فلسفه سجده آخر زیارت عاشورا چیست؟

در همین زمینه حجت الاسلام و المسلمین سید محمدمهدی طباطبایی، سخنران و کارشناس دینی، تاکید می کند که امروز بعد از 14 قرن، زیارت عاشورا به عنوان مسیری برای عرض ارادت و ارتقای معنوی در اختیار ما قرار دارد تا فراتر از مکان و زمان بتوانیم امام شهید خود را در مزار مطهرش زیارت کنیم.

امام حسین(ع) تربیت شده پیامبر(ص) برای بقای دین اسلام بود

هدف اصلی از زیارت ائمه اطهار علیهم السلام چیست و چه چیز در این زیارت‌ها نصیب انسان می‌شود؟

برای شروع باید توجه داشت که در جریان کربلا، جبهه باطل با نقشه بزرگی آمده بود تا به همه پیامبران و دین های الهی تیر خلاص را بزند اما پیامبر اسلام (ص) چنین روزی را پیش بینی می کرد و برای همین امام حسین (ع) را تربیت کرده بود که در برابر آنان بایستد و به این ترتیب بزرگ‌ترین مصیبت و داغ عالم هم ایجاد شد. با این شیوه تمام تلاش جبهه باطل و حیله‌های او را برای همیشه نقش بر آب شد. در عین حال بر اساس حدیث قدسی به ما آموزش داد تا از طریق زیات عاشورا نسبت به آن حضرت ابراز ارادت کرده و به فضیلت‌های ضمانت شده از سوی خداوند متعال دست پیدا کنیم.

البته اصل و اساس زیارت، بر محبت و ارادت قرار گرفته است. محبت هم در نتیجه شناخت صحیح به دست می آید. درواقع هر کسی که ائمه اطهار علیهم السلام را بشناسد و مقام و درجه والای آن بزرگان را بداند، به طور طبیعی نسبت به ایشان محبتی در دل خود احساس می کند. در نتیجه همین محبت به زیارت آنها می رود و از این طریق ضمن عرض ارادت، از آن بزرگان طلب کمک می کند و درخواست حمایت برای رشد معنوی و فکری خود می کند. در نهایت هم به آرامشی می رسد که در اثر همان احساسات دورنی و همچینن امدادهای اهل بیت علیهم السلام ایجاد می شود.

در میان تمامی انبیاء، اولیاء و ائمه اطهار علیهم السلام تاکید ویژه ای در مورد زیارت امام حسین (ع) شده است. به طوری که نقل شده هر فرد متمکنی باید حداقل سالی یک بار و هر شخص فقیری حداقل هر سه سال یک بار به زیارت آن حضرت برود. دلیل این تاکیدات چیست؟ و چرا زیارت امام حسین (ع) آرامش و لطف ویژه ای در قلب ایجاد می کند؟

دلیل این ماجرا همان قیام بزرگ امام حسین (ع) است که آثار بسیاری برای انسان ها در طول تاریخ دارد. آن حضرت همه داشته های خود را فدا کرد تا کلمه توحید باقی بماند و مشخص است که خداوند هم بر اساس وعده ای که فرموده است، او را برای دل ها عزیز می کند به اندازه ای که امروز بعد از گذشت چهارده قرن شاهد هستیم که میلیون ها شیعه و دوستدار آن حضرت مسیرهای طولانی را با پای پیاده به سمت مزار مطهر آن حضرت طی می کنند تا عشق و ارادت خود را نسبت به آن حضرت و اهداف بزرگ او ابراز کنند. همه این ها به حادثه بزرگ عاشورا بر می گردد که وجدان آدم ها را آگاه و بیدار می کند. در عین حال بسیاری از شیعیان و حتی مردمی از دین های یهودیت و مسیحیت آرزو می کنند که ای کاش در زمان قیام امام حسین (ع) بودند تا به یاری آن حضرت می رفتند، اما حالا که ما از وجود پر برکتش محروم هستیم باید سعی کنیم که از طریق زیارت نامه خواندن و حضور در کربلای معلی و زیارت مرقد شریف آن حضرت روح وجان مان را جلا بدهیم. چون امام حسین (ع) واسطه فیض خداست و به زائرهایش فیض و برکت می رساند.

در همین زمینه از امام رضا (ع) حدیثی نقل شده است با این مضمون که : «هر امامی بر گردن دوستان و پیروانش عهد و پیمانی دارد و وفای به این عهد، با زیارت قبر آنان ممکن می شود. کسی که به شوق زیارت آن ها و با تصدیق به فضیلت آن ها به سوی قبور آن ها برود مورد شفاعت ائمه در قیامت قرار می گیرد.»

زیارت عاشورا را خداوند متعال از طریق وحی به پیامبر اسلام(ص) آموزش داد

در مورد خواندن زیارت عاشورا، ثواب زیادی نقل شده است. سند اصلی زیارت عاشورا چیست و کدام یک از ائمه اطهار علیهم السلام دستور داده اند که امام حسین (ع) را از طریق این دعا، زیارت کنیم؟

زیارت عاشورا که زیارت مخصوص حضرت سیدالشهدا (ع) است و خواندن آن ثواب زیادی دارد، بر اساس یک حدیث قدسی است که از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده است. البته برای پیدا کردن سند زیارت عاشورا باید به کتاب های معتبر اسلامی مراجعه کنیم. مانند کتاب مصباح المتهجد نوشته شیخ طوسی که در این کتاب نوشته شده یکی از اصحاب آن بزرگان که علقمه بن محمد حضرمی نام داشت، از ایشان درخواست کرد تا دعایی به او یاد بدهند که اگر مزار مطهر امام حسین (ع) را از نزدیک زیارت کرد، آن دعا را بخواند و اگر هم نتوانست به کربلا سفر کند و از نزدیک آن حضرت را زیارت کند، از راه دور و حتی از منزلش به امام حسین (ع) سلام کرده و آن دعا را بخواند. امام باقر (ع) هم در جوابش فرمود که: «هر وقت دو رکعت نماز بخوانی و بعد از سلام دادن، به سمت مزار شریف امام حسین (ع) رو کرده و با اشاره تکبیر بگویی و این زیارت را بخوانی، همان دعایی را خوانده ای که فرشتگان در زمان زیارت امام حسین (ع) می خوانند.»

بعد از آن هم امام باقر (ع) زیارت عاشورا را این طور خواند که: السلام علیک یا اباعبدالله السلام علیک یابن رسول الله... درواقع آن حضرت زیارت را با سلام به جدش شروع کرده و با لعن دشمنان او ادامه داد که این لعن ها شبیه همان لعن های قرآنی است که شیطان و کافران و ظالمان را شامل می شود.

با این توضیحات و با توجه به شأن زیارت عاشورا، چه فضیلت ها و پاداش هایی برای کسی که این زیارت را بخواند، تعیین شده است؟

در این مورد هم در احادیث تاکید شده است که هر کسی زیارت عاشورا را با خلوص نیت بخواند و شرایط آن را رعایت کند، مانند کسی است که همراه حضرت اباعبدالله الحسین (ع) جهاد کرده باشد و در رکاب آن حضرت به شهادت رسیده است.

حتی در روایت نقل شده که وقتی امام محمد باقر (ع) زیارت عاشورا را به علقمه آموزش داد، درباره پاداش و فضیلت های این زیارت شریف فرمود: «این زیارت را به این نحو بخوان و بدان اگر این کار را انجام بدهی، خداند متعال برای تو هزار هزار حسنه نوشته و هزار هزار گناه تو را محو می کند و درجه و مقام معنوی تو را 100 هزار هزار بار بالاتر می برد و تو را از زمره افرادی قرار می دهد که با امام حسین (ع) همراه بوده و شهید شده اند.وقتی هم در درجه ایشان قرار بگیری شناخته نمی شوی جز در گروه شهدایی که در سپاه آن حضرت جهاد کرده و شهید شده اند و ثواب همه پیامبران و اولیای خدا و همه افرادی که آن حضرت را از زمان شهادت تا به حال زیارت کرده اند برای تو می‌نویسد.»

در حدیث دیگری نوشته شده که امام جعفر صادق (ع) درباره ثواب و فضیلت زیارت عاشورا به یکی از اصحاب خود فرموده است که: «زیارت عاشورا و دعای علقمه بعد از آن را بخوان و من ضامن می شوم که هر کس این زیارت و دعا را چه از راه دور و چه در نزدیکی مزار مطهر امام حسین (ع) بخواند زیارت او قبول خواهد بود و سلامش به جدم می رسد و حاجت او بر آورده می شود و به هر مرتبه ای که بخواهد می رسد و خداوند او را ناامید نخواهد کرد.» و در ادامه تاکید فرمود که: «این زیارت را همراه با این ضمانت من از پدرم گرفتم و پدرم از پدرش امام علی بن الحسین (ع) و او از پدرش امام حسین (ع) و آن حضرت از برادرش امام حسن مجتبی (ع) و آن حضرت از پدرش حضرت امیرالمؤمنین (ع) و ایشان از رسول اکرم (ص) و ایشان از حضرت جبرائیل (ع) و او از سمت خداوند متعال این زیارت را همراه با ضمانت آن دریافت کرد.»

سجده شکر در انتهای زیارت عاشورا

حکمت سجده آخر در زیارت عاشورا چیست؟ و چرا در انتهای این زیارت با خواندن ذکر «اللهم لک الحمد حمد الشاکرین» سجده می کنیم؟

همان طور که اشاره شد زیارت عاشورا درواقع حدیث قدسی است، یعنی خداوند متعال از طریق جبرائیل آن را به پیامبر اسلام (ص) آموزش داده است . حتی در بعضی از روایت ها نقل شده که امام حسین (ع) در روز عاشورا زیارت عاشورا را خواند. یک بار به طور کامل و یک بار هم به صورت جدا جدا فرازهایی از آن را در روز عاشورا تلاوت می فرمود. یعنی در هر ماجرا و اتفاقی که در روز عاشورا روی می داد، آن حضرت بخشی از زیارت عاشورا را تلاوت می کرد. اما بخش انتهایی که سجده دارد را در موقعیت خاصی تلاوت فرمود و آن زمان شهادت بود و فراز آخر را خواند که: «اللهم لک الحمد حمد الشاکرین» به همین دلیل این فراز را در حال سجده می خوانیم. باید دقت شود که امام حسین (ع) در چنین حالت و شرایطی خدای متعال را شکر می کند و این درس بزرگی برای ماست که در برابر سختی ها و گرفتاری هایی که قابلیت مقایسه با مصیبت بزرگ آن حضرت را ندارد، صبور و شاکر باشیم.