پایان ناتو با آغاز دوباره ترامپ؟!

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، نامزد پیشتاز جمهوری‌خواهان برای انتخابات ریاست جمهوری آتی امریکا هشدار داده است روسیه می‌تواند با آن دسته از اعضای ناتو که به حد کافی در پرداخت سهم خود از هزینه‌های این پیمان مشارکت نمی‌کنند «هر کاری که می‌خواهد بکند.» ترامپ در جریان سخنرانی در یک گردهمایی سیاسی در روز ۲۱ بهمن (۱۰فوریه) در کارولینای‌جنوبی گفت که در زمان ریاست جمهوری اش هشدار داده بود در صورتی که روسیه به آن دسته از اعضای ناتو که به تعهدات مالی خود عمل نمی‌کنند، حمله کند، ایالات‌متحده هیچ مداخله‌ای انجام نخواهد داد. ترامپ ماه گذشته نیز در جمع هوادارانش در لاس‌وگاس گفته بود: امریکا تاوان ناتو را می‌دهد و ما منفعت چندانی از آن نمی‌بریم. اگر روزی به کمک آن‌ها نیاز داشته باشیم و فرض بگیریم که به ما حمله شود، تصور نمی‌کنم آن‌ها به کمک ما بیایند. موضع‌گیری جدید ترامپ در قبال حمله احتمالی روسیه به اعضای ناتو و بی‌تفاوتی امریکا درباره آن، بار دیگر مسئله روابط امریکا با ناتو و اعضای آن را مطرح ساخته است. ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود بار‌ها اعضای (ناتو) را به دلیل تخصیص‌ندادن ۲ درصد از تولید ناخالص ملی خود برای امور دفاعی و نیز عدم‌مشارکت کافی در هزینه‌های ناتو مورد سرزنش قرار داده بود. او حتی ناتو را سازمانی منسوخ خوانده بود که دیگر مفید نیست. ترامپ در اواخر مارس ۲۰۱۸ در نامه‌هایی جداگانه به سران حداقل ۱۰ کشور عضو ناتو به آن‌ها درباره بی‌توجهی به تعهدات‌شان برای صرف حداقل ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور‌ها برای مصارف نظامی هشدار داد و تصریح کرد که دیگر عدم‌تخصیص بودجه کافی را از سوی این کشور‌ها برای هزینه‌های نظامی و نیز هزینه‌های ناتو تحمل نمی‌کند.

 اصل دفاع جمعی

اکنون دونالد ترامپ در شرایطی که به احتمال بسیار زیاد نامزد نهایی جمهوری خواهان برای انتخابات ریاست جمهوری نوامبر ۲۰۲۴ خواهد بود و در نظرسنجی‌های مختلف از او به عنوان بخت اصلی پیروزی در انتخابات ماه نوامبر یاد می‌شود، در سخنرانی انتخاباتی خود بار دیگر به مسئله رویکرد امریکا به ناتو پرداخته و تهدیدی بی‌سابقه را علیه اعضای اروپایی ناتو مطرح ساخته است که در صورت بی‌اعتنایی به خواسته او برای مشارکت بیشتر در هزینه‌های این سازمان نظامی غربی، در صورت حمله احتمالی روسیه به اعضای ناتو، واشینگتن واکنشی به این مسئله نشان نخواهد داد. طبق گزارش‌های منتشرشده، ناتو در سال۲۰۲۳ بودجه‌ای معادل ۳/۱ تریلیون دلار برای مصارف نظامی خود هزینه کرده است. آلمان با بودجه معمول خود تا چند سال آینده نیز به هدف ۲درصد نخواهد رسید. آمار و ارقام خود سازمان ناتو در سال۲۰۲۳ نشان می‌دهد اکثر اعضای ناتو، حداقل هزینه این ائتلاف نظامی را برآورده نمی‌کنند. از ۳۱عضو آن، تنها ۱۲عضو در حال حاضر حداقل ۲درصد از تولید ناخالص داخلی را برای دفاع ناتو هزینه می‌کنند.

اصل دفاع جمعی و مشترک در قلب ناتو قرار دارد که در قالب ماده۵ اساسنامه این سازمان نظامی به آن پرداخته شده است: «طرف‌های حاضر در این پیمان توافق می‌کنند که حمله مسلحانه به یک یا چند کشور عضو در اروپا یا امریکای‌شمالی، حمله علیه تمامی آن‌ها تلقی شود.» این ماده تأکید کرده است که اگر یکی از اعضای ائتلاف مورد حمله قرار گیرد، ناتو باید «اقدام لازم را از جمله استفاده از نیروی مسلح برای بازگرداندن و حفظ امنیت منطقه آتلانتیک شمالی» انجام دهد. با توجه به این مسئله و موضع‌گیری بی‌سابقه و جنجالی ترامپ واکنش‌های شدیدی در بین غربی‌ها در این زمینه بروز کرده است. بیشترین و شدید‌ترین واکنش‌ها به اظهارات ترامپ در بین اروپایی‌ها بروز کرده است. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفته است: «این اظهارات جان امریکایی‌ها و اروپایی‌ها را به خطر خواهد انداخت.» در حالی که با پیشی‌گرفتن ترامپ از بایدن در برخی نظرسنجی‌ها، متحدان اروپایی واشینگتن نگرانند که این موضوع تعهد ایالات‌متحده به ناتو را از بین ببرد، استولتنبرگ چندی قبل گفته بود فکر نمی‌کند ریاست جمهوری دوم ترامپ، عضویت ایالات‌متحده در این پیمان را به خطر بیندازد. «چارلز میشل» رئیس شورای اروپا هم بر ضرورت دستیابی فوری به خودمختاری راهبردی اتحادیه اروپا و سرمایه‌گذاری در حوزه دفاعی تأکید کرد.

 انحلال ناتو؟

اظهارات جنجالی ترامپ واکنش تند اولاف شولتس، صدراعظم آلمان را به همراه داشت: «به هیچ‌کس نمی‌توان اجازه داد با امنیت اروپا قمار کند.» شولتس در یک کنفرانس خبری مشترک با دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان در برلین گفت: «وعده حفاظت از ناتو بدون قید و شرط اعمال می‌شود.» شولتس هر چند به طور مستقیم به نام ترامپ اشاره نکرد ولی گفت: مشروط‌سازی کمک به اعضای ناتو «غیرمسئولانه و خطرناک و تنها به نفع روسیه است.»

برلین مدت‌هاست در پرداخت حداقل هزینه‌های ناتو کوتاهی می‌کند، اما ظاهراً تصمیم گرفته با کمک یک صندوق ۱۰۰میلیارد یورویی که برای تقویت دفاع آلمان در پی درگیری‌های اوکراین ایجاد شده است، به هدف تخصیص ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی برای امور دفاعی برسد. نیویورک‌تایمز در گزارشی با اشاره به نگرانی فزاینده مقامات ارشد آلمان از بازگشت ترامپ به کاخ سفید نوشت: «مذاکرات غیررسمی در برلین و سایر پایتخت‌های اروپایی در حال انجام است و گفته می‌شود محور این مذاکرات، انحلال احتمالی ناتو است که در مقایسه با تفکر غالب این ائتلاف پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه۲۰۲۲ که بر اتحاد متمرکز بود، ۱۸۰درجه تفاوت دارد.»

مجموع این واکنش‌ها نشان می‌دهد نه فقط در داخل امریکا و کاخ سفید نگرانی درباره روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ و اقدامات وی در عرصه داخلی و خارجی وجود دارد، بلکه شرکای اروپایی واشینگتن نیز بیم و هراس مشابهی دارند و معتقدند با ریاست جمهوری مجدد ترامپ بار دیگر واگرایی فراآتلانتیکی در روابط امریکا و اروپا حاکم خواهد شد و حتی بیش از آن، با توجه به رویکرد ترامپ در قبال ناتو احتمال انحلال این سازمان نظامی غرب وجود خواهد داشت.

منبع: روزنامه جوان