تحقق رویای ۴۰ ساله تهرانی‌ها در دوره اخیر مدیریت شهری

شهرنوشت: شهر تهران تا پیش از شهریور ماه سال 1384، از 304 کیلومتر بزرگراه برخوردار بود. نه تنها بسیاری از بزرگراه های طراحی شده در نخستین سند توسعه پایتخت به مرحله اجرا نرسیده بود بلکه بزرگراه های موجود نیز به دلیل کمبود تقاطع های غیرهمسطح و عدم اجرای طرح های توسعه ای، عملکرد شبکه ای مناسبی نداشتند. طی 12سال گذشته حدود 265 کیلومتر بزرگراه احداث شد تا طول مجموع معابر بزرگراهی شهر تهران به بیش از 560 کیلومتر برسد و افق طرح جامع سال 1348 محقق شود. احداث تمامی تونل های شهری پایتخت در دوره اخیر مدیریت شهری احداث 22 کیلومتر تونل شهری، ثمره تسلط متخصصان صنعت تونل سازی کشورمان بر دانش احداث تونل های شهری نیز در همین دوره 12 ساله اتفاق افتاد و در حالی که تهران حتی از 1 کیلومتر تونل ترافیکی برخوردار نبود، به یکباره شاهد ساخت و بهره برداری از 5 تونل شهری شد. این در حالی است که پیشرفت عملیات احداث 2 پروژه تونلی دیگر شامل زیرگذر و تونل ضربعلی زاده در محدوده خیابان شهید رجایی جنوبی و تونل ارتباطی خیابان آرش با بلوار اسفندیار و بزرگراه نیایش در یکی از پرتراکم ترین مناطق شمال پایتخت نیز از مرز 70 درصد فراتر رفته است و شهر تهران طی سال 1396 شاهد بهره برداری از فضاهای زیرسطحی بیشتری خواهد بود. ایجاد 60درصد تقاطع عای غیر همسطح تهران طی 12سال گذشته همزمان با توسعه معابر بزرگراهی احداث تقاطع های غیرهمسطح نیز سرعت گرفت و 157 دستگاه تقاطع غیرهمسطح به 342 دستگاه تقاطع غیرهمسطح افزایش یافت تا به این ترتیب 57 کیلومتر دیگر به طول پل ها و تقاطع های غیرهمسطح شهر تهران افزوده شود. بد نیست بدانیم طی 12 سال گذشته 168 پروژه عمرانی، طراحی و اجرا شده است؛ آماری که بدون احتساب پروژه های عمرانی مناطق به دست آمده و در واقع نمادی از بیش از یک دهه تلاش برای توسعه و بهبود کیفیت زندگی در بزرگ ترین کلانشهر کشور است. تحقق رویای 40ساله تهرانی ها دریاچه 140 هکتاری غرب پایتخت که بهره برداری از آن در اردیبهشت ماه سال 1392 به رویای 40 ساله شهروندان تهرانی برای بهره مندی از یک پهنه وسیع آبی رنگ واقعیت بخشید، از دیگر پروژه های اجرا شده در دوره مذکور است که توانست علاوه بر تلطیف هوای پهنه غربی شهر تهران، تفرجگاهی بی نظیر را برای غنی سازی اوقات فراغت شهروندان تهرانی فراهم سازد. در همین دوره مشکل برگزاری نمایشگاه ها در محل فعلی نمایشگاه های بین المللی شهر تهران که یک دردسر ترافیکی بزرگ برای ساکنان نیمه شمالی پایتخت به حساب می آمد، به شکلی ریشه ای چاره جویی شد و در نتیجه احداث مجتمع نمایشگاهی شهرآفتاب در جوار حرم مطهر بنیانگذار جمهوری اسلامی(ره) به مرحله اجرا رسید؛ پروژه ای که در اردیبهشت ماه سال 1395 تکمیل و راه‌اندازی شد. در طرح كلي مجتمع نمايشگاهي شهرآفتاب بيش از 120 هزار مترمربع فضاي نمايشگاهي ديده شده است كه در گام نخست يك ساختمان اصلي، ساختمان سه قلوي نمايشگاهي سرپوشيده، دو فضاي روباز نمايشگاهي، فضاهاي اداري، فضاهاي خدماتي و تأسيساتي به علاوه 2 پاركينگ روباز و فضاهاي دسترسي ساخته شد و در مجموع حدود 50 هزار مترمربع فضای اداری و سرپوشیده نمایشگاهی در اختیار شهروندان قرار گرفت. خروج پادگان قلعه مرغی از شهر تهران و احداث فاز نخست بوستان ولایت از دیگر طرح‌های ویژه به ثمر نشسته طی دوره اخیر مدیریت شهری است. اشتغال زایی با خودکفایی و افزایش میزان تولید آسفالت درست طی سال هایی که قیمت آسفالت به دلیل رشد بی رویه قیمت قیر، روی یک منحنی صعودی قرار گرفت، افزایش روزافزون تولید آسفالت در سازمان مهندسی و عمران شهر تهران، توانست قیمت تمام شده این محصول در پروژه های روسازی و مرمت معابر را کنترل کند. مرمت و نوسازی کارخانه شماره 6 آسفالت سازمان مهندسی در سال 92 و آغاز به کار دستگاه سنگ شکن کارخانه شماره 8 آسفالت در سال 93 ، نمونه ای از اقدامات سازمان مهندسی و عمران شهر تهران در جهت افزایش میزان تولید آسفالت و البته ارتقای کیفیت این محصول است. دانستن این نکته خالی از فایده نیست که طی دوره 12 ساله اخیر، بیش از 12 میلیون تن آسفالت به منظور اجرای پروژه های روسازی و مرمت معابر تولید، پخش و اجرا شده است؛ آسفالتی که می‌توان با آن سطحی به مساحت تقریبی 70 میلیون متر مربع را روکش کرد. راه‌اندازی کارخانه شماره 4 تولید بتن غلتکی، از دیگر اقدامات سازمان مهندسی و عمران شهر تهران در جهت خودکفایی در تولید مصالح موردنیاز پروژه های روسازی طی سال‌های اخیر بوده است. این کارخانه قادر است در هر ساعت 260 تن بتن غلتکی تولید و نیاز پروژه های روسازی پایتخت به این نوع بتن را برطرف کند. تعمیرات اساسی پل ها تهران به لحاظ ساخت و سازهای عمرانی سال های پر باری را پشت سرگذاشته است. البته این دوره پر ثمر تنها با تلاش برای تکمیل حلقه های بزرگراهی و احداث معابر جدید حاصل نشده است. آنچه در تمام این سال ها اهمیت خود را بازیافته است، مقوله تعمیر و نگهداری است. امروزه معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران در کنار برخورداری از سازمان مشاور فنی و مهندسی و سازمان مهندسی و عمران به عنوان مغز متفکر و بازوی اجرایی اقدامات عمرانی، از یک نهاد متولی در زمینه تعمیرات تخصصی پل ها و سازه های عمرانی نیز برخوردار است و کارشناسان شرکت یادمان سازه درپهنه‌های مختلف اجرایی، مشغول برنامه ریزی و نظارت بر عملیات تعمیر و اصطلاحا آچار کشی پل ها هستند. طی سال های اخیر، بیش از 460 پل سواره رو به دست اقداماتی نظیر مرمت، بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای سپرده شده اند. همچنین تمام پل‌های سواره رو شهر تهران شامل 970 دستگاه پل در قالب دو پهنه شرقی و غربی پایتخت مورد ارزیابی چشمی، تهیه چک لیست و پلاک کوبی قرار گرفته و با به کارگیری برنامه جامع مدیریت پل های شهر تهران امور مربوط به تعمیر، مرمت و مقاوم سازی پل های مذکور سازماندهی شده است. تشکیل شورای عالی فنی و تدوین نظام فنی و اجرایی تدوین نظام فنی و اجرایی پروژه های عمرانی که 3 عامل زمان، هزینه و کیفیت ساخت و سازهای شهری را به شدت تحت تاثیر خود قرار می دهد، مستلزم تشکیل شورای عالی فنی شهرداری تهران بود. خوشبختانه پس از یک دوره فترت، این شورا از ابتدای سال 1390 شکل گرفت و نشست های تخصصی آن منجر به تهیه تدریجی نظامنامه فعالیت های عمرانی پایتخت شد. این نشست ها البته با جلسات متعدد کمیته کارشناسی، کمیته تخصصی ابنیه و کمیته تخصصی زیرسازی و روسازی همراه بود. در ادامه نظام کیفیت طرح و ارزشیابی آن، ارتقای برنامه ریزی و ساماندهی امر نظارت بر پروژه ها، تهیه فهرست های بهای خدمات، بودجه ریزی عملیاتی، طرح های همسان و مبحث مهم مهندسی ارزش در پروژه های عمرانی جای خود را باز کردند تا ضوابط و معیارهای فنی، علمی و اصولی مبنای فعالیت های اینچنینی شود. تدوین طرح جامع مدیریت آب های سطحی مطالعات طرح جامع مدیریت آب های سطحی تهران طی 4سال (از سال 1386 تا سال 1390) با هدف ایمنی شهر مقابل سیل، حفظ و ارتقای کیفیت محیط زیست، زیباسازی شهر، ارتقای سطح بهداشت عمومی، استفاده از رواناب های شهری به عنوان یک منبع تامین نیازهای آبی، تدوین شد. حالا با تکیه بر طرح جامع موجود می توان ضمن بهبود عملکرد شبکه آب های سطحی و رفع گلوگاه های شبکه اصلی، به جای انتقال و دفع سریع رواناب ها به مدیریت آن با بهره گیری از روش های نوین پرداخت. در طرح مذکور اقداماتی از قبیل احداث رسوبگیرها و آشغالگیرها، ایجاد مخازن تعدیل و ذخیره سیلاب و به کارگیری روش های نوین برای بهبود کیفیت رواناب ها دیده شده است. ساماندهی مبادی ورودی شهر ساخت و سازهای حساب نشده و مداخلات غیر حرفه ای در دهه های قبل، مبادی ورودی شهر را دچار شرایطی کرد که حالا باید گفت برای ساماندهی این مبادی، علاوه بر توجه به نیازها و ضرورت های اقتصادی و اجتماعی، هویت و نشانه های شهری متناسب با پهنه های مرتبط نیز باید احیا شوند. حالا با گذشت بیش از 9 سال از آغاز مطالعات ساماندهی مبادی ورودی شهر تهران، پایان مطالعات در گام سوم طرح که به معنای آماده شدن برای اقدامات عملیاتی و ورود به میدان کار است، از به نتیجه رسیدن این طرح مطالعاتی حکایت دارد. تونل های مشترک تاسیسات شهری تونل مشترک تاسیسات شهری تونلی است که در اجرا و توسعه چنین تاسیساتی، جایگزین بخشی از شبکه های زیرزمینی و هوایی می شود. در این قبیل تونل ها به مدد تجمیع و تمرکز تاسیسات مختلف شهری، دسترسی به مجموعه زیرساخت ها تسهیل می شود. اگرچه احداث تونل های تاسیساتی و زیرزمینی کردن برخی از اجزای شبکه تاسیسات در قالب اقدامات مربوط به رفع معارض پروژه های عمرانی تجربه تازه ای در کلانشهر تهران نیست اما نباید فراموش کرد که مهمترین عواید فنی، اقتصادی و زیست محیطی چنین تونل هایی، زمانی مشخص می شود که این سازه های زیرزمینی به صورت یک شبکه فراگیر احداث شوند و با جانمایی انواع مختلفی از شبکه های تاسیساتی، از ارتباطات موثر در قالب یک سیستم به هم پیوسته برخوردار باشند. این ضرورت ها در نهایت باعث شد تا کارشناسان سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران مطالعات طرح جامع شبکه تونل های مشترک تاسیسات شهری تهران را از اوایل سال 88 آغاز کنند. طرح توسعه فضاهای زیرسطحی با توجه به اهمیت فضاهای زیرسطحی در توسعه پایدار شهر و نقش انکارناپذیر آنها در بهبود کیفیت زندگی شهری، توسعه تونل های حمل و نقلی مورد توجه خاص مدیریت شهری در دوره کنونی قرار گرفت. در این زمینه ایجاد گروه تخصصی راهبری و هدایت طرح های تونلی و برنامه ریزی جهت سازماندهی مقوله نگهداری از تونل ها، جنبه عملی به خود گرفت و مطالعات مربوط به استفاده از فضاهای زیرسطحی به طور جدی از سال 1389 آغاز شد. مرمت و بهسازی روکش بزرگراه ها و معابر اصلی از اسفندماه سال 1390 همزمان با اجرای طرح استقبال از نوروز سال 1391، عملیات مرمت روکش آسفالت معابر دچار تحولی جدی شد. از این تاریخ عملیات لکه گیری هندسی همانند آنچه در پروژه های نگهداری معابر کشورهای پیشرفته دنیا انجام می شود، به اجرا درآمد تا چنین پروژه هایی شاهد کیفیت و دوام بیشتری نسبت به گذشته باشد. از آن زمان تاکنون اجرای اصولی عملیات لکه گیری و درزگیری به عنوان اقدامی پیشگیرانه در دستور کار اداره کل هماهنگی فنی و عمرانی مناطق و سازمان ها قرار گرفته و در قالب طرح های مختلف موردی کیفیت روکش معابر و کاهش پیام های گلایه آمیز شهروندان در سامانه 137 کمک شایانی کرده است.