دلیل زیرزمینی شدن جرایم از دید مرتضی طلایی

خبرگزاری مهر: مرتضی طلایی نایب رییس شورای شهر تهران بارها نسبت به رشد پنهان مصرف الکل هشدار داده است. آسیبی که به اعتقاد وی آهسته و پنهانی در حال رشد است و از مواد مخدر سنتی مشکلات بیشتری را برای جوانان ایجاد می کند . با او درباره دلایل رشد مصرف الکل در میان جوانان به گفتگو نشسته ایم که در پی می آید: بارها نسبت به رشد مصرف الکل در میان جوانان هشدار داده اید دلیل این نگرانی چیست؟ آگاهی‌بخشی درباره رشد مصرف الکل در میان جوانان، یک تکلیف همگانی است. این وظیفه همه است تا جامعه را آگاه و هوشیار کنند، اما اگر پس از این هشدارها، باز هم فردی خواست به این سمت برود، خودش می‌داند و مسئولیت کارش با خود اوست. من معتقدم که امروز ما در شرایطی هستیم که وظیفه داریم افکار عمومی را نسبت به موضوع آسیب‌های اجتماعی، مضرات مصرف مواد مخدر و به ویژه مصرف مشروبات الکی آگاه سازیم. اخیرا اخباری منتشر شد درباره کشف بسته‌های تریاک‌ که در داخل آنها سرب وجود دارد. این خبر نیز منتشر شد که افرادی به دلیل مصرف این مواد مرده‌اند، درحالی که اگر این موضوعات به موقع اطلاع‌رسانی می‌شد، شاید این مرگ و میر اتفاق نمی‌افتاد. شاید اگر مردم و حتی معتادها را آگاه کنیم و آنها بدانند ۱۰ درصد موادی که در حال توزیع است، مواد خالص تریاک نیست و در واقع ۹۰ درصدش، انواع و اقسام افزودنی‌های غیرمجاز است، انگیزه برای رهایی از این نوع مواد افزایش پیدا می‎کند. از چه منظری باید به این آسیب اجتماعی ورود پیدا کرد ؟ به اعتقاد من باید از چند منظر به موضوع مصرف مشروبات الکی در جامعه ما توجه شود. نکته اول این که مسئولان و مدیران جامعه، کارگزاران نظام و اداره‌کنندگان نهادهای اجتماعی باید به ریشه‌های گرایش جامعه به سمت مصرف الکل توجه کنند و متوجه شوند ریشه افزایش رشد مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر یا کاهش سن مصرف‌کنندگان مواد مخدر و مشروبات الکی، کجاست؟ کارگزاران باید با استفاده از ظرفیت مراکز علمی، پژوهشگران و اهل علم و نظر به لحاظ جامعه‌شناسی، روانشناسی و رفتارشناسی بررسی بکنند تا پاسخ چرایی گرایش جامعه را به این مسائل پیدا کنند و بعد به طور اساسی، بنیادی و ریشه‌ای، وارد فعالیتی شوند که طی آن، این مسئله مدیریت، کنترل و مهار شود. ما امروز از این بابت، دچار ضعف هستیم و عموما مطالعه کامل و جامعی که به شکل روزآمد روی این موضوع انجام شود و به شکل یک پشتوانه مطالعاتی در اختیار دستگاه‌ها و مسئولان ذیربط قرار بگیرد تا برای حل مشکلات پیرامونی قضیه، چاره‌اندیشی کنند، نداریم یا در آن ضعف داریم. دلیل افزایش گرایش جوانان به مشروبات الکی چیست؟ در جامعه‌ای که در آن، بیکاری وجود دارد، این مسائل و آسیب‌ها هم هست. بیکاری، ریشه و منشأ تعداد قابل‌توجهی از جرایم فردی و اجتماعی در بخش‌های مختلف است. اگر مدیریت جامعه برای حل مشکل بیکاری، فکری نکند، زمینه‎های انحراف و آلوده‎شدن فرد بیکار فراهم می‌شود. این نشان می‌دهد که باید رابطه بین بیکاری و گرایش به مواد مخدر و مشروبات الکلی را مورد بررسی قرار داد. ما باید بپذیریم که سطح آگاهی‌بخشی و آموزش به جامعه در این خصوص، پایین است. همچنین یکی از دلایل می‌تواند بی‌توجهی به دغدغه‌ها و نیازهای اجتماعی باشد. این که ما درباره نیاز جامعه به تفریح و سرگرمی، آنگونه که باید و شاید موفق عمل نمی‌کنیم و حتی نمی‌توانیم جایگزین مناسبی برای پر کردن اوقات فراغت افراد بیابیم. علت را می‌توان در جایی دیگر هم جستجو کرد؛ این که وقتی ما به جاهایی دست می‌زنیم و برای پیشگیری از جرم، فشار می‌آوریم، جرایم از سطح به زیر می‌روند! مثال می‌زنم؛ در حوزه موسیقی اقدامات بازدارنده انجام می‌دهید با این هدف که مثلا جامعه پاک بماند و از طرف منکر، نشر در جامعه صورت نگیرد. نیت و هدف هم خیر است و این کار برای رضای خدا، انجام می‌شود. کارت را انجام می‌دهی، اما به جایگزین توجه نداری! وقتی جایگزین برایش پیش‌بینی نمی‌کنی، آن وقت جوان به سمت جرایم زیرزمینی می‌رود و از محل‌های پنهان داخل خانه‌ها سردرمی‌آورد و بستر اعتیاد و مصرف مشروبات الکلی و سایر جرایم ایجاد می‌شود. ما اگر قرار است چرایی گرایش جامعه به سمت مواد مخدر و الکل را ارزیابی کنیم، باید این مسائل را در قالب یک مجموعه با هم ببینیم و این را هم بپذیریم که با مسائل اجتماعی، باید با زبان اجتماعی و با رویکرد و دانش اجتماعی برخورد کرد. با مسائل اجتماعی نمی‌توان به مثابه علوم مهندسی و مکانیک برخورد کرد. جنس مسائل اجتماعی، اجتماعی است، رفتارش، رفتار اجتماعی است، ادبیات و گفتمانش، اجتماعی است و حل آن هم از طریق اجتماعی صورت می‌گیرد. چرا رشد مصرف الکل را از مخدرهای سنتی نگران کننده تر می دانید ؟ عوارض سوء شرب خمر در مقایسه با بعضی از انواع مواد مخدر به مراتب بیشتر است. ترکیبی از مفاسد، که از نقطه انجام یک عمل حرام شروع می‌شود و تا جایی پیش می‌رود که اگر در جامعه مدیریت نشود، به رفتارهای نابهنجار و در ادامه به جرائم نابهنجار می‌انجامد. با این وصف، ما نباید نسبت به موضوع مشروبات الکلی همانند مسئله مواد مخدر نگاه کنیم، چون خود زاینده جرائم بعدی است. معتاد وقتی که حاجتش برآورده شد، گوشه‌ای می‌رود و آرام می‌نشیند و ساکت می‌شود، اما استفاده‌کننده مشروبات الکلی، بعد از برآورده شدن حاجتش، تازه اول عصیانگری‌اش است که عقلش را از دست می‌دهد و ... ما باید به شکلی جدی‌تر از آنچه امروز عمل می‌کنیم نسبت به ماجرای شرب خمر واکنش نشان دهیم و برای پیشگیری از گسترش بیش‌تر آن، چاره‎اندیشی کنیم و اولویت‎هایی قرار دهیم. باید تاریخ را مطالعه کرد و به ترفندهای دشمن در به انحراف کشیدن جوامع توجه کرد. یادآوری داستان آندلوس به ما می‌گوید که میگساری و شهوت‌طلبی، یک جامعه را متلاشی کرد. در جامعه ما، بدون تردید پشت موضوع مواد مخدر و مشروبات الکلی دست دشمن پنهان است. این طراحی دشمن است تا جامعه را به سمت این سرگرمی‌ها و آلودگی‌ها سوق بدهد. ابزارش هم مشخص است. این رویکرد ترویجی در عموم سریال‌هایی که از ماهواره پخش می‌شود، دیده می‌شود و مخاطب به شکل ناخودآگاه، با یک سبک زندگی بی‌ربط به هویت و عرف و باور خود مواجه می‌شود و در بلندمدت، زندگی خود را عجین شده با آن می‌بیند... تبلیغ فرهنگ شرب خمر، خیانت، دروغگویی و امثال این‎‎ها، به همین شکل در جامعه تبلیغ و ترویج شده است. ما باید این واقعیت را بپذیریم. دست‌اندرکاران باید بدانند که موضوع، آنقدرها هم پیش پا افتاده نیست که بگوییم یک اتفاق ساده‎ افتاده، جامعه اینگونه شده و ما باید این مشکل را حل بکنیم. باید برای کنترل این موضوع چه کرد؟ مدیریت جامعه باید نیازهای مختلف و گسترده جامعه را بداند و برای پاسخ به برخی از این نیازها، برنامه جایگزین داشته باشد. این را برحسب تجربه کاری خودم در زمانی که پلیس بودم، می‌گویم. کاری که انجام دادم و تا حدودی موفقیت‌آمیز بود، این بود که هیچ‌وقت صورت مسأله «چهارشنبه‌سوری» را پاک نکردم. شاید اولین پلیسی بودم که اسم «چهارشنبه‌سوری» را در رسانه‌ها مطرح کردم. عقیده داشتم نباید وقتی جامعه می‌گوید «چهارشنبه سوری» من بیایم و بگویم «چهارشنبه آخرسال»! من یک موضوع اجتماعی را که به یک حوزه امنیتی تبدیل شده بود و از یک ماه قبل‌اش، جامعه را درگیر خود می‌کرد و سرانجام در روزهای پایانی سال با کلی مجروح و تخریب و ... برپا می‌شد؛ با گزینش جایگزین، در مسیر معقولی قرار دادم. گفتم: این پارک‌ها، بروید! این هم برنامه سرگرمی و این هم .... این ماجرا، با همان روش جایگزینی، حل شد و سایر برنامه‌های مشابه. من در همان بخش علت‌ها عرض کردم و گفتم اگر جامعه به سمت چیزی گرایش پیدا کند و شما یک جاهایی، نیاز جامعه را نادیده بگیرید و یا بعدش مدیریت نکنید و با آن نیاز مقابله کنید، جامعه برای خودش جایگزین پیدا می‌کند. گاهی برخوردهای داخلی با یک آسیب اجتماعی سبب رشد آن آسیب می شود؟ من در بخش داخلی معتقدم که ما در داخل زمینه های موفقیت دشمنان را فراهم می کنیم. خودمان و با دست خودمان به صورت ناخواسته و ناآگاهانه زمینه های موفقیت اینها را فراهم می‌کنیم. خب اگر ما خودمان با جامعه رفتار مناسبی داشته باشیم و راحت حرف بزنیم و آموزش و آگهی بدهیم، این مشکلات برطرف می شود. باز در زمان تجربه ام حداقل در زمانی که پلیس بودم بود. در یک زمانی آمدم به مردم گفتم، مردم، استفاده از ماهواره خلاف قانون است. من خواهش می کنم به احترام قانون شما استفاده نکنید. خب مردم قانون را پذیرفتند. شاید من اگر همان زمان می گفتم مردم ... و به صورت اخلاقی می‌خواستم به مردم نصیحت کنم می گفتند: به شما ربطی ندارد. ولی وقتی آمدم و قانون را ملاک عمل قرار دادم، همه هم پذیرفتند. امروز چه بخواهیم و چه نه، این موضوع هست. من در گزارش‌هایی که اخیرا شنیده‌ام، بعدا در سوپرمارکت‌ها عرضه می‌شود و در واقع به یک نوعی وارد می‌شود. از سخنان شما می توان نتیجه گرفت که یکی از بهترین راهکارها برای کنترل رشد مصرف الکل می تواند آگاهی بخشی باشد؟ بله. پس بنابراین باید بپذیریم و باید دست به دست هم بدهیم که به جامعه آگاهی بدهیم و هشدار بدهیم. چون نکته‌ای که اطلاع دارم این است که ضریب ناخالصی مشروبات الکلی بسیار بالاست. کشفیاتی که انجام شده نشان می دهد که تولیداتی که به صورت غیرقانونی و غیر بهداشتی انجام شده است، خطرناک و بیماری زا بوده است. یعنی ضریب خالص مشروبات الکلی همان ۱۰-۱۵ درصد و ۶۰-۷۰ درصدش مواد افزودنی غیرمجازی است که اضافه می‌کنند و سرطان‌زاست و انواع و اقسام بیماری‌های خطرناک را به همراه دارد. خب شما باید این خطر را به همین صورت به جامعه هشدار بدهید، نه اینکه بنده به عنوان یک مقام رسمی بگویم، شما به عنوان کارشناسان اجتماعی و متخصصان بیایید بگویید که ای مردم؛ مصرف مشروباتی که عرضه می‌شود، خطر دارد. وقتی جامعه پزشکی طرح موضوع بکند، قضیه فرق می‌کند. این که چه کسی می‌خواهد مساله را انتقال بدهد، خیلی مهم است. اگر جامعه‌شناسان این هشدار را از نظر جامعه شناسی بدهند اثرگذارتر ار هشدار یک پلیس است. چرا اینها دخالت نمی‌کنند؟ چرا در مقابل تهدیداتی که سلامت روانی، روحی و جسمی جامعه را تهدید می‌کند، سکوت کرده‌اند؟ ما چرا سکوت بکنیم؟! وظیفه بنده این نیست که به این موضوعات ورود پیدا بکنم، اما عملا آن را انجام می‌دهم. وقتی می‌بینیم که بخش‌هایی که باید کارشان را بکنند، نمی‌کنند، حتما وارد می‌شوم، چون دغدغه شخصی دارم. می توان از ظرفیت سراهای محله برای آموزش های پیشگیرانه استفاده کرد؟ من معتقد به این هستم که ما باید هرچه که در اختیار داریم برای پاسخگویی به نیازهای جامعه به طور عام بسیج بکنیم و به کار بگیریم. مسجد ما، بسیج ما، هیات ما، شورای محل ما، کانون‌های فرهنگی ما و همه مراکز، بیایند دست به دست هم بدهند. به اعتقاد من، ما باید هم به مردم آموزش بدهیم و هم آگاهی. هم اوقات فراغت آنها را پر کنیم و هم برنامه‌های مناسب برای فعالیت‌شان داشته باشیم. ما در مجموعه ستاد هماهنگی شورایاری‌ها و به طور مشخص، در شورایاری‌های محلات، این آمادگی را داریم؛ کما این که این کار را انجام می‌دهیم و آمادگی داریم که با تمام دستگاه‌هایی که در این زمینه‌ها برنامه دارند، با هدف پیشگیری از آسیب‌پذیری‌ها به مردم کمک کنیم. هر اقدامی که انجام دهیم، در قالب تفاهم‌نامه و... می‌تواند در این زمینه کمک کند.