نظر یک استاد زلزله شناسی درباره زمین‌لرزه در خراسان

روزنامه شرق: مهدی زارع*: زمین‌لرزه ١٦ فروردین ١٣٩٦ که در ساعت ١٠:٣٠ بامداد رخ داد، در چهار ساعت اول بعد از رخداد موجب ١٤ پس‌لرزه با بزرگای بیش از ٣,٥ شد که بزرگ‌ترین آن با بزرگای ٤.٩ در ساعت ١٢:١٥ رخ داد. به نظر می‌رسد روند این پس‌لرزه‌ها روزها و هفته‌های بعد یا حداقل تا یک ماه ادامه داشته باشد. ضمنا احتمال رخداد سکانس جدیدی از زمین‌لرزه‌های بعدی نیز وجود دارد، ولی جمعیت زیاد در مشهد موجب شده تا مردم بیشتری آن را حس کنند.

ضمنا وجود ساختمان‌های بلند موجب تشدید امواج لرزه‌ای شد. عمق زلزله فریمان بین ١٢ تا ١٥ کیلومتر بود و گسل مسبب نیز راستایی شمال‌غربی-جنوب‌شرقی با تمایل شرقی- غربی داشته و سازوکار آن نیز فشاری است. گسل مسبب این زمین‌لرزه به احتمال زیاد روندی گسله فریمان است که از شمال سفیدسنگ عبور می‌کند. کانون زمین‌لرزه در جایی قرار دارد که پهنه گسله کشف‌رود به پهنه گسله گسل فریمان می‌رسد.

عمق زمین‌لرزه سفیدسنگ حدود ١٥ کیلومتر برآورد شد و احتمالا به‌همین‌دلیل گستره‌ای که زمین‌لرزه ١٦ فروردین ٩٦ در آن احساس شد تقریبا تمام ناحیه شمال‌شرق ایران (استان‌های خراسان شمالی و رضوی و جنوبی) بود. اکنون ٢٠ سال از زمین‌لرزه ٢٠ اردیبهشت ١٣٧٦ با بزرگای ٧.١ اردکول قائن در منطقه قائنات در جنوب خراسان می‌گذرد. این زمین‌لرزه موجب ایجاد گسلش سطحی به طول ١٢٥ کیلومتر در گسل آبیز در شمال‌شرقی استان سیستان‌وبلوچستان شد که بیشترین مقدار گسلش سطحی ثبت‌شده تاکنون در زمین‌لرزه‌های ایران است.

زلزله ٢٠ اردیبهشت ١٣٧٦ قائن موجب تخریب ١٤٧ روستا، تخریب ١٢ هزار خانه، کشته‌شدن هزارو ٥٦٨ نفر، زخمی‌شدن دوهزارو ٦٠٠ نفر و بی‌خانمان‌شدن بیش از ٥٠‌هزار نفر شد. بیشترین تعداد تلفات این زمین‌لرزه در روستای آبیز با ٢٦٤ کشته همراه شد. به نظر می‌رسد که ٢٠ سال بعد از زمین‌لرزه اردکول، زلزله‌ای در خراسان رخ داده است که تلفات چندانی نداشته و ضمنا همچنان می‌توان انتظار داشت تا رویداد زمین‌لرزه دیگری با بزرگای هفت در همین ناحیه روی دهد که باید برای آن آماده بود. نکته پایانی و قابل ذکر درباره این زلزله نقش شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان در زلزله فریمان است که هم در خبررسانی سریع کمک‌کننده بوده‌اند و هم از نظر انتشار اخبار اشتباه و شایعات، موجبات آسیب‌های روانی در ساعات اولیه بعد از رویداد بودند. این موضوع باید مورد توجه و بررسی محققان حوزه ارتباطات و مسائل اجتماعی باشد.