نمایش كم‌اطلاعی خبرنگار سیما از یک گزارش

فارس: گزارش يكشنبه شب خبرنگار فرهنگي رسانه ملي از بازار كتاب، شدت كم‌اطلاعي او از فرآيند عرضه كتاب و تبديل شدن گزارش او به رپرتاژ آگهي را نشان مي‌دهد. هر يك از گزارشگران تلويزيون در سال‌هاي اخير، زمينه و عرصه كاري خود را در تهيه گزارش‌هاي گوناگون انتخاب كرده‌اند. برخي از آنها تمايل فراواني به تعقيب و پيگيري سوژه‌هاي حوزه سلامت و بهداشت دارند و گاهي حاضر مي‌شوند براي جذب مخاطب، دست به بازيگري ناشيانه هم بزنند! بعضي ديگر، موضوعاتي مانند ميراث فرهنگي و گردشگري را دستمايه توليد گزارش‌ها و گفت‌وگوهاي خود قرار مي‌دهند و عده‌اي هم مايل به تهيه برنامه‌هايي در حوزه‌ كتاب و ادبيات هستند. آخرين نمونه از گزارش‌هاي خبرنگار حوزه فرهنگي رسانه ملي ـ كه شامگاه يكشنبه گذشته در خبر ساعت 22 شبكه 3 سيما پخش شد ـ حكايت جالبي داشت و آن، كسب اطلاع از ميزان مراجعه مردم به بازار عرضه كتاب و خريد محصولاتي در حوزه داستان و رمان بود. خانم خبرنگار، دوربين و عوامل ضبط گزارش را به خيابان انقلاب، مركز تجمع فروشگاه‌هاي كتاب برده بود و گزارش خود را از مقابل يكي از پاساژهاي اين خيابان آغاز كرد؛ با اين عبارت كه: «برويم ببينيم مردم چه كتاب‌هايي مي‌خوانند؟» مراجعه اين خبرنگار رسانه ملي در اين گزارش به سه تا چهار فروشنده كتاب بود كه علاقه‌مند بودند نام تازه‌ترين آثار و محصولات فرهنگي خود را جلوي دوربين ببرند و به تبليغ اين كارها بپردازند. انتخاب گزينش شده در پخش براي بردن نام كتاب‌ها البته در نوع خود جالب بود، اما جالب‌تر اينكه قرار بود بدانيم مردم با مراجعه به بازار كتاب، چه آثاري را خريد مي‌كنند و در قفسه كتابخانه خود قرار مي‌دهند. اينكه چند فروشنده، تعدادي از كتاب‌هاي خود را جلوي دوربين نام ببرند، آيا هدف گزارش تأمين شده است؟ اين در حالي است كه هيچ يك از شهرونداني كه براي خريد به اين پاساژ مورد اشاره گزارشگر سيما آمده بودند، نامي از كتاب‌هاي مورد علاقه نبردند و دلايل انتخاب خود را برنشمردند؛ در شرايطي كه كتاب‌هاي متنوعي در بازار كتاب موجود است كه در قالب‌ها، گونه‌ها و ژانرهاي مختلف دسته‌بندي مي‌شود و تهيه گزارش بي‌هدف و تبليغاتي براي چند ناشر، صرفاً و ابداً رفع تكليف براي پر كردن آنتن به شمار مي‌رود و هيچ مفهوم ديگري جز اين ندارد. صداي جمهوري اسلامي كه از سال‌ها پيش با راه‌اندازي شبكه‌هاي راديويي مثل راديو فرهنگ، برنامه‌هاي بسيار پرمحتوايي به مخاطبانش ارائه مي‌كرد، امروز با اختصاص آيتم‌هايي در شبكه‌هاي گوناگون از جمله راديو ايران، راديو تهران، راديو سلامت و ... صرفاً به معرفي كتاب مي‌پردازد و از كارشناسان و گويندگان ميان‌مايه‌اي براي اين حركت بهره مي‌گيرد. در سيما، اما وضع از اين هم بدتر است و اگر شبكه 4 آن با پخش برنامه «كتاب 4» به داد رسانه ملي نمي‌رسيد، وضعيت از اين هم كه هست، اسفبارتر بود. اين در حالي است كه برنامه كتاب چهار به عنوان تنها برنامه مستقل و تخصصي كتاب در شبكه‌هاي داخلي مطرح است و در حوزه‌هاي مختلف علوم انساني از جمله فلسفه، فلسفه غرب، فلسفه اسلامي دين‌پژوهي، فلسفه تاريخ، فلسفه هنر، فلسفه دين، الهيات، تاريخ، هنر، ادبيات، تصوف و عرفان، فلسفه و رياضيات، فلسفه علم و معارف اسلامي به معرفي كتاب‌هاي لاتين و فارسي مي‌پردازد كه با توجه به اين موضوعات، كتب حوزه انديشه از موقعيت بهتري در بررسي برخوردارند. البته به نوشته پايگاه شبكه 4 سيما، اين برنامه، رويكردي تخصصي به مقوله كتاب دارد و در اين برنامه با مؤلفان، مترجمان، ناشران و ساير دست‌اندركاران عرصه كتاب، گفت‌وگوهاي فني و تخصصي صورت مي‌گيرد و معرفي تازه‌هاي نشر، معرفي كتاب‌هاي غيرفارسي در عرصه علوم انساني، گزارش نشست‌ها و گردهمايي‌هاي مربوط به كتاب‌هاي كودك و نوجوان، گزارش مراسم جوايز و جشنواره‌هاي مربوط به كتاب از آيتم‌هاي ثابت اين برنامه است. در اين اوضاع آشفته‌ و در جايي كه سيماي جمهوري اسلامي از فقر برنامه در حوزه كتاب به شدت رنج مي‌برد، وقتي خبرنگاري در يكي از پربيننده‌ترين آيتم‌هاي پخش اخبار به سراغ بازار كتاب مي‌رود، انتظار اين است كه مديران اصلي نشر، چهره‌هاي فرهنگي، مسئولان اصلي حوزه توزيع كتاب و طبقه نخبگان در اين گزارش ديده شوند. اگر قرار است خبرنگاري به سراغ چند كتابفروش برود و نام چند كتاب پرفروش را از زبان‌ آنها بشنود، بهتر است اين امتياز در اختيار همه ناشران قرار گيرد تا بدون پرداخت حق آگهي، بيايند و نام بهترين كتاب‌هايشان (به زعم خودشان) را مقابل دوربين ببرند. اينكه فروشندگان بخواهند يك خبرنگار نسبتاً شناخته را به همين سادگي بازي بدهند و البته در شكل بدتر آن، ميليون‌ها مخاطب را با چند نام سرگرم كنند، محتواي فرهنگي براي سيماي جمهوري اسلامي توليد نمي‌شود. چه كسي گفته اين كتاب‌ها از پرفروش‌ها هستند؟ اگر خود فروشندگان و ناشران اين ادعا را بكنند كه همان حكايت بقال و ماست ساخته مي‌شود؛ چرا كه در جامعه ميليوني كتابخوانان ما، وقتي كتابي با 1000 نسخه به چاپ دوم و حتي سوم مي‌رسد، معني‌اش اين نيست كه پرفروش بوده است. اين را خانم خبرنگار بايد متوجه شود و از ناشران و كتابفروشان سئوال كند كه گويا چنين هدفي در دستور كار او نيست و صرفاً قرار است آنتن براي دقايقي در اختيار او و گزارش بي‌هدفش باشد. نكته پاياني اينكه خانم گزارشگر در وبلاگ شخصي خودش از اين گزارش دفاع كرده و با پايمردي در برابر يادداشت ديروز فارس، مي‌نويسد: «سليقه‌ها سال‌هاي سال است كه از طريقه‌هاي ديگري كه غفلت‌هاي من و شما هم جزو آن است رقم خورده است.» شايد شما از اين جمله سر در آورديد!