پرداختن به بحران زنان کارتن خواب؛ سیاه نمایی یا فرار از واقعیت؟

شهرنوشت: تا چند سال قبل تصور عموم از کارتن خواب مرد معتادی بود که زیر پل ها و کوچه های باریک جنوب شهر می خوابد و روزها هم یا سر چهارراه می ایستد و گدایی می کند یا تا کمر در سطل های زباله خم می شود. شاید اوایل باورش سخت بود که کارتن خوابی تنها به مردان محدود نمی شود و هستند زنانی که بدون هیچ سرپناه زیر آسمان همین شهر با هزار بدبختی و تهدید شب را صبح می کنند. زنان کارتن خواب که همواره بر سر حضورشان در آمارهای رسمی دعواست به گفته شهیندخت مولاوردی جمعیتی بالغ بر 5 هزار نفر را تشکیل می دهند. جمعیتی که در صورت غفلت همه ما که در این جامعه زندگی می کنیم، فارغ از اینکه چه پست و سمتی داریم و کدام صندلی را اشغال کرده ایم می تواند روز به روز افزایش پیدا کند و دامنه آن به خانه تک تک مدعیان برسد. به طور حتم، چشم ها را روی مشکل بستن و صورت مساله را پاک کردن دردی از جامعه دوا نمی کند. زنان کارتن خواب، خواسته ها و تمام شرایطی که امروز آن ها را به این نقطه کشانده است را باید دید و به جای طرد شاید بهتر است فکری به حال آن ها کرد که در سیلاب مشکلات ممکن است در ماه ها و سال های آینده به خیل جمعیت امروز اضافه شوند. شاید برای درک عمق زندگی زنان کارتن خواب و آن چه آن ها تجربه کرده و می کنند هنر یکی از بهترین راه ها باشد. به تصویر کشیدن احساسات، دردها و تمام آن چه بر این افراد گذشت موثرترین راه برای هم ذات پنداری با زنانی است که از خانواده خود و به عبارتی بهتر از جامعه ای که در آن سهم دارند طرد شده اند. در همین رابطه، نمایش یک دقیقه و سیزده ثانیه با به تصویر کشیدن قصه زندگی 4 زن کارتن خواب فرصتی است برای آشنایی با لایه های زیرین زنانی که بار کارتن خوابی را به دوش می کشند. این نمایش که از اول تا 20 مردادماه در تماشاخانه ایرانشهر به روی صحنه می رود سعی دارد تا به شیوه ای تعاملی با مخاطب ارتباط برقرار کند. به عبارت دیگر، در این نمایش اثری از فاصله میان بازیگر و تماشاگر نیست و اتفاقاً نمایش با ارتباط مستقیم و تعامل میان این دو گروه پیش می رود. نمایشنامه یک دقیقه و سیزده ثانیه که نام خود را از داستان زنی می گیرد که تنها در یک دقیقه و سیزده ثانیه تمام زندگی خود را تعریف می کند، بر اساس بررسی داستان زندگی 53 زن کارتن خواب و در نهایت انتخاب 4 نفر از آن ها به رشته تحریر درآمده است. زنان کارتن خواب همچنان تابو هستند در نشست خبری این نمایش که با حضور جمعی از فعالان اجتماعی، ابراهیم حقیقی طراح گرافیک و فاطمه دانشور عضو شورای اسلامی شهر تهران برگزار شد، پدیده زنان کارتن خواب از ابعاد مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در ابتدای این نشست اکبر رجبی، مدیرعامل انجمن طلوع بی نشان ها با اشاره به معضل کارتن خوابی درتهران گفت: فردی در چاله ای در این شهر افتاده و ما دور آن را بیمارستان ساختیم و هیچ کس نبود تا این فرد را از چاله بیرون بیاورد. هرکس از یک زاویه به آن نگاه کرد اما هیچ کس دست او را نگرفت و از چاله بیرون نیاورد . وی با بیان اینکه در موضوع کارتن خوابی مقصر ما مردم هستیم، گفت: موضوع کارتن خوابی هیچ گاه برای ما مهم نبوده و همیشه از یک نگاه بالا به پایین به آن نگاه کردیم. سپیده علیزاده نیز به عنوان یکی از فعالان اجتماعی درحوزه زنان کارتن خواب با اشاره به تجربه فعالیت خود در این حوزه عنوان کرد: تقریباً سه سال کمپی تحت عنوان کمپ مرهم را با مجوز بهزیستی داشتیم. یک بار یکی از رسانه ها کلیپی رادر مورد دختر 18 ساله ای که در کمپ زندگی می کرد و از 9 سالگی کارتن خواب بود منتشر کرد و اتفاقاً شماره موبایل من در این کلیپ نشان داده شد . بدون اغراق، روزانه حداقل 10 تا 12 نفر از ایران و خارج از کشور با من تماس می گرفتند و خواهان حمایت از خانم های این کمپ و ادامه زندگی با این افراد در قالب عقد یا صیغه بودند . وی افزود: ما فکر می کنیم کمک به یک زن معتاد این است که شریک زندگی او شویم. این اتفاق شایع است هر چه این افراد جوان تر این اتفاقات بیشتر. متاسفانه بیشتر این خانم ها در سن باروری هستند و در صورت فرزند آوری نمی توانند برای بچه های خود شناسنامه بگیرند. دستگاه های متولی هم چندان تمایلی برای حضور در این حوزه ندارند چرا که اول می گویند تعداد این زنان کم است و دوم این موضوع همچنان تابو است . علیزاده با بیان اینکه خود و مددجویانش نمایش نامه یک دقیقه و 13ثاینه را خوانده اند، گفت: بسیاری از مددجویان ما با این نمایشنامه احساس نزدیکی کردند و برای اولین بار حس کردند یک نفر به شکل هنری وارد زندگی آن ها شده و بسیاری از آنها درگیر آن هستند که نمایش را ببینند . اختصاص وزارت خانه ای مجزا به آسیب های اجتماعی فاطمه دانشور عضو شورای شهر تهران نیز با حضور در نشست خبری نمایش یک دقیقه و 13 ثانیه به بی توجهی سیاستگذاران به برنامه های اجتماعی ازبرنامه اول تا پنجم توسعه کشور پرداخت و خاطرنشان کرد: هیچگاه به موضوع آسیب های اجتماعی توجه نشده و وقتی موضوع بزرگ و حاد شد سیاست گذاران و مجریان برنامه ها متوجه پدیده ای شده اند که حالا خود را به این شکل نشان می دهد و هیچ زیرساختی هم برای مقابله با آن وجود ندارد . وی با تاکید بر اینکه در برنامه ششم توسعه کشور راه اندازی سازمان اجتماعی ذیل وزارت کشور مطرح شد اما تاکنون اتفاقی در این خصوص نیافتاده است، گفت: درشهرهای دیگر وضعیت کارتن خواب ها به مراتب بدتر از تهران است ما هنوز نتواستیم برای استانداری ها جا بیاندازیم که گرمخانه راه بیاندازند تا جلوی مهاجرت کارتن خواب ها گرفته شود . این غفلت باعث شد که به تدریج پدیده کارتن خوابی به یک سبک زندگی تبدیل شود و در این شرایط تغییر در سبک زندگی بسیار سخت است . این عضو شورای اسلامی شهر تهران در بخش دیگری از سخنانش به مشکلات سازمان های مردم نهاد پرداخت و اظهار کرد: متاسفانه، تعداد سازمان های مردم نهاد ما بسیار کم است و این سازمان ها از نظر بنیه ضعیف اند. ضمن اینکه هیچ سازمان مردم نهادی به صورت خیریه عمل نمی کند و اگر طرف پیمان با نهاد و سازمانی نشوند و وجهی دریافت نکنند، عملاً نمی توانند کاری انجام دهند. دانشور با بیان اینکه امروز با نسل سوم زنان بی شناسنامه رو به رو هستیم تصریح کرد: امیدوارم در دولت آینده بحث تفکیک وزارت رفاه از تعاون به شکل جدی پیگیری شود چرا که گستردگی آسیب های اجتماعی احتیاج به یک وزارت خانه مجزا دارد. ابراهیم حقیقی، طراح مشهور گرافیک و طراح پوستر نمایش یک دقیقه و سیزده ثانیه نیز به عنوان آخرین سخنران نشست با بیان اینکه خوشحالم این نمایش بهانه ای شد تا به جای نمایش زندگی که در شهر جریان دارد مورد بحث و بررسی قرار بگیرد، گفت: نمایش یک دقیقه و سیزده ثانیه یکی از معدود آثاری است که در حوزه آسیب های اجتماعی ساخته شده و سعی دارد تلنگری به جامعه بزند. وی افزود: شیوه جدید این نمایش و ارتباط مستقیم بازیگر و مخاطب موجب می شود تا در هر اجرا شاهد اتفاقات منحصر به فردی باشیم و خروجی هر اجرا با دیگر اجراها متفاوت باشد. است آئین افتتاحیه نمایش یک دقیقه و سیزده ثانیه با حضور 300 زن کارتن خواب در تماشاخانه ایرانشهر برگزار شود.