سرانجام رئیس ساواک/عکس

فارس: روز 10 بهمن 1335، نعمت‌الله نصیری، رئیس‌ شهربانی کل کشور به سمت معاون نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) منصوب شد. دوره ریاست نصیری بر ساواک تا 17 خرداد 1357 بطول انجامید و پس از وی ناصر مقدم عهده‌دار این سمت شد. نعمت‌الله نصیری در مرداد 1289 در سمنان متولد شد، در 1311 وارد دانشکده افسری شد و در 1313 درجه ستوان دومی گرفت. او 10 سال اولیه خدمت خود را در دانشکده افسری گذراند و در بخشی از این مدت با محمدرضا پهلوی در آن دانشکده، دوست و هم‌دوره بود. وی پس از فارغ‌التحصیلی از دانشکده افسری، مشاغل مختلف نظامی را برعهده گرفت: فرمانده دسته مسلسل سنگین، فرمانده دسته و گروهان دانشکده افسری، معاون دانشکده تکمیلی افسری، فرمانده گردان 2 هنگ 18 کرمان، فرمانده گردان مستقل سیرجان، فرمانده گردان پیاده دانشکده افسری، فرمانده دوره تکمیلی و معاون رسته پیاده دانشکده افسری، رئیس ستاد دژبان مرکز، فرمانده دانشکده پیاده و فرمانده هنگ پیاده پهلوی. نصیری در سال 1329 با درجه سرهنگی به فرمانده گارد سلطنتی منصوب شد. او در همین سمت در 22 مرداد 1332 به دستور شاه مأمور ابلاغ دستور وی مبنی بر عزل مصدق از نخست‌وزیری و انتصاب فضل‌الله زاهدی به جای او شد، اما در شامگاه 24 مرداد هنگام مراجعه به منزل مصدق به دستور سرتیپ ریاحی، رئیس ستاد وقت ارتش توقیف و زندانی شد و پس از کودتای 28 مرداد 1332 آزاد گردید. او پس از بازگشت شاه به کشور به درجه سرتیپی و در 1336 به درجه سرلشکری ارتقاء یافت. در مهر سال 1339 به سمت معاونت آجودانی و در آذرماه‌‌‌ همان سال به سمت ریاست شهربانی کل کشور منصوب گردید. او در مرداد سال 1341 به درجه سپهبدی ارتقاء و در 15 خرداد 1342 همزمان با قیام مردم در حمایت از امام خمینی به سمت فرمانداری نظامی تهران و حومه منصوب شد. او در تهران حکومت نظامی اعلام کرد و به سرکوب شدید مردم پرداخت. نصیری در 10 بهمن 1343 در دولت اول امیرعباس هویدا به سمت معاونت نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ـ ساواک ـ منصوب شد. ساواک در دوران نصیری به اوج خشونت و سرکوب مخالفان گرایش یافت. تیم سه نفره نصیری، ثابتی و معتضد، از ساواک یک سرویس امنیتی خشن و بی‌رحم بوجود آوردند. وی چندین بار از شاه تقاضای بازنشستگی کرده بود ولی به دلیل توانایی‌اش در سرکوب مخالفین، شاه هیچگاه با درخواست او موافقت نکرد. وی در 12 مهر 1350 به دستور شاه به درجه ارتشبدی نائل شد. نصیری در خرداد 1357 به پیشنهاد دولت نظامی غلامرضا ازهاری به عنوان گامی در جهت فرونشاندن خشم مردم، از ریاست ساواک برکنار و به عنوان سفیر به پاکستان اعزام شد. چندی بعد دولت ازهاری با موافقت شاه، نصیری را به تهران فراخواند و در 17 آبان 1357 بازداشت شد. در آستانه دستگیری اعلام جرمی هم در 13 مورد علیه نصیری تنظیم و در اختیار دادسرای تهران و دادسرای دیوان کیفری قرار گرفت تا براساس آن وی را مورد بازخواست و محاکمه قرار دهند، ولی این 13 مورد عمدتاً به موارد زمین‌خواری و سوءاستفاده‌های مالی و اداری مربوط می‌شد و از عملکرد وی در سال‌های ریاست بر ساواک خبری نبود. در روز 22 بهمن 1357 همزمان با پیروزی انقلاب در جریان حمله مردم به زندان‌ها و پادگان‌ها، نصیری که به همراه گروه دیگری از رجال و کارگزاران رژیم پهلوی در پادگان جمشیدیه زندانی بود، به سرعت شناسایی و دستگیر شد و پس از ضرب و شتم و جراحاتی که بر او وارد شده بود در مدرسه رفاه تحویل نیروهای انقلاب شد. وی در 26 بهمن 1357 به حکم دادگاه انقلاب اسلامی به جرم ارعاب در جامعه و کشتار مردم در سال‌های ریاست بر ساواک و شهربانی تیرباران شد.