نظر ناصرطهماسب درباره «شاهزاده‌روم»

فارس: انیمیشن «شاهزاده‌روم» از چند جهت مهم است. اول آنکه، این اثر یک روایت زیبا و دوست داشتنی از یک واقعه مهم است. دوم آنکه، این محتوای خوب دارای فرم و تکنیک خوبی است تا جائیکه می‌توان از همه کارهای انیمیشن ایرانی آن را برتر و با کیفیت‌تر دانست. سوم آنکه، «شاهزاده‌روم» حاصل زحمات یک تیم جوان ایرانی‌است، گروهی که در عین جوانی در کار اولشان باتجربه نشان داده‌اند. نشست ما با استاد ناصر طهماسب(سرپرست دوبله)، هادی محمدیان(کارگردان) و حامد جعفری (تهیه کننده) دو روز مانده به آغاز اکران عمومی در خبرگزاری فارس برگزار شد و اکنون پیش روی شماست. آقای طهماسب پیش از انیمیشن«شاهزاده روم» سرپرستی دوبله انیمیشن هم داشته‌اید؟

خیلی سال پیش. «باگز بانی» و «یوگی و دوستان» که در آن حرف می‌زدم ولی سرپرست کسی دیگر بود، قبل از آن «چه خبر دکتر» را هم کار می‌کردم.

پس سرپرستی را بر عهده نداشتید؟

طهماسب/ همه جور کار کرده‌ام ولی خب سال‌هاست کار نکرده‌ام تا به این کار رسید، بعد از این هم کار قبول نکردم. یک فیلم انیمیشن به نام «بازمانده» ساخته بودند که قبول نکردم چون فیلم اصلی آقای داد خیلی خوب بود.

دوبله انیمیشن‌هایی وارداتی یا اخیرا ایرانی محاوره و بدون متن صحبت کردن زیاد شده است، بنظر می‌رسد کار دوبله سرسری شده است

طهماسب/ فکر می‌کنند کار انیمیشن برای بچه هاست و باید صدا طوری باشد که بامزه هم باشد و دهن را کج می‌کنند و ... در حالی که اینطور نیست و این فیلم محصول یک انسان است که خدا او را خلق کرده و جدی و اساسی است و نباید هرطور می‌خواهند این کار را انجام دهند. دوبله های تلویزیون مخصوصا در فیلم های کره ای از حالت آرتیستی و ماندگاری درآمده است.

در شاهزاده چطور بود؟

طهماسب/ شاهزاده کار نمونه‌ای بود و برای آن خیلی تلاش شد. متن را یکبار با آدم های دیگر گرفتیم و بعد که فیلم ساخته شد با آدم‌های بهتر و مناسبتر دوبله اش کردیم، تلاش کردیم تا کار پاکیزه ای باشد و ابتذالی که می‌گویم در آن نباشد.

روند دوبله کارتون ها و انیمیشن های وارداتی یا ایرانی را چه طور می‌بینید؟ به نظرتان چه آینده ای دارند؟

طهماسب/ کار از دست وزارت فرهنگ و ارشاد در رفته و شکل کنترل شده‌ای ندارد، دوبله تلویزیون عالی بود ولی الان دیگر اینطور نیست و تمام فیلم‌ها را سه چهار نفر می‌گردانند، کارتون ها هم که زیرزمینی کار می‌شود.

حتی کارتون هایی که برای تلویزیون می‌آید؟

طهماسب/ خیر، کار تلویزیون جداست، در بازار اینطور است و با هزار تومان فیلم دوبله شده را می‌توان خرید، نمی دانم چرا اینطور بی‌سرپرست شد. اگر کسی بخواهد کار مبتنی بر اصول و کلاسیک انجام دهد باید سراغ نسلی که تجربه طولانی دارد برود و از جذابیت‌های بی ضابطه هم خودداری کند. اطلاعات من خیلی کامل نیست ولی الان هم می‌شود کار بهتری کرد چون برای انیمیشن، صدا خیلی عنصر مهمی است و شاید از تصویر هم مهمتر باشد، چون صداست که شنونده را احاطه می‌کند و آن را باورپذیر می‌کند. «شاهزاده روم» واقعا یک کار اساسی است و برایش زحمت زیادی کشیده شده تا یک کار هنری باشد.

دوبله «شاهزاده‌روم» چند درصد از کل جذابیت این انیمیشن است؟

طهماسب/ انیمیشن کاری است که نمیتوان چیزی را روی آن سوار کرد، باید به داستان و عکس لطمه نخورد و هرچه لازمه اش بوده انجام شده است اما صورت تجاری نداشته است.

در اکران جشنواره بخشی از تصویر مشکل داشت، موقع دوبله شما تصاویر را کامل در اختیار داشتید؟

طهماسب/ یادم نیست ولی فکر می‌کنم کامل بود.

رسانه ها تقریبا توجه خوبی به این کار داشتند اما منتقدین را خیلی ندیدیم، این مسئله دلیلی دارد؟

محمدیان/ خیر، منتقدان کار را دیده اند و در جشنواره فجر هم قطعا دیده شده است، اکران‌ها خیلی کمتر شده شاید به همین خاطر هنوز موج نقدها به سوی ما نیامده است.

شاید منتقدان انیمیشن را خیلی جدی نمی‌گیرند.

محمدیان/ بله. البته انیمیشن یک شاخه از سینماست و قابل نقد است اما بحث فنی هم دارد ولی چون یک کار سینمایی است باید مورد نقد قرار بگیرد.

سالهاست در نگاه راهبردی این ارزیابی وجود داشت که موضوع «شاهزاده روم» توسط مسیحیان و غربی ها حتما مورد توجه قرار می‌گیرد. شما این هدفگذاری را از ابتدا داشتید؟

محمدیان/ایده و ایدئولوژی ما از ابتدا همین بود که چنین قصه ای که در دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت مشترک است روایت شود. روایت این قصه تاریخی جذاب و عاشقانه همین هدف را هم پوشش می‌داد و می‌بینیم که بیشترین زمان فیلم در دنیای روم روایت می‌شود که آیات و روایات آنها هم در مورد منجی درون فیلم بیاید، نکته مهمتر این است که نمی‌خواستیم شعار بدهیم، بلکه می‌خواستیم قصه تاریخی را تعریف کنیم هرچند اقتضائاتی داشته که بعضی قسمت ها لازم باشد فکت های دینی و مذهبی هم گفته شود. «شاهزاده روم» می‌توانست یک کار شعارزده سرتاسر دین زده شود که هیچکس نگاه نکند اما اینطور نشد و سرگرم کننده هم هست.

بعد از ساخت برای مخاطبان مسیحی چه کردید؟

محمدیان/نسخه عربی کار هم قرار بود اکران شود و از اول فکر می‌کردیم در کشورهای دیگر هم که مسیحیان زندگی می‌کنند روایت شود و خود دوستانی که نسخه عربی کار را خریدند. لبنانی ها دغدغه شان این بود که در کنار مسیحیان زندگی می‌کنند و دوست دارند یک دیالوگ مشترک داشته باشند. فکر میکنم این اتفاق افتاده و ساخت این قصه برایشان جذاب بود.

کشافه المهدی مالکیت نسخه عربی را خرید

در جشنواره بغداد گفته بودند کار مشترک است و الان شما می‌گویید کار را خریدند.

جعفری/کشافه المهدی لبنان به ما پیشنهاد داد که در زمینه انیمیشن ورود کند، کل کار در کشور ما تولید شده اما در حوزه سرمایه گذاری، بخشی از هزینه سرمایه‌گذاری را را تقبل کردند و در قبال آن مالکیت نسخه عربی را از ما گرفتند.

نمی‌توانم باور کنم شما از طرف لبنانی پول گرفته باشید، چون کارهای مشترکی در سینما می کنیم و کارهایی هم که اکثرا با کشورهای حوزه خلیج فارس کرده ایم اینطور نبوده از آنها پول بگیریم بلکه امکاناتی را توانسته‌اند آنجا برایمان فراهم کنند.

جعفری/ ولی ما پول گرفته ایم... ( قرار شد منتشر نشود)

هزینه کامل انیمیشن «شاهزاده روم» چقدر شد؟

جعفری/ بله، دو میلیارد. نقطه قوت ما در اینکه توانستیم هزینه را کاهش بدهیم سرعت بود، یعنی دو موسسه فرهنگی- هنری باهم جمع شدیم و تقریبا زمان را نصف کردیم و در 15-16 ماه کار را جمع کردیم.

هزینه های دوبله چقدر از این دو میلیارد بود؟

جعفری/ این را اجازه بدهیم که نگوییم.

آقای طهماسب در دوبله عربی هم نظارت داشتید؟ و یا بعدا آن را گوش کردید که ببینید چطور بوده است؟

خیر.

اصلا جذابیتی برایتان نداشت که ببینید چطور بوده است؟

متوجه نمی شوم چه می گویند، نسخه اصلی اش برای ماست. آنها هم حرفه‌ای کار می کنند. کارگردان و تهیه کننده نخواهند گذاشت بد شود.

جعفری/ دوبله عربی با سلیقه ما خوب نیست، اما به سلیقه عربی خوب است.

برای بخش بین الملل چطور؟

جعفری/ هنوز به انگلیسی صداگذاری نشده است، در حال مذاکره با بنیاد فارابی هستیم که اگر نهایی شود می توانیم با فارابی پیش برویم، اما هنوز کاری نکرده‌ایم. آقای ایوبی در سفر ایتالیا برای «شاهزاده روم» رایزنی کردند که قرار است در خانه سینمای روم هم اکران شود که نیاز به پیگیری دارد.

برای جشنواره های خارجی چه طور؟

جعفری/ برای جشنواره های خارجی، در این زمانی که فرصت داشتیم فقط جشنواره انیما را ثبت نام کردیم و قاعدتا باید جشنواره‌های دیگر هم ثبت نام کنیم ولی هنوز برنامه ریزی دقیق اتفاق نیفتاده است.

گیشه لبنان چقدر برگرداند؟

جعفری/ نمی دانم ولی آنچه به ما اعلام کردند این بود که ششمین فیلم پرفروش سال 2015 لبنان بوده و تا الان هم گفته‌اند هفتم یا هشتم شده است.

آقای طهماسب برخی انیمیشن های وارداتی هم با دوبله ماندگار شدند و «شاهزاده روم» جزو اولین کارهای جدی ما در انیمیشن است. این کار چطور بود؟

این انیمیشن نمونه یک کار ایرانی و آبرومند است، آن کارها راحت تر کار می شود برای اینکه از زبان دیگر برمی‌گردد و مسئول نیستیم اما اینجا هم باید مراقب زبان باشیم و هم آدمهایی که فیلم را درست کرده‌اند را راضی کنیم و هم آدمهایی را که می‌آوریم بتوانند خوب کار را پیاده کنند به خصوص که زبان فیلم کتابت است و زبان گفتار نیست.

چه تغییراتی در دوبله داشتید؟

-ایشان یک بار کار را از ما گرفتند و بازنویسی کردند.

این خط داستان را تغییر نداد؟

خیر.

آقای طهماسب شما نویسندگی هم کرده‌اید، کل متن و محتوای کار را چه طور دیدید؟

متن و کار برای اینهاست و شخصا نظری ندارم، من باید آن چیزی که در فیلم هست را به صورت گفتار زنده و خوب در می‌آوردم که هم خودم راضی باشم و هم مسئولین فیلم.

شما کار تهران 1500 را دیدید؟

طهماسب/ خیر، فقط روی آن مقداری حرف زدم.

می توانید «تهران 1500» و «شاهزاده روم» را با هم مقایسه کنید؟

طهماسب/ اصلا قابل مقایسه نیست. آن قصه لو رفته است، قصه شاهزاده روم خیلی سخت بوده است.

یعنی به لحاظ قصه، «شاهزاده روم» جلوتر است؟

طهماسب/ آن یک کار دیگر است و این کار، کار دیگری. این یک کار جدی است.

به لحاظ تکنیک چه طور؟

طهماسب/ از نظر تکنیک هم آن فیلم خوب کار کرده ولی تکنیک شاهزاده روم بهتر است.

اینکه شما برای مصاحبه در مورد «شاهزاده روم» می‌روید یعنی پای کار ایستاده‌اید...

بله، «شاهزاده روم» انیمیشن با کیفیتی است

شما با این سابقه با جوان‌هایی کار کردید که ممکن است خام دستی هایی داشته باشند، چون در اول کار هستند، اینگونه مسایل را چطور در کار حل کردید؟

طهماسب/(می‌خندد)به حرفم گوش کردند.

انیمیشن«تهران 1500 » شخصیت دارد، یعنی شریفی‌نیا خودش است و با صدای خودش کار را انجام می‌دهد، اینها برای مخاطب جذابیت دارد.

طهماسب/ جذابیت آن 30 ثانیه است و اینها مهم نیست، گلزار و هدیه تهرانی در این انیمیشن ها از بین می‌روند. مثلا در فیلم سوته دلان بهروز وثوق را گریم کرده بودند یک بچه جلو آمد و گفت بهروز خودش خوبه، حالا این حکایت انیمیشن است، شریفی نیا و ... خودشان خوبند، نه در انیمیشن. اما صدای دوبلورها سالهاست در خانه های مردم است و بچه ها با اینها بزرگ می شوند.

محمدیان/ در سینماهای مختلف که می‌رویم و با بچه‌ها و بزرگترها انیمیشن را می‌بینیم بیشتر متوجهه می‌شوم که در استفاده از دوبلوذهای حرفه‌ای کار درستی کرده‌ایم.

استفاده از چهره‌های سینمایی و ستاره‌ها در انیمیشن در همه جای دنیا مرسوم است.

طهماسب/ ستاره ها را استفاده نمی‌کنند، از آنها عکس می‌گیرند و مثل آنها را درست می‌کنند،ادی مورفی و ... را می‌آورند و از روی صورتشان کاراکتر را می‌سازندمثلا شخصیت خر در انیمیشن «شرک»را از روی صورت مورفی ساخته‌اند و بعد صدایشان را روی آن سوار می‌کنند. الان انیمیشن در دنیا خیلی مهم است.

کدامیک از کاراکترهای شاهزاده در دوبله برایتان جذاب تر بود؟

طهماسب/ اکثر آنها. من اینطور به کار نگاه نمی‌کنم که خودم از چه چیزی خوشم می‌آید چون کار برای من نیست و برای بچه هاست، امیدوارم تمام شهرستانها عاشق این فیلم شوند چون مربوط به ایمان است.

یک جاهایی شخصیت پردازی آدمهای این انیمیشن خوب شناسانده نمی‌شوند و بچه ای ممکن است بار اول باشد که با این قصه روبرو می‌شود. حس نمی‌کنید شخصیت پردازی خیلی خوب انجام نشده است؟

محمدیان/ باید موردی بگویید چون من فکر می‌کنم اینطور نیست یعنی شخصیت پردازی‌ها به صورت رندوم و میانگین‌ها درست است.

خود شاهزاده(ملیکا) را مثال می زنیم. بک قبلی این آدم را خیلی خوب نشان می‌دهید اما در بخش نتیجه گیری کار آنچنان برای مخاطب کودک جا نمی افتد.

محمدیان/ به نظرم شخصیت ملیکا جا افتاده و هرکس می‌بیند با او ارتباط برقرار می‌کند اما در نیمه دوم به خاطر نقد به فیلمنامه است نه شخصیت پردازی.

کارشناس مذهبی هم داشتید؟

محمدیان/ بله آقای مطهرنیا و آقای دکتر دوانی بودند.

یک نکته مهم این است که وقتی شاهزاده ساخته شد فکر می‌کردیم همه تمهیداتی که در فیلم اندیشیده ایم درست کار می‌کند ولی وقتی در کنار مخاطب کودک و نوجوان نگاه کردیم فهمیدیم ایرادات کار چیست، فکر می‌کنم الان تیم هنری پویا یک تجربه خیلی بزرگ کسب کرده که برای اولین بار یک کار انیمیشن برای کودک و نوجوان روی پرده دیده شده که این تیم می‌توانست آن را به عنوان رزومه خودش نگه دارد و اکران نکند و در چند جشنواره خارجی جایزه بگیرد و بگوید ما در ایران چنین کاری انجام دادیم ولی ریسک کرد و کار اکران شد و قرار است این کار ادامه پیدا کند و کارهای بعدی ساخته شود، این کار اول ماست و تازه داریم یاد می‌گیریم. خیلی از بزرگان سینما هم بعد از ساخت بسیاری فیلم هنوز دل نگرانی دارند که آیا فیلم درست کار شده است یا خیر، ولی من فکر می‌کنم تیم هنری پویا خیلی زود به نتیجه می‌رسد چون ما تمام شئونات یک استودیو را رعایت می‌کنیم.

هزینه هایتان هم در کارهای بعدی کمتر می‌شود؟

محمدیان/ ما کیفیت را همچنان ارتقا می‌دهیم، یادم هست می‌خواستم کار را بهتر کنم و بارها آقای جعفری گفتند پول نیست و زمان می‌برد و کار به جشنواره نمی‌رسد و این ایده ها برای پروژه بعدی باشد. ما این نقاط ضعف را می‌دانیم اما هنر پویا به جلو حرکت می‌کند و در کارهای بعدی خیلی از نواقص برطرف می‌شود.

در برنامه«هفت» گفتید بودجه دولتی نداشتید،دو میلیارد هم هزینه شده است و الان هم می‌گویید می‌توانستیم اکران نکنیم و به جشنواره ها برویم، اینها با هم خیلی جور در نمی‌آید.

محمدیان/این بخش را آقای جعفری می‌گویند. یک ناراحتی برایم به وجود می‌آید که انگ می‌زنند آقای جعفری به جایی متصل است که بودجه دولتی داشته باشد، من چند دلیل گفته ام که هرکس عادل باشد باور می کند این کار بودجه دولتی نداشته است، اولا اگر قرار بود این بودجه، دولتی باشد قطعا در 15 ماه تمام نمی‌شد چون درآمد در تولید است. دوما اگر قرار بود در بخش خصوصی نباشد الان دوستان این همه زحمت برای فیلم نمی‌کشیدند، الان دوستان شبانه روز زحمت می‌کشند که این کار بفروشد. دولت باید حمایت کند اما روش حمایتی متفاوت است و فقط هم مالی نیست.

پیش بینی شما از اکران چیست؟

جعفری/ خوشحالم که کار را از سرگروهی خارج کردیم، ما چون موضوع و مخاطبمان گروه کودک و نوجوان بودند کار را خارج کردیم و گفتیم از روز دانش آموز اکران کار را شروع کنیم که الحمدلله موافقت شد.

فیلم «محمدرسول‌الله(ص)» رقیب ما نیست

الان فصل خوبی برای اکران نیست، هم به خاطر تلاقی با فیلم آقای مجیدی و هم اینکه در این زمان فروش گیشه خوب نیست. برای شما مدارس موضوعیت داشتند و روی آن سرمایه گذاری کردید؟

جعفری/ اولا اینکه فیلم آقای مجیدی کودک و نوجوان نیست. مدیوم کودک 75 دقیقه تا 90 یا 120 دقیقه است و فیلم آقای مجیدی رقیب ما نیست. دوما سال گذشته ماه مهر و آبان به خاطر فیلم شهر موش‌ها جزو ماههای پرفروش سال بوده است و آقای سرتیپی گفتند مهر و آبان پرفروش‌تر از بقیه ماهها است و اگر کار شما برای دانش آموزان است ما در مهر و آبان فیلم خوبی برای دانش آموزان نداریم و این فرصت خوبی برای شماست چون تجربه شهر موشها را داریم. ما در نهایت به این زمان رسیدیم و با جمیع شرایط این تصمیم را گرفتیم.

فکر می‌کنید پول در گیشه برگردد؟

در مجموعه سعی می‌کنیم اقتصادی عمل کنیم، یک مشاور مالی و اقتصادی داریم و براساس بیزینس پلن پروژه را جلو می‌بریم، مطمئنیم همه هزینه هایمان را در تمام نسخه هایی که داریم برمی‌گردانیم و بر همین اساس به تمام کسانی که پول گرفتیم تا کار کنیم و تمامشان هم اشخاص حقیقی خصوصی هستند تعهد کردیم برگردانیم، اما چقدر منافع اقتصادی برگردد نمی دانم، چون تجربه اول است.

«شاهزاده‌روم» می‌فروشد چون رقیب ندارد

آقای طهماسب نکته پایانی شما را بشنویم

این انیمیشن می‌فروشد هرچند با این هدف هم ساخته نشده است که بفروشد.کار محصول بخش خصوصی است، باید بفروشند.فقط کافیست این انیمیشن درست معرفی شود، می‌فروشد چون اصلا رقیب ندارد.

این کار شما را در این حوزه امیدوار کرده است؟

این کار خیلی خیلی سخت است، هیچ کس در آسیا این کار را نکرده است، حتی در کشورهای عربی که این همه امکانات دارند. به نظرم در خود ایرانی ها هم کارشان خیلی با کیفیت است.

آقای جعفری نکته پایانی شما را بشنویم

نکته‌ای نیست ( می‌خندد) جلسات با شما جلسات سختی است.

آقای محمدیان و آخرین نکات شما؟

این خیلی مهم است که این زحمتی که کشیدند و این پروژه را ساختند، دغدغه ما در در هنر پویا این بود که سینمای ایران دارای سینمای کودک (انیمیشن) شود، همیشه روزهای به یادماندنی از کودکی داشته‌ام و ممکن است این نسل ما مدیون این فیلم‌ها باشد اما نسل جدید سینما کودک ندارد و این خیلی آزار دهنده است، امیدوارم قدمی که برداشته ایم کاملا فراجناحی و فرامتنی باشد، ما خواستیم شاهزاده روم را به عنوان پروژه انیمیشن سرگرم کننده معرفی کنیم که دارد بخشی از اعتقادات ما را به شیوه استاندارد مطرح می‌کند. اگر انیمیشن پیشرفت کند قطعا سینمای ایران هم پیشرفت خواهد داشت و این سینمای ما از سینمای اجتماعی یکنواخت خارج می‌شود و سینمای اکشن - خانواده و ... به سینما اضافه می‌شود. امیدوارم همه کمک کنند که این اتفاق بیفتد.