جنگ کلامی روسیه و ترکیه بدون خطوط قرمز

تسنیم: روزنامه الکترونیکی رای‌الیوم در مقاله‌ای در ستون «سخن سردبیر» به قلم «عبدالباری عطوان» نوشت: جنگ کلامی بین دو طرف روسی و ترکی ادامه دارد و به مناطق ممنوعه رسیده است؛ مثلا «آناتولی آنتونوف» معاون وزیر دفاع روسیه «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه و خانواده‌اش را متهم کرده است به اینکه آنها به طور مستقیم در خرید نفت از گروه تروریستی داعش «دست دارند». این موضوع اردوغان را به شدت عصبانی کرد به‌گونه‌ای که وی از روسیه خواست برای این اتهام‌ها مدرک ارائه کند. او متعهد شده است در صورتی‌که این اتهام‌ها ثابت شود از مقام خود کناره گیری می‌کند. آنتونوف در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «ثابت شده است که مصرف کننده اصلی این نفت مسروقه از مالکان قانونی آن (سوریه و عراق) ترکیه است، اطلاعات به‌دست آمده نشان می‌دهد که طبقه سیاسی حاکم بر این کشور از جمله اردوغان و خانواده‌اش در این تجارت غیرقانونی دست دارند.» معاون وزیر دفاع روسیه افزود« آیا این پرسش‌ها را مطرح نمی‌کنید به این دلیل که پسر رئیس‌جمهور ترکیه ریاست یکی از مهم‌ترین شرکت‌های نفتی را به عهده دارد و داماد اردوغان نیز به عنوان وزیر انرژی منصوب شده است؛ چه شود این شرکت خانوادگی فوق‌العاده!» این جنگ کلامی که از همه خطوط قرمز معمول عبور کرده است و به‌خصوص طرف روسی آن را به سمت اتهام‌های شخصی و خانوادگی رسانده، در پی اقدام 10 روز پیش نیروی هوایی ترکیه به سرنگون کردن جنگنده «سوخوی 24» روسیه آغاز شده است. تنش در روابط طرفین همچنان رو به افزایش است و اردوغان، روز چهارشنبه به قطر به عنوان کشور همپیمان ترکیه سفر کرد و بیش از 15 توافقنامه تجاری و گردشگری با دولتش به امضا رساند از جمله این توافقنامه‌ها توافق برای انبار کردن گاز قطر و افزایش صادرات گاز قطر به ترکیه به منظور جبران صادرات گاز روسیه است که 60 درصد از نیازهای این کشور را تامین می‌کند. برخی از کارشناسان میزان خسارت‌های ترکیه از تحریم‌های اقتصادی که روسیه علیه آن وضع کرده است را در آینده نزدیک در هر سال 50 میلیارد دلار تخمین می‌زنند؛ این تحریم‌ها شامل حوزه گردشگری (سالانه 5 میلیون گردشگر روس)، صادرات محصولات کشاورزی و صنعتی بین دو کشور است. حجم مبادلات تجاری ترکیه و روسیه سالانه حدود 35 دلار ارزیابی می‌شود. بحث و جدل‌ها درباره اتهام‌ها علیه ترکیه درخصوص معامله نفتی با داعش همچنان ادامه می‌یابد و شاید در دیدار «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه با همتای ترکی وی «مولود چاووش اوغلو» که در حاشیه کنفرانش امنیت و همکاری در بلگراد انجام شد، مطرح شده باشد. لاوروف در کنفرانسی مطبوعاتی گفته بود «طرف ترکی بر برگزاری دیدار خصوصی با وزیر خارجه روسیه (شخص لاوروف) اصرار دارد.» لاوروف تلاش‌های اخیر ترکیه برای دیدار همتای ترکی‌اش با وی را در آغاز این بحران رد کرده بود. همچنین «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه نیز مشابه این درخواست را از سوی همتای ترکی خود یعنی اردوغان در حاشیه نشست سران جهان برای بررسی اوضاع آب و هوا رد کرد. چه عاملی باعث شد که لاوروف نظر سابق خود را تغییر دهد و دیدار با همتای ترکی خود را قبول کند؟ روسیه عذرخواهی ترکیه به دلیل سرنگونی جنگنده این کشور، کشته شدن یکی از خلبانان آن و پرداخت غرامت را شرط گذاشت ولی ترکیه این شروط را رد و اعلام کرد که باید از ترکیه به دلیل نقض حریم هوایی آن عذرخواهی شود. با این اوصاف، بعید نیست که وزیر خارجه ترکیه پیشنهادهایی را در دیدار غیرعلنی امروز با همتای روس خود حل این بحران مطرح کرده باشد. سفر اردوغان به دوحه در جست‌وجوی گردشگر، گاز و نفت حکایت از آن دارد که حل این بحران نزدیک نیست ولی بی‌تردید ادامه این بحران و شدت گرفتن جنگ کلامی می‌تواند به درگیری‌ها مستقیم یا غیرمستقیم منتهی شود. ما چاره‌ای جز انتظار کشیدن نداریم.