گزارشی بدون الزام حقوقی

روزنامه ایران: گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد در ارزیابی عملکرد ایران در چارچوب قطعنامه «2231» نارضایتی همزمان ایران و امریکا را برانگیخته است.

بان کی مون در واپسین گزارش خود که شامگاه دوشنبه منتشر شد، آزمایش‌های موشک‌های بالستیک ایران را با روح «قطعنامه 2231» و «برجام» «ناسازگار» دانست و در عین حال موردی از نقض قانون به میان نیاورد.

دبیرکل سازمان ملل متحد در توضیح دلایل نگرانی‌اش با استفاده از واژه «ناسازگاری» موضعی اتخاذ کرده که برای کشور مورد خطاب بار حقوقی ندارد و صرفاً توقعات و انتظارات سازمان ملل متحد در باب این موضوع خاص را به ایران و جامعه جهانی منعکس می‌نماید. این ابراز نگرانی در حالی مطرح شده است که در «قطعنامه 2231» به ممنوعیت آزمایش‌های موشکی ایران هیچ اشاره‌ای نشده است و تنها از ایران می‌خواهد که از «طراحی» موشک‌هایی که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارند، خودداری کند. تأکید وی بر واژه «طراحی» در شرایطی است که در قطعنامه مذکور درباره موشک‌هایی که ایران در اختیار دارد، هیچ منعی نگذاشته است. به عبارت ساده‌تر، دبیرکل سازمان ملل در گزارش خود تنها به ایران توصیه کرده است که از انجام چنین آزمایش‌هایی خودداری کند؛ درخواستی که پشتوانه حقوقی نداشته و در نتیجه الزامی هم در پی ندارد.

اما صرفنظر از اینکه مواضع دبیرکل سازمان ملل پیامدهای حقوقی برای کشورهای مورد خطاب دارد یا نه، نباید از اهمیت سیاسی موضعگیری‌های او برای کشورهای عضو سازمان ملل غفلت کرد؛ چرا که دبیرکل سازمان ملل هرگاه به این برداشت رسید که اقدام کشوری مغایر صلح و امنیت بین‌المللی است، می‌تواند با موضعگیری درخصوص آن مسأله، خواستار رسیدگی شود البته این تقاضا باید پشتیبانی و الزام حقوقی داشته باشد. اعضای سازمان ملل نیز در چنین مواقعی برای اثبات حسن‌نیت خود، ملاحظات غیر الزام‌آور را هم برای تنظیم رفتارهای خود در نظر می‌گیرند و تلاش می‌کنند سیاست‌های خود را با سازمان ملل هماهنگ کنند؛ از طرف دیگر باید توجه داشت که طبیعتاً مواضع دبیرکل در قبال کشورها تحت تأثیر سیاست‌های اعضای شورای امنیت تنظیم می‌شود.

چرا که شورای امنیت سازمان ملل، یک نهاد سیاسی است که در قریب به اتفاق تصمیم‌گیری‌های سیاسی خود درباره مسائل مهم، منافع عمده پنج عضو دائم این شورا را مبنا قرار می‌دهد. بنابراین موضعگیری دبیرکل این نهاد علیه کشوری که با اعضای شورای امنیت زاویه دارد، با شدت و حدت بیشتری مورد توجه و پیگیری قرار می‌گیرد. با وجود این بان کی مون سعی کرده در گزارش خود با میانه‌روی، کم‌کاری‌های امریکا و دیگر کشورهای غربی را نسبت به تعهدات‌شان در چارچوب برجام- که می‌تواند به سدی بر سر راه بهره‌مندی ایران از نتایج اقتصادی برجام تبدیل شود- یادآور شود. اقدامی که به نارضایتی طرف دیگر میدان یعنی امریکا منجر شده است. ناگفته پیداست که درخواست دبیرکل از کشورهای مقابل ایران برای عمل به تعهدات‌شان در برجام- در شرایطی که اجرای مسالمت‌آمیز توافق هسته‌ای و پایبندی همه طرف‌ها به چارچوب آن یک ضرورت به حساب می‌آید- در مجموع به نفع ایران رقم خواهد خورد.