عواقب مهم خروج از برجام

خبرگزاری ایسنا: متن این مقاله به شرح زیر است: سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران در دیدار با یک هیئت اروپایی گفت: "ما به اندازه کافی فرصت و زمان برای جبران تبعات خروج آمریکا از برجام ارائه کرده‌ایم و اکنون دیگر زمان عمل فرا رسیده است".

روایت‌های غلط

ترامپ با خروج از برجام و اتخاذ "استراتژی فشار حداکثری"، خصمانه ترین اقدامات آمریکا علیه ایران بعد ازانقلاب ۱۹۷۹ را کلید زده است. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، گفته است که آمریکا در واکنش به رفتارهای نگران کننده ایران، در حال استقرار ناوگروه "یواس‌اس آبراهام لینکلن" و شماری بمب افکن در خاورمیانه است تا پیام روشنی برای ایران باشد که هر گونه حمله‌ای به منافع آمریکا یا متحدان این کشور با نیرویی بی‌امان روبرو خواهد شد.

تام اودال و ریچارد دوربین دو سناتور ارشد آمریکا طی سرمقاله مشترکی در واشینگتن پست به کنگره آمریکا درمورد ادعاهای غلط دولت ترامپ در مورد اینکه ایران به تعهدات بین المللی خود عمل نکرده، هشدار دادند. آنها نوشتند که "سیاست دولت ترامپ در مورد ایران، برخاسته از خاکستر جنگی اشتباه علیه عراق، آمریکا را به سمت جنگ علیه ایران به قصد تغییر رژیم در تهران هدایت می‌کند". آقای ظریف وزیر خارجه ایران هم گفت هدف دولت ترامپ تسلیم نمودن ایران برای گفتگوست اما برنامه "تیم چهارنفره ب" متشکل از بولتون، بن سلمان، بن زائد و نتانیاهو علیه ایران، تغییر رژیم و تجزیه ایران است.

توافق برجام پس از دوازده سال مذاکره ایران و شش قدرت جهانی به نتیجه رسید و شورای امنیت سازمان ملل طی قطعنامه ۲۲۳۱ تصویب کرد. با لغو برجام، نقض قطعنامه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و قطعنامه سازمان ملل، آمریکا تنها عضو متخلفی است که علاوه بر نقض برجام، سپاه پاسداران ایران را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داده و بدنبال قطع کامل صادرات نفت ایران است. به گفته کارشناسان برجسته آمریکا، با این اقدامات، دولت ترامپ در حال محاصره ایران است و نسخه جنگ غیرقانونی بوش علیه عراق را دنبال می‌کند.

قصور اروپا

تمام این حوادث در شرایطی رخ می‌دهد که ایران طبق قطعنامه سازمان ملل به تمام تعهدات برجامی خود عمل کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که عالی‌ترین مرجع برنامه هسته‌ای کشورهای عضو معاهده ان پی تی هم حد اقل ۱۴ بار انجام تعهدات ایران را تأیید کرده است. بعد از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها قادر به انجام تعهدات خود نبوده‌اند به گونه‌ای که صادرات نفت ایران از ۲.۵ میلیون بشکه به کمتر از نصف رسیده است. رهبر عالی ایران قبلاً اعلام کرده بود که اگر ترامپ برجام را پاره کند، ما آن را آتش خواهیم زد. ایشان همچنین اخیراً اظهار داشت که اقدامات آمریکا و اسرائیل علیه ایران را آرایش جنگی توصیف و تاکید کرد که ملت ایران هم باید آرایش متناسب داشته باشد.

گزینه‌های ایران

با توجه به افزایش روز افزون تحریم‌ها و فشارها و با توجه به ضعف سایر قدرت‌های جهانی در انجام تعهدات برجامی خود، صبر ایران رو به اتمام و دو گزینه در پیش رو دارد: اول: خروج تدریجی از برجام و دوم: خروج فوری و همزمان از معاهده ان پی تی و برجام.

معاون وزیر خارجه ایران گفته که از حمایت سیاسی اروپا از برجام استقبال می‌کنیم اما این برای حفظ برجام کافی نیست. قرار است سه شنبه کارشناسان ایران و کشورهای ۱+۴ در بروکسل دیدار و تحریم‌های آمریکا را مورد بحث قرار دهند. بر اساس بند ۲۶ و ۳۶ برجام، آمریکا و اروپا متعهدند که تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای را برداشته و تحریم جدیدی در این زمینه اعمال نکنند در غیر این صورت ایران می‌تواند از تمام یا بخشی از برجام خارج شود.

این درست است که ایران باید اقدام متقابل متناسبی داشته باشد، اما گزینه خروج تدریجی از برجام موجب عواقب ذیل را خواهد شد.

عواقب مهم خروج از برجام

اول: به فرض خروج کامل ایران از برجام، آمریکا سعی خواهد کرد شش قطعنامه ماقبل قطعنامه ۲۲۳۱ که شامل تحریم‌های اجماعی قدرت‌های جهانی علیه ایران، را احیا و برای تعلیق غنی سازی و آب سنگین ایران تلاش کند.

دوم: در غیاب قطعنامه ۲۲۳۱، محور آمریکا-اسرائیل تلاش خواهند کرد که کلیت برنامه هسته‌ای ایران در قالب فصل هفت منشور سازمان ملل، به عنوان تهدید صلح و امنیت جهانی قلمداد شود.

سوم: چون ایران عضو معاهده ان پی تی است، آمریکا از این معاهده بعنوان ابزار استفاده و تلاش خواهد کرد از طریق آژانس بین‌المللی فشارهای سنگین برای بازرسی‌های غیر معمول به ایران تحمیل شود. چنانچه ایران با بازرسی‌های مذکور مخالفت کند، آمریکا ادعاهای پوچ نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل را تبدیل به دستور کار آژانس نموده و تهران را متهم به تلاش برای ساخت بمب هسته‌ای خواهد نمود.

چهارم: با خروج از برجام، آمریکا سعی خواهد نمود که سایر قدرت‌های جهانی را قانع کند که ایران معاهده ان پی تی را نقض کرده است. لذا این سناریو یک برد برای "تیم چهارنفره ب"خواهد بود.

گزینه با قدرت چانه زنی بیشتر

گزینه دوم برای مقابله با اقدامات آمریکا این است که تهران طی یادداشت رسمی به شش کشور امضا کننده برجام، دبیرکل سازمان ملل و مدیرکل آژانس ضمن دادن یک مهلت زمانی کوتاه، اعلام کند چنانچه قدرتهای جهانی به تعهدات برجامی خود عمل نکنند، ایران از معاهده ان پی تی و برجام بطور همزمان خارج خواهد شد. آقای ظریف وزیرخارجه ایران گفت که در مقابله با تحریم‌های آمریکا، گزینه‌های مختلف روی میز ایران است که خروج ایران از معاهده ان پی تی یکی از این هاست.

هر دو گزینه پر خطر خواهد بود. احتمال تقابل نظامی در هر دو گزینه وجود دارد. اما گزینه دوم مؤثرتر خواهد بود زیرا آمریکا نخواهند توانست از معاهده ان پی تی بعنوان یک ابزار قانونی برای اعمال فشار علیه ایران استفاده کنند بلکه قدرت چانه زنی ایران در مذاکرات بیش از گذشته افزایش خواهد یافت. آمریکا در موقعیتی قرار خواهد گرفت که متقاضی بازگشت ایران به معاهده ان پی تی و برجام باشد. درخواست‌های فعلی آمریکا هم فراتر از معاهده ان پی تی است و هم فراتر از برجام. ایران باید آمریکا را به معاهده ان پی تی برگرداند و نه فراتر از آن.