جای خالی گروه‌های دوستی پارلمانی در مجلس دهم

خبرگزاری تسنیم: با توجه به گستردگی و پیچیدگیهای مناسبات سیاسی در جهان امروز کشورها از همه ابزارها برای بیان دیدگاهها و تأمین منافع خود در عرصه‌های مختلف استفاده می‌کنند که یکی از این ابزارها "پارلمان" کشورها هستند، قوه قانون‌گذاری در هر کشور برای تأثیرگذاری در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در عرصه بین‌الملل از ابزارهای مختلفی سود می‌جوید که یکی از این ابزارها که در چند دهه اخیر نیز نقش برجسته‌تری یافته، گروه‌های دوستی پارلمانی هستند. گروه‌های دوستی و پارلمانی که در برخی پارلمانها به‌عنوان گروه‌های دوستی بین‌المجالس یا گروه‌های دوستی و همکاری یاد می‌شوند به گروههای اطلاق می‌شوند که قانون‌گذاران یک کشور برحسب تخصص خود به‌ منظور توسعه روابط بین‌المجالسی با سایر کشورها تشکیل می‌دهند. دیپلماسی پارلمانی، دیپلماسی روان و قابل‌دسترسی است که در عین تسهیل‌کنندگی دیپلماسی در سطح دولتها می‌تواند فضا را برای گسترش روابط در سطوح سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میان دو یا چند کشور را فراهم کند. نحوه شکل‌گیری گروه‌های دوستی و پارلمانی در سایر کشورها در بررسی کوتاه درباره تشکیل گروههای دوستی پارلمانی در سایر کشورها می‌توان نوشت در کره جنوبی، مهم‌ترین رسالت گروه‌های دوستی، مشارکت فعال در توسعه دیپلماسی پارلمانی معرفی‌شده است. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در این باره نوشته که پارلمان کره جنوبی 196 گروه دوستی با کشورهای دیگر تشکیل داده که در این میان نقش احزاب و فراکسیونهای پارلمانی در شکل‌گیری گروه‌های دوستی برجسته است. در هر گروه دوستی، 29 نماینده حضور دارد که تناسب حزبی در میان اعضاء رعایت شده است اما پاکستان در قیاس با سایر کشورهای آسیایی، مقررات مدون‌تری را در تشکیل گروههای دوستی وضع کرده است که به‌طور مثال هر گروه دوستی و پارلمانی 6 عضو دارد. از دیگر کشورهایی که اهمیت ویژه‌ای به گروههای دوستی می‌دهد، ارمنستان است. در این کشور نیز مرجع تعیین اعضای گروه‌های دوستی فراکسیونها و جناحهای پارلمان است. در هند 500 روپیه بدهید؛ عضو گروه پارلمانی شوید هند نیز از دیگر کشورهایی است که بخشی از تحرکات دیپلماتیک پارلمانی خود را از طریق گروههای دوستی دنبال می‌کند. در هر گروه دوستی پارلمانی این کشور، 22 نماینده عضویت دارد و یک تفاوت پارلمان هند با سایر پارلمانها در این نکته نهفته است که اعضای گروههای دوستی برای حضور در گروههای دوستی باید 500 روپیه پرداخت کنند. در پارلمان پرتغال، گروه‌های دوستی به‌عنوان یکی از اهرمهای توسعه روابط بین‌المللی با کشورهای دوست معرفی‌شده است. هر گروه دوستی بین 2 تا 7 عضو دارد که توسط احزاب سیاسی انتخاب می‌شوند، نمایندگان در پارلمان این کشور نمی‌توانند در بیش از 3 گروه عضویت داشته باشند. ابتکار عمل تأسیس یک گروه دوستی، ممکن است توسط رئیس مجلس یا تعدادی از اعضای مجلس صورت گیرد که تأسیس رسمی یک گروه دوستی در پارلمان پرتغال نیاز به فرمان رسمی رئیس مجلس و انتشار نامه در نشریه مجلس دارد. در پارلمان صربستان نیز همانند پارلمان پرتغال، نقش هیئت‌رئیسه در تعیین رؤسای گروه دوستی و یا حذف یک گروه یا اضافه شدن گروههای دوستی جدید، پررنگ است. در پارلمان سوئد که از گروه‌های دوستی با عنوان « شبکه‌ها و انجمنهای دوستی» نام‌برده می‌شود. 40 انجمن و شبکه دوستی وجود دارد و نمایندگان بر اساس علایق و منافع خود حول کشور خاص، انجمن دوستی آن را شکل می‌دهند. درقانون آ یین نامه داخلی پارلمان استرالیا نیز از گروههای دوستی با عنوان «گروه‌های کشوری و شبکه‌های پارلمانی»نام‌برده شده و هدف آنها را توانمندسازی روابط خارجی عنوان کرده است. در کنگره آمریکا از گروههای دوستی با عنوان «انجمن کنگره» نام‌برده می‌شود که این انجمنها مشتمل بر جوامع قومی، زبانی و مذهبی متعددی‌اند. برمبنای فهرست منتشره کنگره، بیشترین انجمنهای پارلمانی حول مسائل بهداشتی، قومیت‌ها و مناطق جغرافیایی تشکیل‌شده‌اند. مانند انجمن انرژی اقیانوس اطلس، انجمن آمریکاییهای آسیای پاسیفیک، انجمن مسائل ارمنیها و انجمن اقلیتهای مذهبی در خاورمیانه. اولین گروه دوستی پارلمانی ایران جدای از پیشینه تاریخی گروه‌های دوستی و پارلمانی در سطح جهان، گروه دوستی پارلمانی در ایران نیز از دوره سوم مجلس شورای اسلامی (مهر 1368) فعالیت خود را آغاز کردند. موضوع تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی در دور دوم مجلس شورای اسلامی مطرح شد. در این دوره مجالس قانون‌گذاری برخی کشورهای نزدیک به جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد تشکیل گروه دوستی پارلمانی به مجلس شورای اسلامی را ارائه کردند که به دلایل مختلفی همچون مشکلات ناشی از جنگ تحمیلی و کمبود امکانات اجرایی تشکیل این گروه‌ها محقق نشد. بنابراین بررسی روند افزایش گروه‌های دوستی را باید از مجلس سوم آغاز کرد. با پایان یافتن جنگ تحمیلی و تأکید ریاست وقت قوه مقننه، موضوع تشکیل گروههای دوستی پارلمانی در آغاز دوره سوم در دستور کار قرار گرفت و نهایتاً در تاریخ 12 مهرماه 1368 آیین‌نامه تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی به تصویب رسید. متعاقب آن، اولین گروه دوستی در سال 1368 با پاکستان تشکیل شد. مجلس سوم در این دوره با چند کشور دیگر هم گروههای دوستی پارلمانی را تشکیل داد. گروههای دوستی و پارلمانی در ادوار مختلف مجلس/روند شکل‌گیری در ادوار گذشته مجلس به خصوص در دورههای پنجم 67، در دوره ششم 67، در دوره هفتم 67، در مجلس هشتم 50 و در مجلس نهم از ترکیب 109 گروه دوستی پارلمانی 24 گروه دوستی شکل‌گرفته است. طبق روال اداره کل بین‌الملل مجلس لیستهای گروه دوستی و پارلمانی که میان ایران و سایر کشورها تشکیل‌شده را در اختیار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس قرار می‌دهد تا از طریق این کمیسیون در اختیار نمایندگان قرار داده شود که طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، تعداد اعضای هر گروه دوستی پارلمانی، حداکثر دوازده نفر است. که نمایندگان مجلس بر اساس میزان آشنایی خود با آن کشور یا منطقه،‌ درخواست عضویت در آن گروه را مطرح می‌کنند، اگر تعداد درخواستها در یک گروه دوستی پارلمانی بیشتر از دوازده نفر باشد، اولویت باکسانی است که با زبان کشورهای عضو آن منطقه آشناتر باشند یا نوع فعالیتشان در آن کشور با اهداف گروه‌های دوستی پارلمانی، نزدیکی بیشتری داشته باشد، در غیر این صورت، اعضای آن گروه به‌قیدقرعه انتخاب خواهند شد. پس از نهایی شدن این لیستها در کمیسیون امنیت، این لیستها به دفتر رئیس مجلس ارجاع می‌شود تا وی نیز آنها را تائید کند، پس از تائید لیست از سوی رئیس مجلس طی جلسه‌ای اعضای هیئت‌رئیسه هرکدام از گروه‌های دوستی و پارلمانی مشخص می‌شوند. چرا هنوز گروه‌های دوستی و پارلمانی در مجلس دهم به ایران نیامده‌اند با پایان یافتن هر دوره از مجلس، گروه‌های دوستی و پارلمانی که در آن شکل‌گرفته نیز به‌کار خود پایان می‌دهد و باید در مجلس جدید روندی که توضیح داده شد طی شود تا مجدداً این گروهها فعالیتهای خود را آغاز کنند. در دوره دهم نیز فرمهای اولیه برای ثبت‌نام نمایندگان در گروههای دوستی از سوی اداره کل بین‌الملل مجلس تهیه‌شده و در چند روز آینده در اختیار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی قرار داده می‌شود تا نمایندگان با توجه به علایق و تخصصهای خود در این گروهها ثبت‌نام کنند. بر این اساس، علی‌رغم درخواستهای که از سوی گروههای دوستی پارلمانی سایر کشورها برای سفر به ایران به سفارتخانه‌ها، وزارت خارجه و اداره کل بین‌الملل مجلس ارسال‌شده است، تا زمانی که گروههای دوستی پارلمانی در مجلس دهم شکل نگیرد هیچ گروه دوستی به کشورمان سفر نخواهد کرد زیرا در پارلمان گروهی وجود ندارد تا از همتایان خود میزبانی کند. با پیگریها، مشخص شد که لیست گروههای دوستی پارلمانی در مجلس دهم در مهرماه نهایی می‌شود.