چه کسانی باید از حکومت اسلامی طرد شوند؟

در زادروز امام علي عليه السلام اولی ترین امر شناخت سیره مبارک ان حضرت است . از همین رو در باب سیره سیاسی و آداب حکومتداری از نظر آن حضرت مطلبی را به جویندگان راه آن امام همام تقدیم می کنیم.

بنا بر فرمايشات حضرت علي عليه السلام عده‌اي از مردم كه خصوصيات اخلاقي خاصي دارا مي‌باشند بايد از حكومت و مسئوليت‌هاي آن حذف شوند. كه عبارتند از: 1- عيب‌جوها امام علي عليه السلام به مالک اشتر حاکم مصر مي‌نويسد: «وَليَکُن أبعَد رعيّتک منک، و أشنأهم عندک، أطلبهم لمعائب النّاس؛ فإنّ في النّاس عيوباً، الوالي أحقّ من سترها؛ آنها که نسبت به رعيت عيب‌جوترند از تو دور باشند زيرا مردم عيوبي دارند که والي و رهبر در پوشيدن و پنهان کردن آنها از همه سزاوارتر است.»(1)

حضرت علي عليه السلام مي‌فرمايد: «و لا تعجلنّ إلي تصديق ساعٍ، فإنّ السّاعي غاشٌ، و إن تشبّه بالنّاصحين؛ در تصديق و باور سخن سخن‌چينان شتاب نکن زيرا آنان خيانتکارند گرچه در لباس نصيحت کنندگان دلسوز جلوه مي‌کنند.»(2) 3- بخيل و ترسو و حريص امام علي عليه السلام به مالک اشتر حاکم مصر نوشت: «ولا تُدخلنّ في مشورتک بخيلاً يعدل عن الفضل، و يعدک الفقر، و لا جَباناً يُضعفک عن الأمور، و لا حريصاً يُزيّن لک الشّره بالجور؛ بخيل را در مشورت خود دخالت نده، زيرا که تو را از احسان منصرف و از تهيدستي و فقر مي‌ترساند و نيز با ترسو مشورت نکن، زيرا در کارها روحيه تو را تضعيف مي‌نمايد و با حريص مشورت نداشته باش که حرص را با ستمگري در نظرت زينت مي‌بخشد.»(3) 4- کارگزاران حکومت طاغوت از ديدگاه امام علي عليه السلام کساني که در حکومت طاغوت پُست و شغلي داشتند بايد از صف کارگزاران حکومت اسلامي و مديريت جامعه الهي طرد و دفع گردند. که فرمود: «إنّ شرّ وزرائک من کان للأشرار قبلک وزيراً، و من شرکهم في الآثام فلا يکوننّ لک بطانةً؛ بدترين وزرا کساني هستند که وزير و کارگزار حکومت بد و اشرار بوده‌اند. کسي که با آن گناهکاران در کارها شرکت داشته است نبايد جزو سرداران زمامداران حکومت باشد.» (4) 5- ثناگويان و چاپلوسان شخصي در مجلس امام علي عليه السلام بپا خاست و به ثناگويي پرداخت. امام علي عليه السلام در پاسخ او فرمود: «فلا تثنوا عليّ بجميل ثناءٍ، فلا تکلّموني بما تکلّم به الجبابرة؛ مرا با سخنان جالب خود نستاييد... و آنگونه که با زمامداران و پادشاهان ستمگر سخن مي‌گفتيد با من سخن نگوييد.»(5) 6- خائنان امام علي عليه السلام در طرد و دفع خائنان، به استاندار مصر مالک نوشت: «فإن أحدٌ منهم بسط يده إلي خيانةٍ... فبسطت عليه العقوبة في بدنه، و أخذته بما أصاب من عمله؛ اگر يکي از کارگزاران دست به خيانت زد... او را زير تازيانه کيفر ادب نما و به مقدار خيانتي که انجام داده او را مجازات کن.» (6) 7- کم عقلان پَست مديريت صحيح در حکومت اسلامي، به تفکر و تعقل و انسان‌هاي دورانديش و حکيم نيازمند است. تا با ژرف انديشي، و با ارائه طرح‌هاي صحيح و اساسي فرد و جامعه را به سوي پيشرفت و تکامل ببرند، و از آفات و خطرات بازدارند. بديهي است که کم عقلان و انسان‌هاي پَست و جهل زده، اگر در حکومت راه يابند، مقدمات سقوط حکومت و جامعه را فراهم مي‌سازند. امام علي عليه السلام به يکي از استانداران خود مي‌نويسد: «و احذر صحابة من يفيل رأيه، و يُنکر عملُه، فإنّ الصّاحب معتبرٌ بصاحبه؛ از ياراني که در فکر و نظر ضعيفند و عمل آنها ناپسند و زشت است برحذر باش زيرا مقياس سنجش شخصيت هر کس را يارانش معرفي مي کنند.»(7) 8- انسان‌هاي دو رو و منافق اميرالمؤمنين علي عليه السلام در طرد عناصر دو رو و منافق فرمود: «و احذرکم أهل النّفاق فإنّهم الضّالّون المضلّون و الزّالّون المزلّون يتلوّنون ألواناً؛ از انسان‌هاي دو رو و منافق شما را برحذر مي‌دارم، زير آنها گمراه و گمراه کننده‌اند، خطاکار و خطا اندازند، به رنگ‌هاي گوناگون بيرون مي‌آيند و سبب گمراهي مردم مي‌شوند.» (8) 9- هوس‌بازان بي پروا اميرالمؤمنين علي عليه السلام در طرد انسان‌هاي بي پروا و هوس‌باز فرمود: «اگر والي و زمامدار دنبال هوا و هوس‌هاي پي در پي خود باشد غالباً او را از عدالت باز مي‌دارد.»(9) 10- جاهلان قدرنشناس کساني که قدر و ارزش خود را نمي‌شناسند، و قدر و ارزش فرد و جامعه را نمي‌دانند، نبايد در حکومت و مديريت اسلامي نفوذ کنند. زيرا ارزش‌ها دگرگون و انحرافات فراواني دامنگير جامعه مي‌شود. که امام علي عليه السلام هشدار داد: «و لا يجهل مبلغ قدر نفسه في الأمور، فإنّ الجاهل بقدر نفسه يکون بقدر غيره أجهل؛ زمامداران و کارگزاران حکومت نبايد از ارزش و منزلت خويش ناآگاه باشند زيرا کسي که ارزش خويش را نمي‌شناسد نسبت به ارزش ديگران ناآگاه‌تر است.» پي‌نوشت‌ها: 1- نامه 53/24 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته) 2- نامه 53/27 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته) 3- نامه 53/27 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته) 4- نامه 53/29 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته) 5- خطبه 216/21 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخي از اسناد آن به اين شرح است: - روضه کافي، ج 8، ص 352، ح 550: کليني (متوفاي 328 هـ) - منهاج البراعة، ج 2، ص 348: ابن راوندي (متوفاي 573هـ) - دعائم الاسلام، ج 2، ص 541، ح 1926: قاضي نعمان (متوفاي 363 هـ) - بحار الانوار، ج 41، ص 152: مجلسي (متوفاي 1110 هـ) - ربيع الابرار، ج 5، ص 191، ح 186: زمخشري معتزلي (متوفاي 538 هـ) 6- نامه 53/76 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته) 7- نامه 69/9 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته) 8- خطبه 194/4 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف، که برخي از اسناد آن به اين شرح است: - کتاب طراز ج 2 ص 308: سيد يماني - غرر الحکم، ص 54 و 269/ ج 4 ص 483: آمدي (متوفاي 588 هـ) - منهاج البراعة، ج 2، ص 280: اين راوندي (متوفاي 573 هـ) - غررالحکم، ج 6، ص 488 و ج 2 ص 285: آمدي (متوفاي 588 هـ) - بحارالانوار، ج 18، ص 224، ح 62 ب 1: مجلسي (متوفاي 1110 هـ) 9- نامه 59/1 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف که برخي از اسناد آن به اين شرح است: - کتاب طراز، ج 1، ص 170: سيد يماني - کتاب صفين، ص 57: نصر بن مزاحم (متوفاي 212 هـ) - منهاج البراعة، ج 3، ص 208: ابن راوندي (متوفاي 573 هـ) - غرر الحکم، ج 1، ص 265: آمدي (متوفاي 588 هـ) - بحار الانوار، ج 33، ص 511 ح 708: مجلسي (متوفاي 1110 هـ) 10- نامه 53/90 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته ) منبع: امام علي عليه السلام و مباحث تربيتي، محمد دشتي .