شهرداری سابق در زمینه معضلات اجتماعی چه کرد؟
آنچه مشخص است بی توجهی به آسیب‌های اجتماعی که مورد تاکید مقامات عالی کشور نیز هست، تبعات سنگینی در پی خواهد داشت و می‌تواند همچون ویروسی خطرناک بدون مراقبت افزایش یابد و جامعه را بیش از گذشته از یک زندگی خوب اجتماعی دور نگاه دارد.
راه دانا: حضور ۱۲ میلیون نفر در تهران در کنار خدماتی که در حوزه‌های شهری و اقتصادی می‌طلبد، نیازمند نگاه ویژه در بخش آسیب‌های اجتماعی است.
شهرداری‌ها معمولا دارای کارویژه‌های متنوعی هستند از جمله فرهنگی و اجتماعی. در کنار خدمات رسانی در حوزه‌های عمرانی، حمل و نقل، جمع آوری زباله، تمیز کردن شهر، فضای سبز و ... یکی از عمده کار‌های شهرداری‌ها در جهان خدمات اجتماعی است. در برخی از کشور‌های پیشرفته، شهرداری به عنوان حکومت محلی، فرمانده اصلی در شهر برای ارائه خدمات اجمتاعی به سایر شهروندان است. شهرداری تهران نیز در سال‌های اخیر به دنبال آن بوده تا در کنار سایر سازمان‌ها و نهاد‌ها نقشی در ارائه این خدمات از جمله در مبارزه با آسیب‌های اجتماعی داشته باشد. بر همین اساس سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تشکیل شد تا به نحو احسن این وظیفه را ساماندهی کند.
پیش از آنکه وارد اقدامات صورت گرفته در سال‌های گذشته شویم. مروری داریم بر اظهارات رضا قدیمی، مدیرعامل سابق سازمان خدمات اجتماعی در جلسه تودیع خود در اواخر اسفندماه سال گذشته که در این اظهارات نحوه تعامل شهردار جدید را با آسیب‌های اجتماعی بیان کرد.
وی از نامهربانی‌ها و بی توجهی مدیریت جدید شهری از جمله محمدعلی نجفی و اعضای شورای شهر با این سازمان و موضوع آسیب‌های اجتماعی گفت. در حالیکه نجفی یکی از عمده‌ترین برنامه هایش را توجه به امور اجتماعی و فرهنگی اعلام کرده بود، ولی کمترین تلاشی در ماه‌های گذشته در این راستا نداشته است.
قدیمی درباره عدم توجه نجفی به کودکان کار می‌گوید: «اینکه سه هزار کودک کار و آسیب دیده بدسرپرست در مراکز پرتو متعلق به شهرداری به جهت پیشگیری از آسیب‌های بیشتر و توانمندسازی‌شان مورد حمایت هستند و خدمات آموزشی بهداشتی درمانی و مددکاری می‌گیرند مهم نیست، چرا که اگر اهمیت داشت لااقل یک وقت، یک ساعته‌ای را می‌گذاشتند برای یک بازدید از اینگونه مراکز، قرار شد به مناسبت روز جهانی کودک برای کودکان محروم شهر که طعمی از شادی را تحربه نکردند به کمک خیرین جشنی برگزار کنیم، شاید که بتوانیم چند ساعت هم که شده آن‌ها را از فضای غمبار زندگی‌شان بیرون بیاوریم و طعم شادی را بچشند، چندین و چند مکاتبه با دفتر شهردار انجام دادیم که وقتی بگذارند که در دفترشان بچه‌های کار حضور پیدا کنند و رسما از شهردار شهرشان دعوت کنند که به جشن آن‌ها بیایند، فرصت نبود و نشد. نه برای دریافت دعوتنامه و نه برای حضور در چند دقیقه‌ای در جشن.»
مدیرعامل سابق خدمات اجتماعی درباره مرکز بهاران نیز نکته جالبی عنوان کرده بود: «در حوزه کاهش مصرف مواد مخدر و رسیدگی به وضعیت معتادان متجاهر صرفا آن بخشش قابل توجه مسئولین قرار گرفت که دروغ بزرگ واگذاری بهاران به مجموعه‌ای خاص سر زبان‌ها قرار گرفت، اولین روز‌های روی کار آمدن اعضاء شورا و اولین نهادی واگذار شده اولین مکاتبه شهردار با سازمان خدمات اجتماعی سوال در خصوص نحوه واگذاری ساختمان‌های بهاران بود، وقتی بر اساس بازدید‌ها و بررسی‌های چندگانه متوجه شدند که خبر واگذاری از اصل یک دروغ بزرگ بوده دیگر بهاران و وضعیت آن برایشان اهمیت نداشت، هیچکس نپرسید در بهاران چه کاری انجام می‌شود.» به هر حال آنچه مشخص است بی توجهی به آسیب‌های اجتماعی که مورد تاکید مقامات عالی کشور نیز هست، تبعات سنگینی در پی خواهد داشت و می‌تواند همچون ویروسی خطرناک بدون مراقبت افزایش یابد و جامعه را بیش از گذشته از یک زندگی خوب اجتماعی دور نگاه دارد.
شهرداری سابق در زمینه آسیب‌های اجتماعی چه کرد؟ در آمار‌ها و گزارش‌های متعددی که از سوی نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف از جمله وزارت کشور، وزارت کار و رفاه اجتماعی، سازمان بهزیستی و مرکز آمار ارائه می‌شود، معضلات اجتماعی به سطح هشدار آمیزی در کشور رسیده و عدم توجه به سامان بخشی و سیاستگذاری‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت، کشور را در بحران اجتماعی غیرقابل اجتنابی در آینده‌ای نه چندان دور فرو خواهد برد. یکی از دلایل عمده‌ای که برای افزایش آسیب پذیری‌های اجتماتی عنوان می‌شود به مشکلات اقتصادی و معیشتی ادامه دار بازمی گردد که هر ساله به تعداد آسیب پذیران افزوده می‌شود. بیشتر این آسیب دیدگان اجتماعی نیز از قشر ضعیف اقتصادی جامعه هستند که پس از ورود به مرحله خطرناک معضلات اجتماعی مانند اعتیاد، طلاق و بی خانمانی، توان بازگشت به شرایط عادی را ندارند و نیازمند کمک‌های اجتماعی از سوی حکومت اند.
بی دلیل نیست که پس از رسانه‌ای شدن بخشی از معضلات اجتماعی نظیر کارتن خوابی یا گورخوابی برخی از معتادان در گورستان نصیرآباد، بحث آسیب‌های اجتماعی به بحث روز سیاستمدارن و نهاد‌های سیاسی تبدیل می‌شود؛ چرا که افزایش این آسیب‌ها و سریز شدن آن‌ها در حواشی شهر‌های بزرگ، نگاه‌ها را به سرعت به خود جلب می‌کند، اما این تمرکز موقتی بر این آسیب‌ها هرگز نمی‌تواند به حل ریشه‌ای ان کمک کند.
براساس گزارشی که وزیرکشور دولت تدبیر و امید در خردادماه سال ۹۵ در زمینه آمار معضلات اجتماعی به مجلس شورای اسلامی ارائه داد، "امروز حدود ۱۱ میلیون نفر حاشیه‌نشین در کشور وجود دارد که معادل با ۳ میلیون نفر حاشیه‌نشین در شهر‌های تهران، مشهد و اهواز متمرکز هستند. حدود ۲۷۰۰ محل حاشیه‌نشینی داریم که با توجه به ویژگی‌های آن نیاز است که خدمات بیشتری به آن‌ها ارائه شود. امروز ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بیکار در کشور داریم که توزیع آن در کشور نرمال نیست، به گونه‌ای که امروزه مناطقی وجود دارند که بیش از ۶۰ درصد بیکاری در آن متمرکز است. در حال حاضر یک و نیم میلیون نفر معتاد در کشور زندگی می‌کنند که اعتیاد آن‌ها از مواد سنتی به سمت مواد صنعتی و پرخطر رفته است. عامل ۵۰ درصد از طلاق‌ها هم اعتیاد می‌باشد. حدود ۲.۵ میلیون نفر زن سرپرست خانوار در کشور زندگی می‌کنند. متأسفانه ۳۶ درصد از ازدواج‌ها منجر به طلاق می‌شود. سالی ۶۰۰ هزار نفر عازم زندان‌ها می‌شوند که از این تعداد ۲۰۰ هزار نفر در زندان‌ها باقی می‌مانند. "
علاوه براین آمار‌ها باید از دو میلیون کودک کار و افزایش تعداد زنان خیابانی و فروش کلیه نیز سخن گفت که ارتباط مستقیم با مشکلات اقتصادی دارند. این آسیب‌ها و معضلات در تهران با جمعیت بیش از ۱۲ میلیون نفری بیشتر از شهر‌های دیگر است و برهمین اساس می‌بایست نگاه ویژه‌ای به این شهر داشت. کمبود امکانات برای پوشش کامل مددجویان از سوی سازمان‌ها و نهاد‌هایی مانند بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره)؛ باعث شد تا شهرداری تهران به صورت جدی تری به بحث ساماندهی معضلات اجتماعی ورود کند. ورودی که در سال‌های اخیر با ابتکارات بسیار خوبی همراه گشته و توانسته الگوی مناسبی را برای فراگیری خدمات ارائه دهد. بخشی از این اقدامات به صورت موقتی و عمده‌ای از فعالیت‌ها نیز با رویکرد بلندمدت سیاستگذاری شده اند.
گرمخانه یا مددسرا که از سال ۱۳۸۵ در سطح شهر تهران به صورت جدی و با تاسیس مددسرای خاوران و تجهیز آن وارد فاز عملیاتی شد؛ توانسته صد‌ها کارتن خواب و مددجو را از سطح شهر و به ویژه در روز‌های سرد تهران، ساماندهی کند. در حال حاضر تهران ۱۹ گرمخانه در مناطق مختلف دارد که یکی از آن‌ها مخصوص بانوان است. در کنار این اقدام، شاهد راه اندازی مددسرا‌ها با جامعه آماری مربوط به افراد معلول و ناتوان (اعم از جسمی و ذهنی) بی سرپرست، مجهوال الهویه، در راه مانده، گمشده، متواری، افراد نیازمند غیر حرفه ای، متکدیان و ولگردان حرفه‌ای هستیم که نگهداری موقت آن‌ها را در دستور کار دارد. کودکان کار نیز در بحث خدمات رسانی شهرداری سابق بی نصیب نیستند و در مراکز پرتو، ساماندهی کودکان در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی شهر تهران با جامعه هدف کودکان کار و خیابان تحت پوشش موسسات غیر دولتی مدنظر قرار گرفته است.
۲۸ مرکز بهاران نیز برای توانمندسازی، آموزش، حرفه آموزی، مهارت آموزی و در نهایت بازگشت معتادین و آسیب دیدگان اجتماعی به چرخه زندگی سالم، اجتماعی و ارائه خدمات بهداشتی، درمانی و رفاهی از طریق اصلاح رفتار از سال ۱۳۸۵ به مرور راه اندازی شده اند که معتادان متجاهر پس از رهایی اولیه از بند اعتیاد برای بازپروری به این مراکز اعزام می‌شوند تا زمینه بازگشت مجدد آن‌ها به جامعه به صورت زیرساختی ایجاد شود. همچنین برای زنان سرپرست خانوار ۲۰۰ مراکز مهارت آموزی کوثر راه اندزای شده اند که مشاوره و مددکاری برنامه ریزی درراستای خدمات آموزشی، خدمات اشتغال، خدمات حمایتی درراستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار را برای آن‌ها در دستور کار قرار دارد.
با نگاهی به فعالیت‌های گسترده‌ای که شهرداری سابق تهران برای کمک به مددجویان آسیب‌های اجتماعی در حوزه کارآفرینی، کودکان کار، بازپروری معتادان، ایجاد سرپناه برای بی خانمان‌ها و زنان سرپرست خانوار و ... تدارک دیده است، می‌توان اذعان کرد که این اقدامات تا حدودی توانسته بخشی از معضلات مربوط به آسیب پذیری‌های اجتماعی را کاهش دهد تا شهروندان در بخش عریان شهر، کمتر شاهد نابسامانی‌های مربوط به این افراد باشند. هرچند تا رسیدن به اهداف ایده آل و آرمانی فاصله بسیاری باقی مانده تا کشور از مرز ورود به بحران‌های اجتماعی دور شود، اما با وجود ادامه رکود اقتصادی و ادامه دار بودن مشکلات اقتصادی و معیشتی، نمی‌توان نسبت به آسیب دیدگان اجتماعی بی تفاوت بود و آن‌ها را به حال خود واگذار گذاشت.
دیدگاه تان را بنویسید