مکزیکو شهری که از جهنم برگشت

هفته نامه آسمان: زمانی که چندان دور معلمان مدرسه در مکزیک اظهار می‌داشتند که دانش‌آموزان به ندرت در نقاشی‌هایشان از رنگ آبی برای نمایش آسمان استفاده می‌کنند و در عوض از رنگ‌های قهوه‌ای و خاکستری استفاده می‌کنند. چراکه کلانشهر مکزیکوسیتی با 22 میلیون نفر جمعیت از بدنام‌ترین شهر‌های جهان از نظر آلودگی هوا بود. در سال 1992 سازمان ملل متحد اعلام کرد که مکزیکوسیتی آلوده‌ترین شهر جهان است. به طوری که مقدار بالای ازن در هوای این شهر هر ساله باعث مرگ 10000 نفر و بستری شدن 35 هزار نفر دیگر در بیمارستان‌ها می‌شد. رشد و توسعه شهری، مقادیری بالای تولید ازن در هوا و موقعیت خص توپوگرافی و اقلیم این شهر که بی‌شباهت به تهران نبود و به سبب واقع شدن در یک دوره تمام آلودگی‌ها را در خود نگاه می‌داشت تا سال‌ها مکزیکوسیتی را به عنوان نخستین شهر آلوده جهان معرفی کرده بود. اما تلاش مقامات برای کاهش آلودگی هوا از همین دهه آغاز شد تا امروز مکزیکوسیتی به الگویی برتر برای بسیاری از شهر‌ها و کشور‌های در حال توسعه جهان تبدیل شود. در سال 1990، 343 روز از تعداد کل روز‌های سال - معادل 2/92 درصد از روز‌های سال - مقدار ازن بالاتر از استاندارد ملی مکزیکی یعنی ppm 110 بود. اما در سال 2009 روز‌هایی که مقدار ازن بالاتر از استاندارد بود به 180 روز - 3/49 درصد از روز‌های سال - کاهش یافت. سایر آلاینده‌ها نیز از جمله مونوکسید کربن و سرب نیز به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. علاوه بر این تعداد ساعاتی که در این روز‌ها میزان ازن بالاتر از حد استاندارد بوده از 9/4 ساعت در هر روز در سال 1390، به 5/1 ساعت در روز در سال 2009 کاهش یافته است. شاید بسیاری تصور کنند که سیاست‌ها و اقدامات خارق‌العاده‌ای صورت گرفته تا شهری که در ابتدای هزاره سوم، آلوده‌ترین هوا را در میان شهر‌های دنیا داشت، اکنون پس از یک دهه مشکلات را پشت‌سر گذاشته و در ردیف شهر‌های پاک جهان قرار گیرد. واقعیت این است که برنامه کاهش آلودگی هوای مکزیکوسیتی از ابعاد جمعیتی، اجتماعی و تعداد خودرو بسیار شبیه تهران بوده و در این حال توانسته با برنامه‌ای مشابه آنچه که 11 سال پیش در تهران به تصویب رسید به موفقیت برسد. حذف خودرو‌های فرسوده، گسترش حمل‌ونقل عمومی، خروج پالایشگاه‌ها و کارخانه‌ها از حریم شهری و حذف سرب از بنزین از مهم‌ترین اقدامات دولت مکزیک در این مدت بود. مقامات مکزیکی موفق شدند از سال 2005 هر ساله انتشار بیش از 80 هزار تن موکسید کربن را کاهش دهند. بدین ترتیب سال گذشته مکزیکوسیتی به عنوان یکی از شهر‌های سالم دنیا به لحاظ کیفیت هوا معرفی شد. دولت مکزیک همچنان در تلاش برای تولید بنزین با گوگرد پایین‌تر و استفاده از اتوبوس‌های هیبریدی در ناوگان حمل‌ونقل شهری است به طوری که برای تولید سوخت با گوگرد کمتر، 3/9 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. در همین حال مسئولان شهر مکزیکوسیتی منابع مالی قابل توجهی را برای بهبود کیفیت هوا تا سال 2012 اختصاص داده‌اند. دولت برای کاهش اثرات رشد جمعیت و افزایش ناوگان خودرو‌های شخصی، وسایل حمل‌ونقل عمومی با سوخت کار‌آمد و پاک را تا صددرصد افزایش داده است. این در حالی است که آلودگی هوا برای سال‌های مدیدی بود که بزرگ‌ترین معضل شهر مکزیکوسیتی بود. جایگزینی 2000 اتوبو شهری قدیمی با اتوبوس‌های نو با تکنولوژی کنترل آلاینده‌ها، اجرای طرح معاینه فنی خودرو در سال 1988، جایگزینی تدریجی سوخت گاز طبیعی به جای نفت کوره در نیروگاه مکزیکوسیتی، سخت‌گیرانه نمودن استاندارد انتشار از وسایل نقلیه بنزینی نو و کار‌‌کرده، معرفی کاتالیست دو راهه برای خودرو‌های بنزینی ساخت سال 1993، سخت‌گیرانه نمودن استاندارد خودرو‌های دیزلی، از دیگر اقدامات صورت گرفته برای کاهش آلودگی هوای شهر مکزیکوسیتی بود. بهبود کیفیت هوا یکی از اولویت‌های مهم دولت مکزیک است به‌طوری که اخیراً طرح جامع 15 ساله را برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تدوین و به اجرا گذاشته که در فاز اول این طرح از سال 2008 تاکنون هر ساله حدود 7 میلیون تن از انتشار گاز‌های گلخانه‌‌های در مکزیکوسیتی کاسته شده است. علاوه بر این سرمایه‌گذاری وسیعی برای راه‌اندازی خطوط جدید مترو، سیستم سوخت پاک و طرح جایگزینی تاکسی‌های قدیمی صوت گرفته است. در حال حاضر آسمان شهر برخی روز‌ها به قدری پاک است که حتی کوه آتشفشانی پوپو کاتپت به وضوح از داخل شهر قابل مشاهده است.