شرط صحت روزه بیماران و زنان باردار

فارس: به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان به مرور برخی احکام روزه مطابق با استفتائات مقام معظم رهبری می‌پردازیم که بخش دوم آن در ادامه می‌آید: س: شخصى که روزه واجب بر عهده‌‏اش است و قصد دارد که آن را بگیرد، ولى بر اثر پیشامدى نتواند روزه بگیرد، مثلاً بعد از طلوع خورشید آماده مسافرت شد و به سفر رفت و بعد از ظهر برگشت و در بین راه هم مرتکب هیچ‌ یک از مفطرات نشد، ولى وقت نیت روزه واجب از وى فوت شد و آن روز هم از روزهایى است که روزه در آن مستحب است، آیا مى‏تواند نیت روزه مستحبى کند یا خیر؟ ج: اگر قضاى روزه ماه رمضان بر ذمه‏‌اش باشد، نیت روزه مستحبى حتى بعد از فوت وقت نیت روزه واجب، از وى صحیح نیست. س: من معتاد به سیگار هستم و در ماه مبارک رمضان هر چه تلاش مى‏‌کنم که تندخو نباشم نمى‏‌توانم و همین باعث ناراحتى زیاد افراد خانواده‏‌ام شده است و خودم هم از وضعیت دشوارم رنج مى‏‌برم، تکلیف من چیست؟ ج: روزه ماه مبارک رمضان بر شما واجب است و بنا بر احتیاط واجب جایز نیست در حال روزه سیگار بکشید و نباید بدون دلیل با دیگران تند برخورد کنید. س: آیا روزه گرفتن بر زن باردارى که نمى‏‌داند روزه براى جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟ ج: اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنین داشته باشد و خوف وى هم داراى منشأ عقلایى باشد، افطار بر او واجب است و در غیر این صورت واجب است که روزه بگیرد. س: زنى که کودک خود را شیر مى‏‌داده و باردار هم بوده و در همان حال روزه ماه رمضان را هم گرفته است و هنگام زایمان فرزندش مرده به دنیا آمد، اگر از ابتدا احتمال ضرر را مى‏‌داده و در عین حال روزه گرفته است: 1. آیا روزه‏‌اش صحیح است یا خیر؟ 2. آیا دیه بر ذمّه او هست یا خیر؟ 3. اگر احتمال ضرر نمى‏‌داده، ولى بعداً معلوم شده که روزه گرفتن براى جنین ضرر داشته، چه حکمى دارد؟ ج: اگر با وجود خوف از ضررى که داراى منشأ عقلایى است، روزه گرفته باشد و یا بعداً برایش معلوم شود که روزه براى وى یا براى جنین‏‌اش ضرر داشته، روزه‏‌اش صحیح نیست و قضاى آن بر او واجب است، ولى ثبوت دیه جنین متوقف بر این است که ثابت شود فوت جنین مستند به روزه گرفتن وى است. س: من به لطف خداوند متعال داراى فرزندى هستم که شیرخوار است. إن‌شاء‌الله تعالى به زودى ماه مبارک رمضان فرا خواهد رسید. در حال حاضر مى‏‌توانم روزه بگیرم، ولى در صورت روزه گرفتن، شیرم خشک خواهد شد. با توجه به اینکه داراى بنیه ضعیفى هستم و کودکم هر ده دقیقه شیر مى‏‌خواهد، چه وظیفه‏‌اى دارم؟ ج: اگر به دلیل کم یا خشک شدن شیرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشید، روزه‌تان را افطار کنید، ولى براى هر روزى باید یک مدّ طعام به فقیر بدهید و قضاى روزه را هم بعداً بجا آورید. س: بعضى از پزشکان که به مسائل شرعى ملتزم نیستند، بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع مى‏‌کنند، آیا گفته این پزشکان حجت است یا خیر؟ ج: اگر پزشک امین نباشد و گفته او هم اطمینان‌آور نباشد و باعث خوف ضرر نشود، گفته او اعتبارى ندارد و در غیر این صورت نباید روزه بگیرد. س: مادرم تقریباً سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمى‏‌توانست روزه بگیرد. من دقیقاً اطلاع دارم که علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمایى فرمایید که آیا قضاى روزه‏‌ها بر او واجب است؟ ج: اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بیمارى بوده، قضا ندارد. س: من بر اثر ضعف جسمانى از ابتداى سن بلوغ تا دوازده سالگى روزه نگرفته‏‌ام، در حال حاضر چه تکلیفى دارم ؟ ج: واجب است روزه‏‌هایى را که در ماه مبارک رمضان نگرفته‏‌اید با اینکه به سن تکلیف رسیده بودید، قضا کنید و اگر افطار روزه ماه رمضان عمدى و اختیارى و بدون عذر شرعى بوده، کفاره هم بر شما واجب است. س: چشم پزشک مرا از روزه گرفتن منع کرده و گفته است که به علت ناراحتى چشم به هیچ وجه نباید روزه بگیرم، ولى من به گفته او توجه نکرده و شروع به روزه گرفتن کردم که باعث بروز مشکلاتى براى من در اثناى ماه رمضان شد. به‌ طورى که در بعضى از روزها هنگام عصر احساس ناراحتى مى‏‌کنم، لذا متحیر و مردد هستم بین اینکه روزه نگیرم و یا ناراحتى‏‌ام را تحمل کرده و روزه را تا غروب ادامه دهم. سؤال این است که آیا اصولاً روزه گرفتن بر من واجب است؟ و در روزهایى که روزه مى‏‌گیرم و نمى‏‌دانم قدرت ادامه آن را تا غروب دارم یا نه، آیا روزه‏‌ام را ادامه دهم؟ و نیت من چگونه باید باشد؟ ج: اگر از گفته پزشک متدین و امین اطمینان حاصل کنید که روزه براى چشم شما ضرر دارد و یا خوف ضرر داشته باشید، روزه گرفتن براى شما واجب نبوده و بلکه جایز هم نیست و با خوف ضرر نیت روزه صحیح نیست و در صورت عدم خوف ضرر نیت روزه اشکال ندارد، ولى صحت‏ روزه متوقف بر این است که براى شما واقعاً ضرر نداشته باشد. س: من از عینک طبى استفاده مى‏‌کنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامى که به پزشک مراجعه کردم به من گفت که اگر براى تقویت چشمانم تلاش نکنم، ضعیف‏تر خواهند شد، بنابراین اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفه‏‌اى دارم؟ ج: اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلکه واجب است افطار کنید و اگر بیمارى شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا کرد، قضاى روزه بر شما واجب نیست، ولى واجب است که عوض هر روز یک مد طعام به فقیر بدهید. س: مادرم به بیمارى شدیدى مبتلاست و پدرم نیز از ضعف جسمانى رنج مى‏‌برد و در عین حال هر دو روزه مى‏‌گیرند که گاهى مشخص است که روزه باعث تشدید بیمارى آن‌ها مى‏‌شود، تاکنون نتوانسته‏‌ام آن‌ها را قانع کنم که لااقل هنگام شدت بیمارى روزه نگیرند. خواهشمندیم ما را در مورد حکم روزه آن‌ها راهنمایى فرمایید. ج: ملاک تأثیر روزه در ایجاد بیمارى یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن تشخیص خود روزه‌دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه براى او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد و در عین حال بخواهد روزه بگیرد، روزه گرفتن براى وى حرام است. س: در سال گذشته توسط پزشک متخصص موردعمل جراحى کلیه قرار گرفتم. وى مرا از گرفتن روزه تا آخر عمر منع کرد، ولى در حال حاضر هیچ مشکل و دردى احساس نمى‏‌کنم و حتى به‌ طور طبیعى غذا مى‏‌خورم وآب مى‏‌نوشم و هیچ‌ یک از عوارض بیمارى را هم حس نمى‏‌کنم، وظیفه من چیست؟ ج: اگر خود شما از ضرر روزه خوف ندارید و حجت شرعى هم بر آن ندارید، واجب است روزه ماه رمضان را بگیرید. س: اگر پزشک شخصى را از روزه گرفتن منع کند، آیا با توجه به اینکه بعضى از پزشکان اطلاعى از مسائل شرعى ندارند، عمل به گفته او واجب است؟ ج: اگر مکلف از گفته پزشک یقین پیدا کند که روزه براى او ضرر دارد و یا از گفته وى یا منشأ عقلایى دیگرى براى او خوف از ضرر حاصل شود، روزه گرفتن براى او واجب نیست، بلکه جایز هم نیست. س: در کلیه‏‌هاى من سنگ جمع مى‏‌شود و تنها راه جلوگیرى از جمع شدن سنگ در کلیه، نوشیدن مستمر مایعات است و از آنجایى که پزشکان معتقدند که من نباید روزه بگیرم، تکلیف واجب من نسبت به روزه ماه مبارک رمضان چیست؟ ج: اگر جلوگیرى از بیمارى کلیه مستلزم نوشیدن آب یا سایر مایعات در طول روز باشد، روزه گرفتن بر شما واجب نیست.