گفتگو با ۸ نماینده مجلس درباره هزینه‌های میلیاردی انتخابات
درحالی برخی نامزدهای انتخابات مجلس هزینه‌های میلیاردی می‌کنند که حتی اگر تمام حقوق و مزایای آنها در طی ۴ سال نمایندگی را جمع کنند به یک چندم عدد تبلیغاتشان نمی‌رسد؟ چرا این هزینه‌ها انجام میشود؟ و چرا کسی نظارت نمی‌کند؟
خبرگزاری تسنیم: در حالیکه مسئله شفافیت و دموکراسی دو موضوع مهم و پیوندخورده با هم در نظام‌های سیاسی محسوب میشود، اما خوشایند نیست که بگوییم یکی از جاهایی که شفافیت وجود ندارد، هزینه‌کردها در انتخابات مجلس است.
واقعیت آن است که چگونگی تأمین هزینه‌های انتخاباتی و منابع مالی داوطلبان و نحوه هزینه‌کرد آن همواره جزو ابهام‌آلودترین سوالاتی بوده که نه تنها هیچگاه پاسخ شفافی به آن داده نشده بلکه اساساً هیچ قانون جامعی هم وجود ندارد که بتواند کاندیداهای مجلس را به شفاف‌سازی یا محدودسازی هزینه‌های تبلیغاتیشان مجاب کند. از همین روست که وضعیت برخی تبلیغات در انتخابات این سوالات را در افکار عمومی ایجاد کرده که چگونه ممکن است یک کاندیدا هزینه‌های میلیاردی برای انتخابات متقبل شود؟ مگر میزان دریافتی یک نماینده مجلس در تمام سالهای نمایندگی‌اش چقدر است که برخی از کاندیداها تا میلیاردها تومان برای کسب کرسی‌های پارلمان هزینه می‌کنند؟
سوال این است این مبالغ آن هم برای نامزدی در یک شهرستان بسیار کوچک از چه محلی تامین شده؟ ضمن اینکه به چه دلیل این مبالغ و به چه منظوری هزینه میشود؟
در واقع در چنین روندی که شفافیت مالی در آن وجود نداشته باشد و چنین تخلفاتی در قانون جرم‌انگاری و حتی تخلف انگاری نشده باشد، سلسله‌ای از فسادها که وابسته و متصل به هم است، رخ میدهد. یعنی به صورت بالقوه این ظرفیت وجود دارد که زدوبندهایی در پشت پرده بین کاندیداهای انتخابات با اسپانسرهای میلیاردی صورت می‌گیرد و این امر موجب ورود پول‌های بی‌ضابطه و با منابع نامعلوم به انتخابات بشود. ورود احتمالی کاندیداها با این سیاق به مجلس به صورت منطقی میتواند باعث میشود که:
اولاً: پول جای دموکراسی را بگیرد. درواقع با شفاف نبودن منابع مالی کاندیداها و نبود قوانین مصرح در این زمینه، این استعداد به وجود می‌آید که با پول بتوان بر روی نتیجه انتخابات که یکی از مهم‌ترین ارکان دموکراسی است، تاثیر منفی گذاشت. این امر منجر به شکل‌گیری رقابت ناسالم اقتصادی شده و در پی آن افراد شایسته‌ای که حاضر نبودند از منابع غیرشفاف استفاده کنند، احتمال اینکه بازنده کارزار انتخابات تقویت میشود.
2. وامدار شدن نمایندگان مجلس به افراد و گروه‌ها: نمایندگانی که حمایت مالی افراد و کانون‌های قدرت و ثروت وارد عرصه تصمیم‌گیری کشور می‌شوند، قطعا وامدار این افراد خواهند شد و در پی جبران آن برمی‌آیند. همچنین حمایت‌کنندگان مالی کاندیداها با پرداخت هزینه‌های انتخاباتی به دنبال گرفتن امتیازات مادی کلان‌تری از نمایندگان هستند، به عبارتی آنها تلاش دارند با حمایت مالی، کاندیداها را در مشت خود داشته باشند تا از آنها به نفع خود بهره‌برداری کنند. مشخص است حامیانی که برای نامزدها مبالغ میلیاردی هزینه می‌کنند بعدها مطالباتی دارند که ممکن است تهیه و تامین آنها فسادهایی را در برداشته باشد.
3. کارآمدی مجلس پایین می‌آید و به کارهای اصلی نمی‌پردازد: روشن است مجلسی که نمایندگان تشکیل دهنده آن وامدار افرادی در خارج از مجلس هستند، مهر‌ه‌هایی هستند که مطالبات اسپانسرهای خود را سرلوحه امور قرار می‌دهند و تمام تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات نظارتی و قانونگذاری آنها در جهت تامین منافع حامیان خود خواهد بود لذا قطعا چنین مجلسی نمی‌تواند به موضوعات کلان کشور که یکی از آنها مقابله با فساد و قانونگذاری در این جهت باشد.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم این موضوع را در از امروز قالب پرونده ای با عنوان «معمّای پول و پارلمان» پیگیری میکند. خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم در گام اول با 8 نفر از نمایندگان مجلس در این باره به گفتگو نشسته است:
** رنجبرزاده: 330 میلیون هزینه تبلیغات کردم
اکبر رنجبرزاده نماینده اسدآباد در مجلس شورای اسلامی درباره هزینه‌های تبلیغات انتخابات به خبرنگار تسنیم می‌گوید: هزینه‌های انتخابات بار سنگینی بر دوش کاندیدای نمایندگی مجلس است چراکه محلی برای تأمین این هزینه‌ها دیده نشده است. در واقع بهتر است دستگاه‌های متولی انتخابات مبالغی را برای تبلیغات اجتناب‌ناپذیر در اختیار هر کاندیدای واجد شرایط قرار دهند تا بسیاری از افرادی که صاحب اندیشه و فکر بوده و میتوانند در روند توسعه کشور مؤثر باشند، از رقابت‌های انتخاباتی باز نمانند.
وی با تاکید بر لزوم عادلانه بودن هزینه‌ها در رقابت‌های انتخاباتی تصریح میکند: ممکن است فردی توانایى مالی داشته باشد و دیگری نداشته باشد و آن فردی که توانایى مالی ندارد، توانمندتر و سزاوارتر برای نمایندگی مردم در مجلس باشد. همچنین از آن طرف هم باید حمایت‌های نامشروع مورد تعقیب سیستم‌های نظارتی قرار گیرد البته ممکن است فردی توانایى مالی داشته باشد و یک کاندیدا را سزاوار نمایندگی مجلس ببیند و بدون چشمداشت به او کمک مالی کند. اگر این موضوع براساس ضوابط درست و چهارچوب باشد، ایرادی ندارد البته باید صراحتا اعلام شود.
این نماینده مجلس با بیان اینکه بخشی از هزینه‌های انتخابات، هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر است. چراکه یک کاندیدا در ایام تبلیغات در روستاها و مناطق مختلف حضور می‌یابد و یک جمع 10 یا 20 نفره از حامیان وی او را همراهی می‌کنند.در این شرایط یا باید بگوییم فقط سرمایه‌داران و کسانی که تمکن مالی دارند، برای تبلیغ و حمایت همراه کاندیدا شوند و هزینه‌های خود را تأمین کنند، که این کار درستی نیست یا می‌توان از طبقه کم درآمد جامعه نیز خواست که به صحنه بیایند و کاندیدای مورد حمایت خود را معرفی و تبلیغ کنند و به آنها گفت نگران هزینه‌های جاری و در عرف خود مانند غذا و هزینه ماشین و بنزین در ایام تبلیغات نباشید.
رنجبرزاده در مورد هزینه تبلیغات خود در انتخابات هم می‌گوید: من سه یا چهار دوره در انتخابات بودم و هیچ گاه از کسی کمک مالی نگرفتم حتی برادرم. البته برادرانم وضعیت مالی خوبی ندارند اما حتی کمک اندک هم از کسی دریافت نکردم. در دوره قبل حدود 300 تا 330 میلیون هزینه انتخابات کردم که این حداقل مخارجی بود که با توجه به گستردگی حوزه انتخابیه خود میتوانستم انجام دهم.
وی در باره نحوه تامین این مخارج نیز تصریح میکند: از آنجا که بنده پزشک هستم و درمانگاه دارم و وضعیت حداقلی زندگیم تأمین میشود و پس اندازه هم داشتم، از همان برای انتخابات هزینه کردم البته حدود 100 تا 150 میلیون تومان هم از یکی از همکاران پزشکم قرض کردم و سه تا چهارماه پس از نمایندگی مجلس با وام مسکنی که به هر نماینده داده شد، قرض دوستم را ادا کردم.
این نماینده مجلس با بیان اینکه گاهی دیده میشود کاندیدایی هزینه‌های میلیاردی انجام میدهد، گفت: دیده‌ام که چنین هزینه‌ای صورت می‌گیرد و مستقیما به افراد پول می‌دهند مثلا چندین میلیون به افراد پول می‌دهند تا با خانواده و فامیل و طائفه‌اش برای یک کاندیداکار کرده و تبلیغ کنند. من این کار را حرام شرعی و خلاف مصلحت کشور میدانم.
رنجبرزاده در ادامه تاکید میکند که باید حداقل‌هایی را برای تبلیغات تعیین کرد و دولت یک بخشی از آن را به چند کاندیدای اول هر حوزه انتخابیه وام دهد. چراکه ممکن است من توانایى تأمین هزینه‌های انتخابات را داشته باشم اما رقیب من که توانایى مالی ندارد یا باید از دور رقابت حذف شود چون وقتی نتواند خود را معرفی کند، رأی هم نمیاورد و یا در دام باندهای قدرت و ثروت بیفتد و وابسته افراد شود.
** هزینه 426 میلیونی برای تبلیغات یک هفته‌ای!
همچنین سید ابوالفضل موسوی نماینده مردم یزد در مجلس در باره هزینه‌های انتخابات می‌گوید: من دوره قبل به واسطه اینکه دیر به صحنه انتخابات وارد شدم و تازه یک هفته قبل از انتخابات نهائی شد که از یزد کاندیدا شوم، نتوانستم پول‌هایم را جمع و جور کنم لذا برادرم کل هزینه‌ها را پرداخت کرد. همچنین این ورود دقیقه 90 سبب شد نتوانیم هزینه‌ها را مدیریت و ارزیابی کنیم و هر کسی هر قیمتی برای خدمات میداد، مجبور بودیم، بپذیریم.
وی اینگونه ادامه میدهد: کل هزینه‌هایی که انجام شد 426 میلیون تومان شد که شامل ریزترین خرج‌ها حتی پول خرید نوشابه هم میشود. از این مبلغی 200 هزار تومان از سوی یکی از دوستان کمک شد و یکی دیگر از دوستان 15 میلیون، دوست دیگری 5 میلیون تومان و یک دوست دیگر 2 میلیون تومان قرض دادند که کل این قرض‌ها را ادا کردم و تنها همان 200 هزار تومان به عنوان کمک دوستان بود. بقیه هزینه‌ها را برادربزرگم تقبل کردند و از بنده هم پس نگرفتند و گفتند نیت کردم که هزینه کنم.
این نماینده مجلس این سوال که تاکنون شده هزینه‌های نامعقول و میلیاردی از کاندیدایی ببینید؟، می‌گوید: بنده تنها یک دوره نماینده مجلس شدم اما قبلا در دولت بودم و به همین جهت شاهد خرج‌های میلیاردی از سوی برخی کاندیداها بودم. مثلا در برخی شهرها مدل رأی‌ها قومی و قبیله‌ای است و معرفی کاندیدا باید به صورت چهره به چهره باشد لذا کاندیدا باید میزبان آنها باشد. در واقع فرهنگ رأی و تحویل گرفتنشان اینگونه است. وقتی وارد این مدل هزینه‌ها شوند، خب طبیعتا هزینه‌ها بالاتر میشود یا مثلا در برخی مناطق دیگر رأی متضمن هزینه‌کرد کاندیدا برای انجام کاری یا ساخت چیزی است تا توجه مردم آن منطقه جلب شود. برخی از این موارد تخلف نیست بلکه فرهنگ رأی و معرفی و تبلیغ در آن مناطق آنگونه است. در برخی مناطق دیگر معرفی کاندیدا مستلزم روش‌های روز مثل راه‌اندازی سایت یا ساخت فیلم است که این موارد نیز هزینه‌ها را بالا میبرد.
موسوی در مورد اینکه آیا پیشنهاداتی برای حمایت داشتید که بخواهند وارد معامله و درخواست‌هایی شوند، تصریح میکند: از الان برای نمایندگان مجلس پیام می‌دهند که برای معرفی شما چنین خدماتی ارائه می‌دهیم یا این کارها را انجام می‌دهیم. در واقع پیشنهادات مختلف به همه نمایندگان داده میشود که مسلما چشمداشت‌هایی هم در پشت آنها پنهان است.
وی در ادامه تاکید میکند: بیلان کاری نمایندگان فعلی مشخص است. آنها چهار سال تریبون مجلس را در اختیار داشتند و گزارش کار کمیسیون‌هایشان نیز روشن است همچنین به اندازه کافی و لازم زمان داشتند که در مورد موضوعات مختلف اظهارنظر کنند لذا فعالیت نمایندگان کنونی مشخص است و مردم به راحتی میتوانند ما را قضاوت کنند. بنابراین بنده برای دور بعد قطعا 400 میلیون هزینه نخواهم کرد چون نیازی به معرفی مجدد ندارم و مردم من و عملکردم را شناختهاند.
نماینده کنونی مردم یزد در خانه ملت در پایان سخنان خود می‌افزاید: هرچقدر خرج نماینده زیاد شود و خودش هم توانایى مالی نداشته باشد، آنوقت مجبور است از دیگران کمک بگیرد. به اندازه کافی هم به کاندیداها پیشنهادات میشود لذا امکان اینکه کسی مغلوب این پیشنهادات شود، وجود دارد البته پس از انتخابات مجبورند این کمکها را جبران کنند و خواسته‌هایشان را انجام دهد.
** تمام هزینه تبلیغات بنده از کمک‌های مردمی تامین شد
محمدحسین فرهنگی نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی به خبرنگار تسنیم می‌گوید که پیش از نمایندگی مجلس در پیشه استادی دانشگاه مشغول خدمت بوده و از آنجا که امکاناتی برای هزینه‌کردن در انتخابات نداشته است، تمام هزینه‌های تبلیغات وی از طرق مختلف مردمی تامین می‌شده است.
وی اینگونه توضیح میدهد: تمام هزینه تبلیغات بنده از کمک‌های مردمی تامین شد آن هم نه به صورت تصدی شخصی بلکه توسط خود مردم هزینه می‌شد. در واقع خود مردم برای ستاد ساختمان می‌گرفتند، امکانات را تهیه می‌کردند، بخشی از کارهای اجرایی را انجام می‌دادند و بنده حتی برای تبلیغات شهری هم امکاناتی ندارم که به کسی هزینه بدهم تا کار تبلیغات شهری انجام دهد. البته بنده به هرکسی که کمکی میکند، می‌گویم که وارد معامله نمی‌شوم و در قبال این کمکها کاری انجام نخواهم داد.
این نماینده مجلس در مورد میزان هزینه‌هایی صورت گرفته، تاکید میکند: در واقع بخش‌هایی از جامعه زحمت کشیدند و اینکه مجموع اینها چقدر میشود، از آنجا که اطلاعات آنها دست من نیست، نیازمند بررسی و تحقیق است تا این مبالغ استخراج شود و از کسانی که زحمت کشیدند، سوال شود تا مجموع این هزینه‌ها مشخص شود.
فرهنگی همچنین ادامه میدهد: استفاده از کمک‌های مردمی یک شیوه برای تبلیغات انتخابات است که از گذشته بنده این شیوه را برای تبلیغات انجام می‌دادم و اگر در آینده هم کاندیدا شوم مجددا همین شیوه را ادامه خواهد داشت. روش دیگر وصل شدن به کانون‌های قدرت و ثروت و استفاده از پول‌های نامشروع است که از بنگاه‌های خاصی حمایت می‌شوند و هزینه‌کرد کلانی خواهد داشت و بعد هم انتظارات نامشروعی از نماینده دارند. روش دیگر استفاده از امکانات نهادهای عمومی و امکانات دولتی است که قطعا غیرقانونی است.
وی در خصوص هزینه تبلیغات انتخابات می‌گوید: هزینه انتخابات کاندیداها میتواند از صفر تا بی‌نهایت باشد. اگر کسی تنها در انتخابات ثبت‌نام کند و هیچ تبلیغاتی انجام ندهد، هزینه‌ای نخواهد داشت این درحالیست که کاندیداها باید خود را به مردم معرفی کنند پس بدون هزینه موفقیت در انتخابات امکان ندارد همچنین اگر کاندیدای دست به ناهنجاری‌هایی از جمله خرید رأی بزند، مسلما هزینه‌های آن تا بی‌نهایت میرود.
** طرحی که به دنبال محدودکردن هزینه‌های انتخابات باشد، در مجلس رای نمی‌آورد
سیدحسن حسینی نماینده مردم شاهرود در مجلس شورای اسلامی از نمایندگان دور اولی مجلس دهم است، که معتقد است: هزینه کاندیداها میتواند از 50 میلیون تا 50 میلیارد تومان باشد و این بستگی به کاندیدا دارد که چگونه و چقدر میخواهد هزینه کند. اگر یک نماینده فقط بخواهد خود را به مردم معرفی کند و هزینه ایاب و ذهاب و چاپ پوستر و زندگینامه را انجام دهد، برای یک شهر متوسط هزینه‌ای بیش از 50 میلیون ندارد. اما اگر بخواهد ریخت و پاش داشته و رأی خریداری کند، تا 50 میلیارد هم میرسد.
وی همچنین می‌گوید: من برای این دوره مجلس زیر 100 میلیون هزینه کردم که 50 میلیون پس انداز داشتم و 40 میلیون از برادرم قرض گرفتم که هنوز این قرض را ادا نکردم.
این نماینده مجلس همچنین تاکید دارد: بنده به شدت معتقدم که باید طرحی به تصویب برسد که هزینه‌های انتخابات را محدود و شفاف کند، هرچند در مجلس رای نمی‌آورد اما دولت باید موظف شود در هر حوزه انتخابیه هزینه تبلیغات را از کاندیداها وصول کند و به صورت یکسان نسبت به انتشار زندگینامه، عکس و پوستر کاندیداها اقدام کند و مکان‌هایی را برای نصب و تبلیغ توسط دستگاه‌های زیرمجموعه دولت تعیین کند و اجازه ندهد کاندیداها بیش از این تبلیغ کنند. چون با این میزان تبلیغات مردم شناخت لازم را پیدا خواهند کرد و هر نوع تبلیغات و هزینه‌هایی مثل شام و ناهار را ممنوع کنند.این طرح را مرحوم اخوی بنده در مجلس سوم ارائه داد اما متاسفانه حاشیه‌های زیادی به این طرح وارد کردند و بسیار تقلیل پیدا کرد.
حسینی در مورد هزینه‌های میلیاردی از سوی برخی کاندیداها تصریح میکند: در همین رقابت‌های انتخاباتی مجلس دهم، کسانی بودند که مخارج چند میلیاردی داشتند و به ظاهر هم در امور خیر بود مثلا یادواره شهدا برگزار می‌کردند و یا به خیریه‌ها کمک می‌کردند ولی انجام این امور در شرایطی که فردی کاندیدای نمایندگی مجلس است، رضای خدا را در پی ندارد.
** رقیبم در انتخابات 3 تا 4 میلیارد هزینه کرد
سیداحسن علوی مردم سنندج در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه جای سوال است فردی که 2 یا 3 میلیارد برای کاندیداتوری نمایندگی مجلس هزینه میکند، به دنبال چیست؟
وی در همین زمینه می‌گوید: معلوم است که چنین افرادی با صرف پول‌های کثیف به دنبال اهداف دیگری از جمله رانت هستند وگرنه نمایندگی مجلس با هزینه پول‌های کلان توجیه منطقی و عقلایی ندارد.
این نماینده مجلس ادامه میدهد: بنده چند دوره نماینده مجلس بودم و امکاناتی مثل زمین، مسکن و امتیازات ویژه‌ای نه از مجلس و نه از وزارتخانه‌ها دریافت نکردم. بنده در انتخابات مجلس دهم 180 تا 190 میلیون تومان هزینه کردم که آن هزینه‌ها هم اجتناب‌ناپذیر بود. البته من از هزینه کرد همین مبلغ هم زورم میاید چون معتقدم اگر فردی توانمند و صادق است، مردم باید به دنبال او بیایند و از وی بخواهند که کاندیدا شود.
علوی در خصوص اینکه آیا در ایام انتخابات شاهد مخارج میلیاردی از سوی رقبای خود بوده است، تصریح میکند: بله. فردی بود که 3 تا 4 میلیارد هزینه کرد و با من که 180 تا 190 میلیون هزینه کردم در آرای انتخابات اختلاف چندانی نداشت.
** شفاف‌نبودن هزینه‌های انتخابات به دلیل ضعف قانون است
ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی دیگر نماینده‌ای است که مورد سوال ما قرار گرفت. وی در باره ورود پول‌های نامشروع در انتخابات می‌گوید: به نظر من نامشروع‌ترین پول‌های نامشروع در انتخابات زمانی بود که یکی از رئوسایجمهور پیش پادشاه سعودی رفت و از او برای انتخابات ریاست‌جمهوری کمک مالی کرد، به نظرم اگر قرار است برای پول‌های نامشروع و کثیف‌ترین پولها مثالی بزنیم مثال عینی و مهم آن همین مثال است.
وی همچنین تاکید میکند: در حوزه انتخابیه ما انواع و اقسام هزینه‌ها میشود. به نظرم نباید روی اینکه چقدر هزینه میشود، تأکید کنیم بلکه باید روی اینکه منشأ این پولها کجاست و بعد کاندیداها مکلفند برای مردم شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی کنند، تأکید کنیم. البته این ضعف قانونی است و ما باید قانون را اصلاح کنیم تا کاندیداها مکلف شوند منشأ پولها به علاوه هزینه‌هایی که در انتخابات کردند، شفاف به مردم و شورای نگهبان اعلام کرده و شورای نگهبان هم مکلف به بررسی شود.
این نماینده مجلس در مورد میزان هزینه‌کرد خود اینگونه می‌گوید: بنده در دوره نهم حدود 24 میلیون تومان هزینه کرده بودم. این مبلغ را پس‌انداز کرده بودم تا خودروی پراید خود را ارتقا دهم که آن پول را در انتخابات هزینه کردم. در این دوره هم 67 میلیون تومان هزینه شد. این اختلاف هزینه به دلیل افزایش اجاره بهای دفتر در دو هفته‌ای بود که اجاره کردیم و قسمت عمده دیگر هزینه هم برای این بود که سی‌دی تبلیغاتی که تهیه کرده بودم، به دلیل اشکالی مجددا تهیه شد که مجموعا 67 میلیون تومان هزینه داشتم.
ابوترابی در مورد اینکه آیا پیشنهاداتی برای حمایت‌های نامشروع به شما شده بود یا خیر؟ تاکید میکند. بله، تلویحا. معمولا سراغ فرد یا اطرافیان می‌آیند ولی حقیقتا من از این ظرفیت‌ها استفاده نکردم.
** از سهم خانواده‌ام نمی‌زنم تا برای انتخابات هزینه کنم
دیگر نماینده‌ای که برای این مصاحبه به سراغش رفتیم، سیدعلی ادیانی‌راد بود. او در مورد هزینه‌های کاندیداهای نمایندگی مجلس می‌گوید: هزینه‌های انتخابات نمایندگان به اقتضای حوزه انتخابیه‌شان و بزرگی و کوچکی آن با هم تفاوت دارد. یکی دیگر از تفاوت‌ها مربوط به مرام خود کاندیدا است. اساسا نوع خطابه، نوع رویکردها و نوع برنامه‌های گفتمانی که کاندیداها و داوطلبان نمایندگی نسبت به مردم دارند، یکی از مولفه‌های ایجاد هزینه یا صرف هزینه است.
وی همچنین تصریح میکند: اما یک سری هزینه‌ها است که گرچه به اقتضای تفاوت جغرافیایی و حوزه‌های انتخابی تفاوت دارد، اما اجتناب‌ناپذیر است. از جمله چاپ عکس‌ها و تصاویر که تنها در چارچوب قانون باید باشد. یکی دیگر از هزینه‌های انتخابات، مربوط به ستاد و دفاتر ارتباط مردمی میشود. هزینه‌های مجموعه عوامل انسانی یعنی کسانی که پوستر را توزیع می‌کنند، تشکیل جلسات می‌دهند، فضا و مکانی را اجاره می‌کنند، در تبلیغات علنی و رسمی کاندیدا حضور پیدا کند و... از دیگر این هزینه‌هاست. همچنین تهیه مواد غذایی این مجموعه نیروهای انسانی فعال در عرصه انتخابات نیز شامل هزینه‌های انتخابات میشود.
این نماینده مجلس در مورد میزان هزینه‌کرد خود نیز می‌گوید: صادقانه می‌گویم که من خودم نمی‌دانم، چقدر هزینه کرده‌ام. البته باید تاکید کنم در تمام ادواری که نماینده بودم و کاندیدا شدم، هزینه بسیار کمی انجام دادم اما رقم دقیق آن را نمی‌دانم. بند در ایام انتخابات به مردم شفاف گفتم از سهم خانواده‌ام نمی‌زنم تا برای انتخابات هزینه کنم.
ادیانی‌راد با بیان اینکه پیش از نمایندگی مشغول تدریس در مدرسه و سپس دانشگاه بودم، درباره رقبای خود که هزینه‌های میلیاردی در انتخابات داشتند، می‌گوید: از اینگونه افراد دیده‌ام. در حوزه انتخابیه قائم‌شهر یکی - دو نفر بودند که در افکار عمومی به نماد فروپاشی در انتخابات معروف هستند. یکسری آدم‌هایی هم داریم که به لودگی اخلاقی معروفند. یکسری آدم‌هایی هم داریم که ادبیات و نوع گفتارشان، استفاده از نقاط ضعف مردم برای اخذ رأی است. آدم‌هایی هم داریم که شفاف، صادق و در چارچوب ضوابط و وظایف و اختیارات نمایندگان با مردم سخن می‌گویند. شفاف می‌گویم هیچ کس از زبان بنده در زمان انتخابات خارج از وظیفه و اختیارات نمایندگی چیزی نشنیده است. همین جا هم رسما می‌گویم هر کسی شنیده، مستند در اختیار من بگذارد، بنده به او جایزه می‌دهم.
** خرید رای باعث افزایش هزینه‌های انتخابات میشود
هدایت الله خادمی نماینده ایذه و باغملک در مجلس دهم است که در مورد هزینه‌های کاندیداتوری در مجلس می‌گوید: این هزینه‌ها در شهرهای مختلف، متفاوت است. مثلا نمایندگان یک کلان شهر که در لیست‌ها قرار می‌گیرند، هزینه متفاوتی می‌پردازند تا نمانیده‌ای که در یک شهر کوچک کاندیدا شده است. نوع رای آوری هم متفاوت است. مثلا مردم کلان‌شهرها غالبا به لیست‌هایی رای می‌دهند که طرفدار دولت وقت هستند، به جای اینکه کسی را به مجلس بفرستند که برکار دولت نظارت کند، لذا نتیجه این میشود که دولت و مجلس ناکارآمدی خواهیم داشت. این اشکال اساسی از سوی مردم بخصوص مردم کلان شهرها است.
دی ادامه میدهد: یک سری از هزینه‌های انتخابات هزینه‌های معقول است مثل چاپ پوستر و تهیه امکانات برای سخنرانی در مناطق مختلف. البته برخی افراد با حداقل هزینه این امور را انجام می‌دهند و برخی دیگر اسپانسر دارند و خود را وامدار گروه‌ها و افراد خاصی می‌کنند. ضمن اینکه جای تأسف است که در کشور ما رأی هم خرید و فروش میشود. در واقع در کشوری که مردمش رأی خود را می‌فروشند، مسلما توسعه پیدا نمی‌کند.
این نماینده مجلس با بیان اینکه بنده برای تبلیغات انتخابات یک ریال هم از کسی حتی برادر و خواهرم نگرفتم، تصریح میکند: من بین 400 تا 500 میلیون تومان هزینه کردم. البته در انتخابات پیش می‌آید که چند میلیارد هم هزینه کنند اما من کاندیدای یک شهر کوچکتر هستم و بالطبع هزینه‌ها هم کمتر میشود. ضمن اینکه شهرهای کوچک یک سری مشکلات دیگری دارند شاید در تهران رأی نفروشند اما در بعضی از شهرهای کوچک می‌بینید که رأی خرید و فروش میشود.
دیدگاه تان را بنویسید