ظریف: واکنش معکوس به قلدری‌های آمریکا شروع شده
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران گفت که از حد گذشتن اعمال فشار و قلدری توسط دولت آمریکا، باعث شروع واکنش‌های معکوس جهانی به سیاست‌های واشنگتن شده است.
خبرگزاری تسنیم: محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران گفت که از حد گذشتن اعمال فشار و قلدری توسط دولت آمریکا، باعث شروع واکنش‌های معکوس جهانی به سیاست‌های واشنگتن شده است.
ظریف در مصاحبه با پایگاه اطلاع رسانی دولت که متن آن روز جمعه منتشر شد، به سوالاتی در مورد برخی مسائل سیاست خارجی ایران پاسخ داده است.
متن این مصاحبه که موضوعات گوناگونی از سیاست‌های آمریکا گرفته تا کنوانسیون خزر و رابطه با عربستان را در بر می‌گیرد، به شرح زیر است:
آقای دکتر ظریف، ضمن عرض سلام و ادب و تشکر از اینکه با پایگاه اطلاع رسانی دولت گفتگو می‌کنید، بحث را با موضوع کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر شروع می‌کنیم. سوال من از زاویه متفاوتی است و اینکه چرا با وجود توضیحات دقیق و مبسوطی که جنابعالی و برخی دیگر از کارشناسان و سایر مقامات در این خصوص ارایه کردند همچنان، این سوالات ادامه دارد و انتقاداتی مطرح می‌شود؟ آیا این را طبیعی می‌دانید یا فکر می‌کنید با انگیزه‌های خاصی صورت می‌گیرد؟
دکتر ظریف: اولا وجود دیدگاه‌های مختلف در ایران یک امر طبیعی و خیلی هم امر مبارک است. اینکه صاحب نظران هم به این راحتی‌ها راضی نشوند این هم خوب است، اما آنچه لازم است اینکه اطلاعات با دقت ارایه و بررسی شود. اولا کنوانسیون را باید با دقت بخوانند، من فکر می‌کنم اکثر دوستانی که خیلی با دیده انتقادی افراطی نگاه می‌کنند، کنوانسیون را نخوانده اند. بعضی‌ها هم توقعات عجیبی دارند برخی انتقاد‌ها که هیچ مبنایی ندارد و دستاورد‌ها را نادیده می‌گیرد. در واقع حتی بعضی از طرفداران رژیم گذشته خیلی سر و صدای تبلیغاتی کردند. با اینکه در رژیم گذشته یک سابقه و رویه‌ای البته به ناحق ایجاد شده بود که اجازه نمی‌دادند ایران از آن محیط حالا به قول خودشان ۱۱ درصدی یا خط موهوم آستارا - حسینقلی خارج بشود، امروز می‌گویند ۵۰ درصد خزر مال ما بوده است. این اتفاقاتی است که هیچ وقت نیفتاده است. ۷۰ سال است در باکو نفت استخراج می‌شده و در دوران رژیم گذشته یک قطره اش را هم به ایران ندادند. این در دولت جمهوری اسلامی بوده که ما توانستیم آن خط موهوم را بشکنیم و این کنوانسیون آن خط موهوم را کاملا می‌شکند. این ما بودیم که توانستیم بسیار خارج از خط موهوم حتی خارج از محدوده ۲۰ درصدی با کشور‌های همسایه توافق‌های بهره برداری مشترک داشته باشیم. در این کنوانسیون امکانات خوبی برای ما در نظر گرفته شده است که در آینده برای ترسیم خط مبدا از آن استفاده کنیم. این واقعیت‌ها دیده نمی‌شود و یک شرایط فرضی را در نظر می‌گیرند که کاملا غیر واقعی است، ولی می‌تواند افکار عمومی را تهیج کند. ما از کسانی که به دنبال تضعیف کشور و نظام هستند توقعی نداریم، ضمن اینکه من تاکید می‌کنم حق منتقدین و حق کسانی که متخصص هستند و یا مردم عادی برای نگاه انتقادی به همه سیاست‌ها به خصوص سیاست خارجی را نه تنها به رسمیت می‌شناسیم بلکه آن را یک امر مبارکی در جمهوری اسلامی می‌دانیم که در دولت دوازدهم و یازدهم با کمال آزادی این حق مورد استفاده قرار گرفته است، اما در اعمال این حق باید مراعات لازم هم در نظر گرفته شود و خدای نکرده غزت و غرور مردم مورد خدشه قرار نگیرد. معمولا سیاست خارجی آنقدر که در ایران موضوع بحث در کوچه و بازار هست در سایر کشور‌ها اینطور نیست. این هم یک نقطه قوت است و هم یک نقطه ضعف. نقطه قوت است به خاطر اینکه مردم ما را به این راحتی نمی‌توانند تحت نفوذ و سلطه در بیاورند به خاطر اینکه بسیار در حوزه سیاست خارجی هوشیار هستند. اما به هر حال سیاست خارجی یک موضوع امنیت ملی است و موضوعات امنیت ملی در واقع از یک سطح بندی اطلاعاتی برخوردار هستند. همانطور که نقشه‌های یک عملیات نظامی هیچ وقت در تلویزیون پخش نمی‌شود و شما فقط نتیجه عملیات را می‌بینید یا نقشه‌های یک عملیات اطلاعاتی هم پخش نمی‌شود، نقشه‌های عملیات سیاست خارجی هم پخش نمی‌شود، ولی خوب مردم خیلی راحت‌تر می‌توانند نظامی و اطلاعاتی را بپذیرند، اما در حوزه سیاست خارجی دیرتر می‌پذیرند. این یک واقعیت است که کار کارگزاران سیاست خارجی را یک مقدار دشوارتر می‌کند و باید با این چالش هم روبرو بشوند.
موضوع بحث را از رژیم حقوقی دریای خرز بسط بدهیم به روابط ایران با دیگر همسایگانش. آنطور که شنیده می‌شود رفتار عربستان سعودی امسال با حجاج ایرانی مناسب‌تر از سال‌های گذشته بوده است آیا می‌توانیم این را پیش درآمدی بر این بگیریم که سعودی‌ها در حال کسب آمادگی لازم برای تعامل بهتر با ایران هستند؟
دکتر ظریف: ما سیاستمان، داشتن رابطه خوب با همسایگان است و این در حوزه دریای خزر مشهود است. ما الان بهترین روابط را با کشور‌های ساحل دریای خزر داریم و می‌خواهیم این روابط گسترش هم پیدا کند و این اهمیت ویژه دارد. ما دنبال دعوا با همسایگان خودمان نیستیم. ما با همه آن‌ها دنبال روابط همسایگی هستیم. آنچه ما در وزارت خارجه تعریف کردیم به عنوان سیاست همسایگی یا سیاست منطقه قوی، یک سیاست مناسب است. ما دنبال سلطه بر همسایگانمان نیستیم، البته سلطه کسی را هم نپذیرفتیم و نخواهیم پذیرفت. ما دنبال این هستیم با همسایگانمان روابط خوبی داشته باشیم و منطقه قوی تری ایجاد کنیم. منطقه‌ای که تبدیل به زمینه حضور برای نیرو‌های بیگانه نشود. همان کاری که در خزر کردیم. یکی از مهم‌ترین موضوعات توافق ما در خزر، این است که کشور‌ها از قلمروشان علیه همدیگر برای حضور خارجی‌ها استفاده نکنند. این در جا‌های دیگر هم مهم است. باعث تاسف برای ما است که همسایگان ما به خارجی‌ها پناه بردند. تا حدی به خارجی‌ها پناه برده اند که آن‌ها می‌گویند مثلا بعضی از دولت‌های عربی خلیج فارس بدون ما دوام نمی‌آورند. آقای ترامپ رسما گفته بعضی کشور‌های عربی بدون ما سه هفته هم دوام نمی‌آورند. این حرف خوبی نیست، حتی برای ما هم که همسایه آن‌ها هستیم بد است که این حرف را می‌شنویم در مورد یک همسایه مان. متاسفانه دولت کنونی عربستان سعودی دنبال حل مشکل نبوده و حتی در برخی موارد می‌شود مشاهده کرد که آن‌ها دنبال تنش آفرینی هستند. اینکه در حج امسال رفتار بهتر بوده، حتما ما از این استقبال می‌کنیم و حتما اگر دولت سعودی آمادگی این را داشته باشد که به صورت معقول وارد یک مذاکره سیاسی شود، جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه در را بر چنین مذاکره سیاسی نبسته است. اما این واقعیت را هم باید بپذیریم که دولت سعودی در روابطش با ایران، حج را از روابط دوجانبه همواره جدا کرده است. مخصوصا در دو سال گذشته و باید بدون خوش باوری به شرایط نگاه کنیم. حتما اگر دولت سعودی آمادگی این را داشته باشد که با عقلانیت نسبت به روابط خارجی رفتار کند، در‌های جمهوری اسلامی به روی همسایگانش همیشه باز است و آماده هستیم و امیدواریم که رفتار مثبتی که در حج داشتند، به سایر حوزه‌های روابط دوجانبه هم تسری پیدا کند.
در پاکستان هم شاهد هستیم که عمران خان با ساز و کار و شعار‌ها و بعضا رفتار جدیدی که به شعار و باور‌های ایرانیان نزدیک‌تر است به قدرت رسیده است. ارزیابی شما از روی کارآمدن عمران خان و تاثیر آن بر روابط ایران و پاکستان چیست و تاثیرش بر افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دکتر ظریف: ما به انتخاب مردم پاکستان هرچه باشد احترام گذاشتیم و خواهیم گذاشت. همینطور که به انتخاب همه همسایگانمان احترام گذاشتیم. قصد دخالت در امور همسایگانمان را نداشتیم و نداریم. موفقیت جناب آقای عمران خان در انتخابات را به ایشان تبریک گفتیم و خواهان بهترین روابط با پاکستان هستیم. خوشبختانه روابط ما در طول یکی دو سال گذشته بهبود کیفی داشته است. یعنی ما روابطمان در سطح فرماندهان نظامی هم گسترش پیدا کرده است، علاوه بر روابطی که در سطح سران سیاسی و وزرای خارجه و سایر وزرا بوده است. امیدواریم در دوران آقای عمران خان در پاکستان این روابط گسترش بیشتری هم پیدا کند. از صحبت‌هایی که ایشان بیان کردند مخصوصا از صحبتی که در مورد حضرت امام (ره) بیان کردند، ما حتما استقبال می‌کنیم و امیدواریم این واقع بینی و واقع نگری ایشان زمینه بهتری را برای روابط بهتر فراهم کند. همواره بین دو کشور روابط دوستانه‌ای برقرار بوده و امیدواریم در آینده شاهد درخشش بیشتر این روابط باشیم. سفری به پاکستان خواهم داشت به عنوان اولین سفر بعد از انتخاب دولت جدید و امیدواریم در این سفر بتوانیم زمینه برای گسترش هر چه بیشتر روابط را فراهم کنیم.
در سوریه تحولات جدیدی در حال رخ دادن است از جمله این که گفته می‌شود اجلاس سه جانبه بعدی در تهران خواهد بود. اولا بفرمایید این درست است که اجلاس آتی در تهران خواهد بود و تاثیر این اجلاس را بر اهمیت و قدرت منطقه‌ای ایران تشریح بفرمایید.
دکتر ظریف: بله، حتما اجلاسی در اواسط شهریور در تهران برگزار می‌شود و سه کشور هم اعلام آمادگی کرده اند برای حضور در ایران در سطح سران. سیاست منطقه‌ای ما برای پایان دادن به بحران سوریه، سیاست بسیار موفقی بوده است. تنها روندی که در طول ۷ سال گذشته توانسته است به طور نسبی و نه طبیعتا به طور کامل موفق باشد، در سوریه روند آستانه بوده است و الان سازمان ملل متحد هم از روند آستانه برای گفتگو‌های داخل سوریه و گفت: وگو‌های قانون اساسی بهره می‌گیرد؛ لذا ما این روند را ادامه می‌دهیم و ایران زمانی که میزبان اجلاس سران باشد، فرصت مناسبی را برای روسای جمهور سه کشور فراهم می‌کند که رایزنی‌های بیشتری را داشته باشند، مخصوصا در مورد روند سیاسی در سوریه. از نظر ما راه حل نهایی در سوریه، از طریق گفت و گوی سیاسی حاصل خواهد شد.
این درست است که روس‌ها به نیابت از ایران در حال مذاکره با ترامپ هستند؟ این شائبه از این اینجا درست شد که آقای جان بولتون ادعا کرد که روس‌ها دوباره به آمریکایی‌ها پیشنهاد داده اند که در قبال خروج کامل ایران از سوریه، بخش دوم تحریم‌ها را اعمال نکند.
دکتر ظریف: اولا که آمریکایی‌ها همواره ادعا‌هایی بیان می‌کنند که مبنایی ندارد. روسیه از سوی ایران مذاکره نمی‌کند و نکرده و ایران اگر زمانی بخواهد مذاکره کند، خودش توانایی مذاکره دارد. معتقدیم که آمریکا سیاست هایش در منطقه، سیاست‌های بسیار خطرناکی بوده و در واقع نحوه رفتار آمریکا در مورد برجام، هر گونه اعتمادی را به دولت کنونی آمریکا از بین برده است و لذا آنچه که دولت آمریکا انجام می‌دهد، بیش از هر چیز ایجاد فضای سیاسی و جنگ روانی است. یعنی یک جنگ اقتصادی را این‌ها دارند سامان می‌دهند، اما برای همان جنگ اقتصادی هم جنگ روانی است که عامل اساسی است، هم در خارج از ایران و هم در داخل ایران. یعنی در داخل ایران تلاش می‌کنند بی اطیمنانی و بی اعتمادی نسبت به آینده را دامن بزنند. از هر اقتصاددانی سوال کنید جواب خواهد که مهم‌ترین عامل تنش و تشنج در بازار، به خصوص بازار ارز، مسئله عدم اطمینان نسبت به آینده است. این با یک جنگ روانی آمریکایی‌ها بیشتر شکل گرفته. در حوزه خارجی هم همینطور؛ آن‌ها در یک جنگ روانی بسیار گسترده‌ای مشغول هستند. اتاق جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران را نگاه کنید. به نظر می‌رسد بیشتر این اتاق را متخصصین جنگ روانی پر کرده اند و در این حوزه مشغولند. مخصوصا در روابطی که با شرکت‌های خارجی دارند، از همین قلدری‌ها و ترساندن فعالان اقتصادی استفاده می‌کنند که به نظر من این هم یک تاریخ مصرف محدودی دارد. بعد از مدتی دنیا از این جور قلدری‌ها خسته می‌شود، کما اینکه الان می‌بینیم که صدا‌هایی از اروپا درآمده در مورد اینکه باید به یک شکلی مانع از این بازی سیاسی آمریکا شد.
آمریکا سال‌ها است که جنگ روانی گسترده‌ای را علیه ایران راه انداخته است و امروز می‌بینیم که دنیا تحت تسلط شبکه‌های اجتماعی خصوصا توئیتر و فیس بوک است. ما در این دو شبکه دائما مورد هجمه محور غربی-عبری-عربی هستیم. در عین حال آمریکایی‌ها مثلا در زمان وزارت خارجه خانم کلینتون، نهضت دیپلماسی دیجیتال راه انداختند که تمام دیپلمات هایشان در سراسر کشور را به اجبار آموزش دادند که چگونه از این ابزار برای تاثیر گذاشتن بر افکار عمومی کشور‌های دنیا از جمله کشور‌های ناهمسو با واشنگتن استفاده کنند. آیا شما برنامه‌ای در وزارت خارجه ندارید برای اینکه یک شبیه سازی بکنیم و از ظرفیت دیپلمات هایمان استفاده کنیم؟ مانند خودتان که در توئیتر فعال هستنید، برای منافع جمهوری اسلامی سایر دیپلمات‌ها هم همین کار را بکنند؟
دکتر ظریف: اتفاقا ما اخیرا دستورالعمل دادیم به سفرا که همه فعال شوند در فضای توئیتر به عنوان یک ابزار برای در واقع تنویر افکار عمومی. البته سیاست ما این نیست که مانند آمریکایی‌ها با افکار عمومی دنیا بازی کنیم، بلکه سیاست مان این است که افکار عمومی در دنیا از واقعیت‌ها مطلع باشند. یکی از ابزار‌های خوب برای این کار توئیتر است. در کشور هم می‌بیینم که مسئولین عالی رتبه از جمله مقام معظم رهبری، ریاست محترم جمهوری و... استفاده خوبی می‌کنند از این ابزار. بنده هم در حد بضاعت کم خودم استفاده می‌کنم. از دوستان دیگر هم در دستگاه دیپلماسی و نمایندگی‌های ما در خارج از کشور، تقاضا کردیم که فعالیت‌های رسانه‌ای شان در حوزه فضای مجازی و به ویژه در فضای توئیتر را گسترش بدهند.
با همین اوصاف و تعریفی که کردید، فکر نمی‌کنید اگر فیلتر توئیتر برداشته می‌شد، در ایران خود مردم ایران می‌آمدند به کمک و بسیاری از جا‌ها از منافع ملی ما در توئیتر دفاع می‌کردند؟
دکتر ظریف: بالاخره این تصمیمی است که باید مسئولین ذیربط بگیرند. من با توجه به نوع رفتاری که کاربران مختلف در کشور‌های مختلف داشتند، احساس می‌کنم که حضور گسترده‌تر کاربران ایرانی می‌توانست برخی حرکت‌هایی که در توئیتر علیه ما انجام می‌شود بیشتر پاسخ بدهد. الان بیشتر حضور در توئیتر از ایرانی‌ها کسانی است که با ما رابطه خوبی ندارند و بیشتر هم از خارج هدایت می‌شود، مخصوصا از سعودی و آمریکا یک حرکت بسیار گسترده‌ای در این زمینه هست. تعجب می‌کنم از این شرکت‌ها که حساب‌های ایرانی‌ها را بستند، ولی این حساب‌های فیکی که از این کشور‌ها کاملا مشخص است که هدایت شده و شاید هم بیشترشان به صورت ربات انجام شود و هر بار می‌بینیم که یک حجم وسیعی از حرف‌های خلاف آداب و شئونات انسانیت در این جا‌ها مطرح می‌شود را آزاد گذاشتند. به هر حال احساس من این است که حضور گسترده‌تر کاربران واقعی ایرانی می‌تواند یک پاد زهری باشد برای این حضور هماهنگ شده و در واقع خریداری شده برخی افراد واقعی و عموما غیر واقعی روی توئیتر.
این درست است که دولت و دستگاه دیپلماسی کشور، چشم به انتخابات کنگره آمریکا دارد به این امید که در انتخابات کنگره، حزب جمهوری خواه شکست بخورد و دموکرات‌ها سر کار بیایند؟
دکتر ظریف: ببینید؛ ما همه تحولات بین المللی را بررسی می‌کنیم، ولی دولت چشم دارد به مردم ایران و به چیز دیگری چشم ندارد. آن چه ما چشم امید به آن داریم این است که مردم ایران با شعور و فهم همیشگیشان، با درک و هوشمندی همیشگیشان، از این مرحله این دوران خطیر با سربلندی عبور کنند و یقین داریم که همین طور هم خواهد شد.
چه چشم اندازی را تصور می‌کنید با این وضعیت و شرایط اقتصادی که داریم؟ آیا وضعیت به خوبی پیش خواهد رفت؟
دکتر ظریف: همان طور که در پاسخ به سوال قبلی هم گفتم، آمریکایی‌ها به نظر می‌رسد که اعمال فشار و قلدری را از حد گذرانده اند. استفاده از ابراز‌های قدرت که از حد بگذرد، واکنش معکوس دارد. می‌بینیم که الان در اروپا این واکنش معکوس شروع شده. اگر توقع داشته باشیم که این واکنش معکوس ظرف یکی دو ماه پاسخ بدهد، اینطور نخواهد بود. اما اگر ما بتوانیم هوشمندانه بازی کنیم می‌توانیم از این مرحله با سلامتی و حتی با قدرت بیشتر عبور کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید