تمایل برای توافق خاموش

 این روزها در وین اتریش نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در جریان است و به نظر می رسد اگرچه خبری از قطعنامه ضد ایرانی نیست اما 3 کشور اروپایی و آمریکا در حال پخت و پز بیانیه‌ای تند و تیز علیه ایران هستند. با این حال در تنها توافق میان ایران و آمریکا در چند سال اخیر وضعیت بهاری است و 2 طرف خبرهای خوب مخابره می کنند. روز گذشته خبرگزاری آمریکایی آسوشیتد پرس خبر داد دولت بایدن برای انتقال ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدودشده ایران در کره جنوبی به قطر، معافیت تحریمی صادر کرده و این یعنی این پول بدون ترس از تحریم آمریکا می تواند در حساب‌های ایران در قطر بنشیند و هم زمان توافق تبادل 5 زندانی آمریکایی با 5 زندانی ایرانی هم انجام شود. آسوشیتدپرس همچنین خبر داده به اطلاعاتی دست یافته که بر اساس آن «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا معافیت تحریمی را اواخر هفته گذشته و یک ماه پس از این‌که مقام‌های ایرانی و آمریکایی بر سر این موضوع به توافق رسیدند، امضا کرده بود اما کنگره تا روز دوشنبه گذشته از این تصمیم مطلع نشده بود. مفاد کلی توافق پیش از این اعلام شده بود و انتظار می‌رفت معافیت تحریمی بر این اساس اعلام شود اما در این اطلاعیه، برای اولین بار بود که دولت آمریکا خبر داد 5 زندانی ایرانی را بر اساس توافق با تهران آزاد می‌کند؛ با این حال نام این زندانیان اعلام نشده است. این معافیت تحریمی به معنای آن است که بانک‌های مستقر در اروپا، منطقه غرب آسیا و همچنین آسیا برای انتقال دارایی‌های مسدودشده ایران از کره جنوبی به بانک مرکزی قطر، درگیر تحریم‌های آمریکا نخواهند شد؛ دارایی‌هایی که به‌منظور «خرید کالاهای بشردوستانه» برای ایران نگهداری خواهد شد. هرچند این رسانه آمریکایی از اصطلاح کالاهای بشر دوستانه استفاده کرده و اما شنیده های معتبر خراسان حاکی است آنچه در سند توافق درج شده و مورد موافقت طرف ایرانی قرار گرفته  «کالاهای غیرتحریمی» بوده که سبد بزرگ‌تری از کالاها را شامل می شود؛ اما همزمان با پیشرفت خوب اجرای توافق تبادل میان ایران و آمریکا حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست هم‌اندیشی با جمعی از استادان رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه‌ها، با اشاره به مذاکرات هسته ای گفت: «ما امروز در نقطه توافق موقت قرار نداریم و آنچه اتفاق افتاده، بازپس‌گیری عزتمندانه دارایی‌های ملت ایران در 2 نوبت، از انگستان و کره جنوبی بوده است.» وی خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران آماده است تا با حفظ خطوط قرمز، برای احقاق حقوق حقه ملت ایران و لغو تحریم‌ها بر مبنای سند سپتامبر مذاکره کند اما به آن اکتفا نکرده و همزمان به صورت جدی بی‌اثر کردن تحریم‌ها را در دستور کار خود قرار داده است.» همزمان رئیس‌جمهوری کشورمان در گفت‌وگویی اختصاصی با شبکه «ان‌بی‌سی نیوز» به سوالاتی درباره توافق تبادل زندانیان با آمریکا پاسخ داد که آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی به عنوان بخشی از آن انجام شد. رئیسی به «لستر هولت» مجری این رسانه آمریکایی گفت: دولت جمهوری اسلامی ایران درباره چگونگی هزینه کردن ۶ میلیارد دلار از پول‌های آزادشده ایران از کره جنوبی تصمیم‌گیری خواهد کرد که به عنوان بخشی از توافق با آمریکا برای تبادل زندانیان انجام شد. رئیسی گفت که این مبالغ «هر کجا که نیاز باشد، هزینه خواهد شد».آنچه در سپتامبر 2023 با مرور روند مذاکرات قبلی و چارچوب پیش‌نویس توافق 2022 روشن‌تر می‌شود، این است که از «برجام» یا «سند سپتامبر» نامی بیش باقی نمانده و در واقع این اصطلاحات فقط مظهر تمایل به توافق هستند که برای تأکید بیشتر بر لزوم مذاکره  استفاده می‌شوند. به نظر می‌رسد هر ابتکار جدید مبتنی بر ادامه مذاکرات نه‌تنها درباره نقاط اختلاف قبلی، بلکه درباره نقاط اختلاف جدید است. در رأس همه موضوعات، اختلاف درباره مسائل پادمانی قرار دارد. موضوع دیگر به تضمین لغو تحریم‌ها و بهره‌مندی ایران از مزایای اقتصادی توافق بازمی‌گردد. در مجموع زیربنای این مانورهای پیچیده دیپلماتیک یک واقعیت قرار دارد: طرفین به مذاکره و دیپلماسی تمایل دارند. مذاکراتی که شاید تنها راه برای ازسرگیری و تداوم ان  اجرای گام‌های متقابل و خاموش در چندین مرحله است تا این‌که پس از انتخابات آمریکا (در صورت انتخاب مجدد بایدن) بتوانند به سرعت مجموع اقدامات را احیانا تجمیع کنند. برخی هم معتقدند اکنون نیز چه‌بسا مذاکراتی در جریان است که معامله حاصل از آن به یک‌باره رونمایی می‌شود.

خراسان