بار گرانی سفر حج بر دوش کیست؟

ایسنا: سازمان حج و زیارت قبل از ثبت نام زائران در کاروان‌های حج تمتع سال 1392، در جدول اعلام اسامی کاروان‌ها، هزینه‌ی سفر حج امسال را رقمی بین 10 تا 12 میلیون تومان اعلام کرد. این مبلغ تقریبا دو برابر نرخ سال پیش است که بیشترین هزینه‌ی آن حدود پنج‌میلیون تومان بود. حال نمایندگان مجلس می‌گویند حساب و کتاب کرده‌اند؛ اما جمع‌بندی‌شان آن چیزی نشده که سازمان حج اعلام کرده است. آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که با در نظر گرفتن قیمت ارز، هزینه‌ی سفر حج بین شش تا نهایت هفت‌ونیم میلیون تومان می‌شود. اما بنیامین شکوه‌فر - مدیرکل روابط عمومی سازمان حج و زیارت - گفته است: سازمان حج در برآورد هزینه‌ی این سفر هیچ‌گونه اشتباه محاسباتی نکرده و فقط هزینه‌ی تمام‌شده را اعلام کرده است. او در عین حال یادآور شده است که چون ارز را امسال گران در اختیارشان گذاشته‌اند، هزینه‌ی این سفر هم گران شده است. حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد موسوی - رییس سازمان حج و زیارت - هم اعلام کرده است که مسوولان، این سازمان را از جدول تخصیص ارز مرجع حذف کرده‌اند. با این حال، نمایندگان مجلس همچنان از این توضیح‌ها قانع نشده‌اند و می‌خواهند رییس سازمان حج و زیارت شفاف‌سازی بیشتری درباره‌ی قیمت سفر حج داشته باشد. سیدعلی طاهری ‌- سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس ‌- گفت: وقتی قیمت حج ناگهان بالا رفت با سازمان حج و زیارت تماس گرفتیم تا مسوولان آن در جلسه‌ی کمیسیون فرهنگی حاضر شوند و توضیح دهند؛ اما آن‌ها نیامدند. حالا پس از گذشت حدود دو هفته از آغاز ثبت نام در کاروان‌های حج که به گفته‌ی سازمان متبوع، هنوز هم ظرفیت کاروان‌های آن کاملا پر نشده است و به گفته‌ی برخی آژانس‌داران، مردم به‌دلیل ناتوانی در تأمین هزینه‌ی این سفر به انصراف از انجام این عمل واجب، مجبور شده‌اند نمایندگان مجلس تصمیم گرفته‌اند که اگر رییس سازمان حج و زیارت برای شفاف‌سازی به مجلس نیامد از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که سازمان حج زیرمجموعه‌ی آن است سوال بپرسند. سیدعلی طاهری - سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس - در این‌باره گفته است: با مدیرکل امور مجلس وزارت ارشاد صحبت کردم و گفتم هفته‌ی آینده که مجلس دوباره فعال می‌شود، توقع داریم مسوولان سازمان حج و به کمیسیون بیایند و به‌طور شفاف توضیح دهند. صرف نظر از شفاف عمل نکردن سازمان حج و زیارت درباره‌ی هزینه‌ی سفر حج تمتع، بسیاری از کسانی که دست‌ کم هشت سال پیش پول‌شان را به بانک سپردند و تا سال پیش هم مستطیع این سفر بودند و اکنون به‌خاطر این گرانی، استطاعت مالی خود را از دست داده‌اند، می‌خواهند بدانند که تکلیف‌شان چه می‌شود؟ آیا می‌توانند با پول قرضی یا وام، شرط استطاعت را به‌دست آورند؟ آیا سازمان حج و زیارت ملزم به تأمین شرایط یا تسهیلاتی برای انجام این سفر نیست؟ آن هم در شرایطی که صف طویلی از منتظران حج تا 20 سال آینده تشکیل شده است؟ غلام‌رضا رضایی ‌- معاون حج و عمره سازمان حج و زیارت - در این‌باره معتقد است: حج یکی از واجبات است و استطاعت مالی یکی از شرط‌های آن به‌شمار می‌آید و هر کسی این توانایی را دارد می‌تواند برای رفتن به حج اقدام کند و دولت موظف نیست برای حج زائران، ارز مرجع اختصاص دهد. به گفته‌ی او، اگر مردم استطاعت مالی ندارند، سهم‌شان برای سال‌های بعد محفوظ خواهد ماند. رضایی در عین حال اظهار کرده است: امکان دارد در سال‌های بعد که ما هزینه را اعلام می‌کنیم آن استطاعت از شخص ساقط شود و اگر استطاعت ساقط شود، حکم شرعی آن باید از مراجع تقلید پرسیده شود. اکنون نظر مراجع تقلید درباره‌ی استطاعت مالی برای انجام این فریضه‌ی واجب و همچنین گرفتن وام یا قرض کردن پول چیست؟ آیت‌الله العظمی خمینی (ره) این حج را حجه الاسلام ندانسته است، ولی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، آیت‌الله العظمی صافی‌ گلپایگانی، آیت‌الله العظمی زنجانی، مرحوم آیت‌الله العظمی خویی و مرحوم آیت‌الله العظمی گلپایگانی گفته‌اند: قرض واجب نیست، اما اگر کسی قرض کند و به سهولت این قرض را ادا کند، حج او حجه الاسلام است. نظر آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی نیز این است: کسی که قرض بگیرد حجش حجه الاسلام محسوب نمی‌شود، مگر آن‌که معادل وام، اموال داشته باشد. آیت‌الله العظمی سیستانی هم معتقد است: با قرض، کسی مستطیع نمی‌شود مگر این‌که این قرض و وام دارای أجل بعید باشد، یعنی وقت پرداخت این قرض آن‌قدر دور باشد که عملا عقلا به آن توجه نکنند که در این صورت حج بر چنین شخصی واجب خواهد بود. با این همه، یک سوال مهم همچنان مطرح است که سود سپرده‌ی حج برای کسانی که حداقل هشت سال پول‌شان را به بانک سپرده‌اند، چگونه محاسبه شده و آیا تورم سالانه در میزان سود در نظر گرفته شده است؟ به نظر می‌رسد شرایط در این بخش آن‌قدر غیرشفاف است که حتا رییس سازمان حج و زیارت هم از بانک ملی که سپرده‌ی مردم در اختیارش قرار دارد، خواسته است در احتساب سود سپرده‌ی متقاضیان سفر حج بازنگری کند.