زیره کرمان در سیطره دستفروشان

مهر: زیره سیاه که به عنوان نماد ملی کرمان معروف است در حالی مورد بی توجهی قرار گرفته است که این روزها تنها با تلاش افراد محلی و دستفروشان همچنان در سر سفره های ایرانی دیده می شود. استان کرمان دارای اقلیم های متفاوت از جمله کویری، مدیترانه ای، کوهستانی و سردسیری است که این تنوع اقلیم موجب رشد متنوع انواع گونه های گیاهی در این استان شده است در این میان برخی از گیاهان استان کرمان منحصر بفرد این استان هستند و یا با کیفیت غیرقابل قیاس با سایر استانها رشد می کنند. بدون شک استان کرمان ویترینی از انواع گیاهان دارویی در پهنه گسترده خود است که اکثر این گیاهان نیز به صورت طبیعی و در کوهستانها و دشتهای این منطقه رشد می کنند. یکی از منحصر بفرد ترین گیاهان دارویی کرمان که جنبه طعم دهنده به غذاهای ایرانی را نیز پیدا کرده است و حتی کرمان را وارد سرزمین ضرب المثلها کرده است "زیره سیاه" است. زیره سیاه که طلای سیاه کوهستانهای وسیع کرمان نیز نام دارد در اکثر کوهستانهای استان کرمان رشد می کند اما بیشترین برداشت از این گیاه دارویی در کوههای "جوپار" و "خبر" انجام می شود. خشکسالی گیاهان دارویی کرمان را تهدید می کند طی سالهای گذشته به دلیل خشکسالی های متوالی و برداشت بی رویه توسط افراد سود جو بسیاری از گیاهان دارویی استان کرمان در معرض تهدید قرار گرفته اند. بحرانی بودن این وضعیت زمانی احساس می شود که بدانیم مجموع بارندگی استان کرمان در نیمه اول سال گذشته نسبت به سال قبل، 90 درصد کاهش یافته بود و این درحالی است که سال 88 خود یکی از خشک ترین سالهای استان کرمان را شاهد بود. هر چند طی نیمه دوم سال گذشته این روند جبران شد اما بارندگی های نیمه دوم سال گذشته نیز در زمانی کوتاه روی داد که نتوانست در راستای تغذیه منابع آبی استان بخصوص در دشتها و کوهستانها موثر باشد و تنها درمانی مقطعی بشمار می رفت و در سال جاری نیز بارندگی در استان کرمان روی نداده است. این روند درحالی ادامه یافته است که تنها منبع آبی بسیاری از گیاهان دارویی کرمان بخصوص زیره بارانهای فصلی است زیرا زیره به صورت خود رو در منطقه رشد می کند و هیچ گونه آبیاری مصنوعی برای کشت این گیاه روی نمی دهد. برداشت زیره در کرمان کاهش یافت بروز این مسئله موجب کاهش رویش گیاه زیره در کوهستانها شده است و این طلای سیاه به مقدار کمتری به بازار عرضه شده است. از سوی دیگر برخی افراد سود جو خارج از فصل برداشت و با حجم بالایی اقدام به برداشت باقیمانده این گیاه کرده اند بطوریکه در مواردی بذری برای رشد مجدد گیاه در سالهای بعد باقی نمانده است و ادامه این چرخه کشت محصول زیره کرمان را با چالش مواجه کرده است. اما مهمترین چالش برای کشت این محصول عدم وجود تشکیلات نظارتی و حمایتی در راستای کشت این محصول و بخصوص برداشت زیره طبیعی است. برداشت زیره توسط روستائیان و عشایر انجام می شود / عرضه زیره توسط دست فروشان هم اکنون برداشت این محصول تنها توسط افراد بومی و عشایری در مناطق صعب العبور و کوهستانی استان کرمان صورت می گیرد. در این میان هیچ گونه نظارت و یا پشتیبانی در راستای برداشت محصول صورت نمی گیرد و تنها تلاش افراد بومی منطقه است که همچنان طعم زیره را در ذائقه ایرانی ها ماندگار کرده است. لزوم تعریف برند اختصاصی زیره کرمان نبود برند خاص استان کرمان و نبود سامانه ای مشخص برای بسته بندی و صادرات این محصول موجب شده است هیچ گاه زیره کرمان جایی در میان محصولات صادراتی استان نداشته باشد در حالیکه این محصول به وفور در سفره های ایرانی و حتی بسیاری از رستورانهای مشهور جهان وجود دارد. تنها تشکیلات موجود برای برداشت و عرضه محصول در استان کرمان برداشت توسط افراد بومی در کوهستانها و درنهایت فروش محصول توسط دست فروشان و به صورت فله ای به مشتریان است. در حالیکه در صورت توجه به کشت مصنوعی و یا نظارت بر کشت طبیعی و برداشت نظامند و ارائه آن به بازار با برند استان کرمان می توان زیره را به یکی از مهمترین محصولات صادراتی و ارز آور استان کرمان تبدیل کند که متاسفانه تاکنون این مسئله مغفول مانده است. هیچ بسته بندی برای زیره کرمان وجود ندارد علی احمدی، که یکی از عطاری های مشهور کرمان را مدیریت می کند در خصوص زیره به مهر گفت: این گیاه از نظر دارویی دارای ارزش بالا است اما مهمترین ویژگی این گیاه طعم خاص و منحصر بفردی است که به غذاهای ایرانی و بخصوص پلوی ایرانی می دهد. وی افزود: تنها راه دسترسی عطاری ها به این گیاه افراد محلی هستند زیرا برداشت این گیاه که در ارتفاعات استان رشد می کند و هر کسی نمی تواند به آن دسترسی داشته باشد کار آسانی نیست. زیره کیلویی 20 هزار تومان عرضه می شود وی ادامه داد: هم اکنون هر کیلو زیره درجه سه 13 هزار تومان و بهترین محصول هم بالای 20 هزار تومان فروخته می شود. احمدی افزود: این محصول که در واقع دانه گیاه زیره است هیچ بسته بندی با عنوان زیره کرمان ندارد و همین مسئله موجب شده برخی استانهای همجوار نیز که زیره را کشت می کنند محصول خود را با نام کرمان به بازار مصرف عرضه کنند که بی کیفیتی این محصول موجب ضربه به اعتبار زیره کرمان می شود. عطاریهای کرمان ویترینی از گیاهان دارویی متاسفانه به دلیل اینکه هیچ نهاد خاصی بر برداشت این محصل نظارت ندارد طبیعتا مسئولی نیز برای پاسخگویی در این زمینه وجود ندارد اما یک کارشناس گیاه شناسی در خصوص گیاهان دارویی کرمان گفت: بطور قطع عطاریهای کرمان یکی از غنی ترین گیاهان دارویی ایران را در خود جای داده اند زیرا استان کرمان مملو از گیاهان دارویی منحصر بفرد است که بسیاری از آنها تنها در کرمان رشد می کند. ایمان زند وکیلی ادامه داد: در این میان زیره یکی از برترین گیاهان دارویی استان کرمان محسوب می شود که هیچ گونه نظارتی بر کشت و یا برداشت آن صورت نمی گیرد و تنها با توجه به عوامل جوی رشد می کند و درنهایت هم روستائیان و افراد بومی آن را برداشت و در معرض فروش قرار می دهند. وی افزود: در صورت توجه بیشتر مسئولان این محصول که آب زیادی هم برای کشت نیاز ندارد در کنار محصولات دیگر همچون زعفران می تواند به یکی از مهمترین منابع کشاورزی استان کرمان تبدیل شود.