ترجیح دولت بر ادامه مسیر بی‌دستاوردی و نقض برجام!

خبرگزاری فارس: «برجامِ روحانی» هر روز با نمایش سریال‌هایی تازه‌تر مواجه می‌شود. دنیای پسابرجام که به قول علی‌اکبر صالحی قرار بود «دنیای دیگر»ی باشد اما حالا نه تنهای نشان داده دنیای دیگری نیست و نمی‌تواند باشد بلکه هر روز و در شکلی جدید با نقض برجام و نقض عهد از جانب سرکرده کشورهای 1+5 یعنی آمریکا مواجه می‌شود. نقض‌هایی که اگرچه عده‌ای از ستاد برجام ترجیح می‌دهند خود را در قبال آنها به ندیدن بزنند و یا اینطور وانمود کنند که فقط چند «لگدپرانی» ساده از جانب آمریکا هستند اما گویا حقیقت چیز دیگریست... «برجامِ روحانی» نقض شده و انگار ترجیح دولت بر آن است که این مسیر نقض و بی‌دستاوردی ادامه یابد اما برجام نشکند!... آغاز: مجلس نمایندگان آمریکا در هفته گذشته قانون تحریم‌های 10 ساله آمریکا علیه ایران موسوم به «داماتو» را مجدداً و در قالب شکل و شمایلی جدید تمدید کردند.[1] این قانون که در زمان دولت آقای هاشمی علیه ایران به تصویب رسید و بر خلاف جنجال‌های ستاد برجام ربطی هم به دولت احمدی‌نژاد ندارد در حالی از سوی نمایندگان آمریکایی تمدید شده است که این تمدید طبق گفته‌های محمدجواد ظریف در مجلس شورای اسلامی خلاف برجام است و نقض آن محسوب می‌شود.[2] او که در خردادماه امسال برای ارائه گزارشی پیرامون برجام در مجلس حضور یافته بود در این باره گفته بود: قانون داماتو دیگر وجود ندارد بلکه قانونی به‌اسم ISA وجود دارد که در پایان سال 2016 مدت آن تمام می‌شود. ظریف تصریح کرده بود: ظاهراً گروهی به‌دنبال تمدید این قانون هستند که ما نیز تذکر داده‌ایم که تمدید این قانون مغایر برجام است، آنها نیز در جلسه استماع کنگره تأکید کرده‌اند که نحوه مواجهه با این قانون باید طوری باشد که برجام را نقض نکند. البته این روزها و پس از تمدید قانون داماتو یا همان ISA خبری از محمدجواد ظریف و موضع‌گیری او نیست و اگرچه عده‌ای با کنایه می‌گویند که این تمدید نیاز به تأیید سنا و رئیس‌جمهور آمریکا نیز دارد و بعد هم نتیجه می‌گیرند نقضی صورت نگرفته است اما اولاً تجربه نقض‌های قبلی نشان داده است که این فرض کم‌احتمال است و سنا و کاخ سفید حکماً مخالفتی با قانون جدید نمایندگان ندارند، ثانیاً اقدامات آمریکا هر سر و شکلی داشته باشد و نقض برجام محسوب بشود یا نه! اما روح برجام می‌بایست حاوی انتفاع ملموس دولت ایران باشد که البته تااکنون و بر اثر همین اقدامات نبوده است و ثالثاً این بار اولی نیست که برجام نقض شده است! نقض پشت نقض.../نامه‌ها و پیگیری‌هایی که نفع آنها هیچگاه مشخص نشد آذرماه سال گذشته و حدود 5 ماه پس از امضای برجام بود که مجلس نمایندگان آمریکا طرحی را مبنی بر اعمال محدودیت بر صاحبان روادید آمریکا در صورت سفر به جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد. این طرح که چند روز بعد امضای باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا را نیز در کنار خود نشاند، مغایر صریح متن برجام بود و نقض آن محسوب می‌شد.[3]

و جالب آنکه قبل از امضای اوباما در پای قانون جدید، کسانی مثل سیدعباس عراقچی و یا علی لاریجانی صراحتاً ابراز کرده بودند که این کار نقض برجام است و دولت ایران در قبال آن اقداماتی واکنشی انجام خواهد داد. واکنش‌های بعدی دولت روحانی به این قانون اما دست آخر فقط به یک نامه جان کری، وزیر امور خارجه دولت آمریکا ختم شد که طی آن خطاب به ظریف اظهار کرده بود که «دولت آمریکا با استفاده از همه ابزارهای در اختیارش اجازه نخواهد داد که قانون جدید آمریکا درباره ویزا هیچ مانعی برای منافع اقتصادی ایران ایجاد کند!»[4] اکنون برجام بر روی کاغذ و طبق قوانین نقض شده بود اما کری در قالب یک نامه که مشخص نبود کدام بخش آن قابلیت الزام حقوقی دارد وعده‌ای به روحانی و یارانش داد که عملاً هیچگاه محقق نشد. واکنش‌های تلویحی به نقض‌های آشکار/وقتی به نقض برجام می‌گویند: «لگدپرانی»! صادقانه بایستی اذعان کرد که دولت رئیس‌جمهور روحانی نه در قبال نقض‌های قبلی برجام و نه در قبال حرکات فعلی دولت آمریکا که عموماً به نقض متن و روح برجام منتج شده‌اند هیچ عکس‌العمل خاصی نشان نمی‌دهد. درباره همان ماجرای تصویب قانون محدودیت‌های روادیدی؛ از سوی مقامات دولتی گفته شد که این طرح کار صهیونیست‌ها! بوده و مقامات مذاکره‌کننده 10 روز مذاکره بی‌امان در این باره را ترتیب داده‌اند. 10 روز مذاکره‌ای که دست آخر به نامه غیر الزام‌آور جان کری ختم شد و البته اثری هم نداشت. سیدعباس عراقچی نیز زمانی در یک مصاحبه تلویزیونی از این گفت که در قبال بدعهدی‌های آمریکا از طریق «ایمیل» مشغول پیگیری مشکلات است. جمله‌ای که به کلیشه «پیگیری‌های ایمیلی» مشهور شد. رئیس‌جمهور روحانی به عنوان یگانه مدافع برجام در این روزها نیز پس از سفر نیویورکی اخیرش، با اشاره به بدعهدی‌های آمریکا در قبال برجام، نام خود را اینگونه در فهرست واکنشگران به نقض متن و روح برجام ثبت کرد که «آمریکا قول داده است که اقداماتش را درباره برجام اصلاح کند»! جمله جالبی که تحلیلگران درباره آن اینطور گفتند که آمریکا وقتی عهد مکتوب و قانونی‌اش را عمل نمی‌کند چطور با یک قول شفاهی همه مشکلات را رفع خواهد کرد؟! و جالب‌تر آنکه چند روز بعد، جان کری آمریکایی مجدداً به صحنه آمد و در گفت‌وگو با فارین افرز از این گفت که آمریکا حتی فراتر از تعهداتش نیز به برجام عمل کرده است.[6] دولت رئیس‌جمهور روحانی نه در قبال نقض‌های قبلی برجام و نه در قبال حرکات فعلی دولت آمریکا که عموماً به نقض متن و روح برجام منتج شده‌اند هیچ عکس‌العمل خاصی نشان نمی‌دهد. در قبال تمدید اخیر ISA هم اگرچه تاکنون عمده دولتی‌ها سخن چندانی نگفته و شاید ترجیح داده‌اند که عکس‌العمل کاخ سفید را در قبال قانون مجلس آمریکا ببینند اما علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی طی اظهاراتی این تمدید را به «لگدزدن به برجام» تشبیه کرده و گفته است:‌ «در صورت نقض برجام از سوی طرف مقابل، بسته اقدامات فنی پیش بینی شده به عنوان پاسخ به سرعت اعمال خواهد شد.»[5] بسته‌ای که البته کسی سراغی از آن در قبال نقض‌های صورت گرفته تاکنون ندارد. از اعتقاد دولت به 2 برجام!/برجامِ بر اساس شروط رهبری هم نقض شده است به برگه‌های رمان «نقض برجام» البته بایستی عدم رعایت شروط 9 گانه مقام معظم رهبری پیرامون برجام را نیز افزود. عدم رعایتی واضح که دولت مدعی اجرای آن بود اما نه تنها طبق نظر کارشناسان و تحلیلگران چنین اجرا و التزامی هرگز رخ نداده است بلکه رخدادهای پسابرجام و بدعهدی‌های آمریکا نیز اثبات کننده آن است که این شروط از سوی دولت یازدهم اجرا نشدند. کار این قضیه حتی به آنجا رسید که سیدعباس عراقچی، رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام نیز تصریح کرد که برجام بر اساس شروط رهبری نقض شده اما بر اساس حقوقی هنوز پابرجاست![7] اعترافی تلخ که این سؤال را برجا گذاشت که «چرا دولت به 2 برجام معتقد است و نقض برجام بر اساس شروط رهبری هیچ واکنشی از دولت را برانگیخته نساخته است؟!» به این نقض‌های پیاپی که فرض «میرایی برجام» را در مقابل چشم تحلیلگران و کارشناسان قرار داده البته بایستی استنکاف بانک‌های بزرگ جهانی از معامله با دولت رئیس‌جمهور روحانی را نیز افزود.

ولی‌الله سیف، محمدجواد ظریف و علی‌اکبر صالحی از جمله کسانی بوده‌اند که این معنی را صراحتاً مورد اشاره قرار داده و نسبت به آن ابراز نارضایتی کرده‌اند. علی‌اکبر صالحی اخیراً‌ در گفت‌وگو با یک خبرگزاری در همین رابطه تصریح کرده است: «من در مصاحبه با یک خبرگزاری عربی گفتم "برخی بانک‌های بزرگ هنوز به طور کامل با ما همکاری نمی‌‌کنند"، در صورتیکه باید می‌گفتمکل بانک‌های بزرگ هنوز هیچ همکاری با ما نکرده‌اند.»[8] نقض و بی‌دستاوردی برجام و ترجیح دولت برای ادامه همین مسیر/آن بسته اقدامات فنی چه زمانی پاسخ آمریکا را می‌دهد؟! این نقض‌ها، شکسته شدن‌ها و بی‌عهدی‌ها که البته بایستی مثنوی هفتاد من کاغذ «بی‌دستاوردی برجام» و «عمل دولت روحانی به فراتر از برجام!»[9] را هم به خیل آنها افزود؛ در سمت دیگر ماجرا اما با خوشبینی همچنان مقامات دولتی و اعضای ستاد برجام مواجه شده‌اند. جالب آنکه حتی می‌بینیم بی‌دستاوردی و نقض برجام نیز اگرچه آنها را وادار به برخی صحبت‌ها کرده اما نتوانسته از عمق خوشبینی آنها به «توافقات ویَنی دولت یازدهم» بکاهد. علی‌اکبر صالحی که اعتراضات وی به عدم همکاری تمام بانک‌های بزرگ خارجی را خواندیم، به تازگی طی یک مراسم در بوشهر گفته است: «پس از برجام آینده ایران تابناک خواهد بود و مردم آثار حرکت دولت در این موضوع را احساس می‌کنند.»[10] صحبت‌های رئیس‌جمهور روحانی درباره خوشبینی نسبت به برجام نیز شهره عام و خاص است و برخی از آنها در افواه مردم و سیاسیون حتی با طنز قرین شده‌اند. این ابراز خوشبینی‌ها (که البته به نظر می‌رسد از سرعت آنها حتی در نزد اعضای ستاد برجام نیز کاسته شده و جریان سیاسی خاص یا همان اصلاح‌طلبان نیز دیگر علاقه‌ای به تعریف و تمجید روزهای اول خود از توافق نهایی روحانی با غرب ندارند) اما آشکار کننده یک معنای بزرگ هستند. معنایی که اگرچه در خط به خط اخبار این گزارش نیز قابل خوانش بود اما لازم است که بصورتی سلیس‌تر نیز مورد اشاره قرار گیرند. و آن اینکه به نظر می‌رسد تیم اجرایی ستاد برجام و کسانی که در انعقاد آن نقش داشته‌اند به دلایلی هرگز حاضر به اعتراف به نقض برجام نیستند.(کما اینکه سیدعباس عراقچی نیز چندی قبل اینطور گفته بود که فرق است میان نقض آشکار و سایر شعوب نقض!) چیزی که آمریکا هم متوجه آن شده و برای همین نه تنها از تحریم‌های خود در پسابرجام نکاست بلکه به گفته جان کری به حجم آنها نیز افزوده است و تلاش می‌کند تا هیچ دستاورد خاص و قابل ارائه‌ای به مردم در سبد رئیس‌جمهور روحانی و ایران قرار نگیرد. این معنی همچنین بیان کننده آنست که انتظار پاسخ از سوی ستاد برجام به موارد نقض برجام و به اجرا گذاشتن اقداماتی که علی شمخانی از آنها با عنوان «بسته فنی» یاد کرده است نیز حکماً بعید است و اگر مقامات ارشد و نهادهای کلان نظام به این مسئله ورود نکنند دولت یازدهم ایران ترجیح می‌دهد که «برجامِ روحانی» در همین مسیر بی‌دستاوردی و نقض به پیمایش مشغول باشد اما به وادی انکسار برجام نزدیک هم نشود. ترجیحی که تاریخ درباره آن قضاوت بیشتری خواهد داشت... *** 1_ http://www.mehrnews.com/news/3825859 2_ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/08/27/1243088 3_ http://alef.ir/vdcci4q1e2bqsp8.ala2.html?318526 4_ http://www.asriran.com/fa/news/439055 5_ http://fna.ir/8L9WGC 6_ http://fna.ir/S4CFWQ 7_ http://www.asriran.com/fa/news/459625 8_ http://www.mashreghnews.ir/fa/news/655063 9_ http://osoolgerayan.com/titr3/news-id=79001 10_ http://www.irna.ir/fa/News/82313969/