ می کند. در هر صورت شما می دانید که بخش عمده ای از بیننده های سریال ها در ایران، تلویزیونی هستند. ما اکنون حدود ۱۰۰ سریال فعال در تلویزیون داریم اما سریال های نمایشی بیرون از تلویزیون به چند عدد می رسد. دسترسی عمومی مردم به تلویزیون به دلیل اقتصادی بودن و فراگیر بودن آن بیشتر است پس قطعا ما هم باید تلویزیون را غنی کنیم. تلاش ما بر این است که زمینه های کاری را برای همه فراهم کنیم. ضمن اینکه سریال سازی وظیفه تلویزیون و ساخت اثر تک قسمتی و سینمایی وظیفه ارشاد است. البته به دلیل کمبودها و خلایی که در سنوات گذشته در صداوسیما وجود داشت نوعی اسباب کشی به فضاهای دیگر بوجود آمد اما افرادی چون داوود میرباقری که قصد داشت «ماه تی تی» را در شبکه نمایش خانگی بسازد در حال حاضر روی پروژه «سلمان فارسی» در تلویزیون کار می کند و یا محمدحسین لطیفی که سریالی در شبکه نمایش خانگی و فضای اینترنتی داشت اکنون در حال ساخت «سرّ دلبران» است. ما حتما برندهای خود را حفظ می کنیم، مورد خاص شما «کلاه قرمزی» است که قطعا جزو برندهای سازمان صداوسیما است و این سازمان علاقه دارد که آن را روی آنتن خود داشته باشد. دوستان هم باید تعامل قابل اعتنایی داشته باشند یعنی وقتی مساله ای مورد نزاع قرار می گیرد طرف مقابل هم انعطاف به خرج دهد تا مذاکره ای صورت بگیرد. ما در بحث «کلاه قرمزی» با چنین وضعیتی رو به رو شدیم که انعطافی وجود نداشت وگرنه حاضر بودیم هزینه ای خیلی بیشتر از ساخت یک کار مشابه «کلاه قرمزی» را به سازندگان این مجموعه بدهیم اما چون تعامل دوستان متقابل نبود کار متوقف شد. درنهایت فکر می کنید رقابتی بین تلویزیون با فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی وجود دارد؟ - این قضیه می تواند وجود داشته باشد و ما نسبت به آن متوجه هستیم. ما حافظ منافع عمومی تلویزیون هستیم و فکر می کنیم با این وضعیت که وجود دارد اگر برنامه ای در تلویزیون قرار بگیرد نفع عمومی مردم بیشتر است اما با این حال سعی می کنیم قواعد این بازی رقابتی را هم رعایت کنیم. آیا رویکرد جدیدی هم برای تغییر ساختار برنامه های گفتگومحور دارید که اگرچه اکنون بعضی از این برنامه ها پربیننده و پرمخاطب هستند اما بسیار شبیه به هم و کلیشه ای شده اند و هنرمندان از برنامه ای به برنامه ای دیگر و از شبکه ای به شبکه دیگر منتقل می شوند، آیا قرار است ساختارهای جدیدتری برای تاک شوها در نظر گرفته شود؟ - بله، این مساله دغدغه ما هم هست و فکر می کنیم باید فرصت داده شود تا با همه اقشار موثر و تاثیرگذار جامعه تعامل کنیم. ما دانشمندان و فعالان اجتماعی فرهنگی و همچنین مدیران و فعالان عرصه های اقتصادی را داریم که کمتر در حوزه رسانه مطرح شده اند و از این حیث لطمه هم دیده ایم. البته چهره های هنری و ورزشی هم ظرفیت جامعه هستند اما این تذکر کاملا بجاست و فکر می کنم تا سال آینده ما در عرصه های مختلفی ورود خواهیم کرد و مذاکره و گفتگو برای مطرح شدن چهره های سایر عرصه ها را خواهیم داشت.