دو جبهه مخالفان حدیث غدیر/ چه برنامه تبلیغی تا آخر عمر پیامبر(ص) باقی مانده بود؟

سرویس فرهنگی «فردا»: عید غدیر، شهر الله اکبر است و نمایشی از تکامل نعمت الهی بر بشریت محسوب می‌شود. غدیر آینه تمام نمای ولایت است و روزی است که تا ابد جلوه عبودیت پروردگار به معنای واقعی در آن متبلور می شود. اما چه شده است که از همان روزهای ابتدایی تاکنون، مخالفین این رویداد بزرگ تاریخی برای محکوم کردن عقلانیت و حقانیت موجود در آن کوشش می‌کنند؟ آیت الله مکارم شیرازی به این پرسش پاسخ داده اند:

مخالفین در دو جبهه روی حدیث غدیر کار کردند:

جبهه ی اول این بود که اصل روایت غدیر، به فراموشی سپرده شود. کار به جایی میرسد که وقتی معاویه به ابن عباس میگوید: شنیدم فضایل علی را میگویی، شنیدم غدیر میگویی، بترس و از این کار بپرهیز.

ابن عباس میگوید: من فقط قرآن میخوانم، آیات ولایت را بیان می کنم. معاویه می گوید: آیات را بخوان، امّا تفسیر آیات برای تو ممنوع است.

وقتی جوّ جامعه این می شود که حتّی آیات قرآن تفسیر نشود، پیدا است که روایت غدیر به چه سرنوشتی گرفتار می شود.

در جبهه ی دوم هم سعی کردند محتوا را از میان بردارند. می گویند: به فرض، حدیث غدیر را قبول کردیم و قول راویان را و این همه عدد بزرگ را پذیرفتیم و تسلیم حق شدیم، امّا غدیر چیز تازه ای ندارد و سخن فقط از محبت علی است، سخن از یار و یاور علی بودن است؛ یعنی علی دوست شما است، علی یار و یاور شما است.

ولی در مقابل انبوهی از سؤالات قرار می گیرند که باید جواب بدهند؛ از جمله «یا اَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ إِلَیکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللَّهُ یعْصِ مُکَ مِنَ النَّاسِ» مفسّران اسلام که به این آیه می رسند خودشان را در مقابل دو سؤال مهم می بینند:

سؤال اوّل این است که چه برنامه ی تبلیغی بوده که تا آخر عمر پیغمبرصلی الله علیه وآله زمین مانده بود و لازم بوده است ابلاغ بشود که با کلمه ی «بلّغ» اصرار شده است. کلمه ی «بلّغ» که به تأکید اشاره دارد، فقط یک بار در قرآن مجید آمده است.

چه برنامه ای بوده که خداوند با این لحن داغ به پیامبرصلی الله علیه وآله میگوید: «إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ» اگر ابلاغ نکنی، رسالت خدا را ابلاغ نکرده ای.

سؤال دوّم این است که چه برنامه ای بوده که ابلاغش ترس آور بوده است تا خداوند بفرماید: «وَاللَّهُ یعْصِ مُکَ مِنَ النَّاسِ»

پیغمبر! غم به خود راه مده و از کسی نترس. تو در حفظ الهی هستی، پس برنامه را تبلیغ کن.

تمام مفسّران اهل سنت در مقابل این دو سؤال مانده اند که چه جواب بدهند. آیا مسأله ی گوشت های حلال و حرام بوده که در سوره ی مائده مطرح شده است؟ آیا مسأله ی مهم دیگری بوده، اگر جهاد بوده است که سالیان دراز مسلمانان جهاد می کردند. اگر اصل مسأله ی توحید و یگانگی خدا بوده که رسول خدا صلی الله علیه وآله 23 سال روی آن زحمت کشیده و تبلیغ کرده بود. پس چه پیام مهمّی بوده که «إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»؟ چه حادثه ی مهمی بوده که عده ای مخالفش بودند و ممکن بود برای پیامبرصلی الله علیه وآله توطئه بچینند که خداوند پیغمبرش را در امن و امان خودش قرار می دهد؛ «وَاللَّهُ یعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ»؟

خوب! جواب این سؤالات باقی می ماند. چرا؟ برای این که ریشه ی مطلب که داستان غدیر است، یا از نظر روایت یا از نظر محتوا و معنا پوشانده شد.

این بخش عظیم از تاریخ اسلام، وقتی در تاریکی فرو رفت، سؤال های مربوط به آیات قرآن بدون جواب باقی ماند. ما اگر شرق و غرب عالم را بگردیم، تمام آیات و روایات را ببینیم و تمام تاریخ اسلام را بررسی کنیم تا داستان غدیر را در کنار آیه 67 مائده قرار ندهیم، تفسیر این آیه برای ما غیر ممکن است.