آنچه سفر رئیسی به آفریقا را مهم می‌کند
یافتن یا ساختن راهی که بتواند منافع ایران را در هر نقطه‌ای از جهان تأمین و تثبیت کند، هدف غایی دولت سیزدهم از هر نوع تعاملی در روابط بین‌الملل است و این هدف در سفر به سه کشور آفریقایی و گشودن مسیری تازه در قاره سیاه هم پیگیری خواهد شد.
به دعوت رسمی رؤسای سه کشور آفریقایی کنیا، اوگاندا و زیمبابوه، «سیدابراهیم رئیسی» دیروز تهران را به مقصد آفریقا ترک کرد. نایروبی، کامپالا و هراره پایتخت‌های کنیا، اوگاندا و زیمبابوه روز‌های سه‌شنبه تا پنج‌شنبه میزبان رئیس‌جمهور ایران خواهند بود تا با مقامات این کشور‌ها در راستای تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و ایجاد زمینه‌های همکاری سیاسی و تجاری، گفتگو و رایزنی کند.
سفری در راستای تداوم سیاستی مستقل
دکترین دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی، جست‌وجوی منافع ملی در هر نقطه از جهان است و این در دو سال گذشته به ایجاد نوعی تعادل در روابط با جهان منجر شده است. در راستای همین نگاه، از جنوب امریکا تا شمال آفریقا و از شرق آسیا تا غرب این قاره، عرصه‌ای برای یافتن و ساختن بستری است که از منافع ایران حراست کند. دولت سیزدهم از شهریور۱۴۰۰ تلاشی را آغاز کرده است که عمده هدف آن توجه ویژه به ظرفیت‌های مغفول مانده در جهان است؛ ظرفیت‌هایی فراغربی که کمترین تأثیر و تأثر را از سیاست‌های غرب و هژمونی امریکا داشته باشد و بتواند به هر میزان ممکن، در خنثی‌سازی تحریم‌های اقتصادی و منزوی‌سازی سیاسی جمهوری اسلامی ایران به کار آید.
تحرک در توجه به همه جهان از سوی دولت رئیسی مورد توجه ویژه است و شواهد نشان می‌دهد این سیاست مورد استقبال بسیاری از کشور‌ها هم قرار گرفته و همین استقبال و رویداد‌های پس از هر سفر، خود به مشوقی برای دولت برای ادامه مسیر تبدیل شده است.
اهمیت آفریقا برای ایران
«آفریقا» قاره‌ای است که قرن‌ها تحت استعمار غرب بوده، اما با وجود این استعمار تاریخی همچنان دارای ظرفیت‌های پیدا و پنهانی است که آن را برای هر سرزمینی، قابل توجه و تأمل می‌کند؛ قابل تأمل از این نظر که سرزمین آفریقا دارای معادن بسیاری است و گنجینه‌ای از طلا، الماس، کبالت و بسیاری دیگر از عناصر و فلزات ارزشمند جهان را در خود جای داده و بر اساس آمار‌های بین‌المللی هنوز هم دارای بیشترین ذخایر کشف‌نشده معدنی و کشاورزی در جهان است. سرمایه‌گذاری در چنین قاره‌ای در سایه نگاه دولت سیزدهم به آن، می‌تواند همان فرصت طلایی برای ایران باشد تا بتواند افقی تازه در قاره آفریقا بسازد. برگزاری اجلاس ایران و آفریقا نخستین گام دولت سیزدهم در مسیر این افق‌گشایی بود و از همان نشست درخواست مقامات و مسئولان برای حضور در ایران، در فهرست برنامه‌های وزارت خارجه قرار گرفت.
جدیت دولت در نگاه به آفریقا می‌تواند کشور‌های این قاره را هم به همراهی بیشتر با ایران ترغیب کند. بسیاری از دولت‌های آفریقایی به سبب استعمار تاریخی غرب، در بسیاری از دیدگاه‌های روابط بین‌الملل با جمهوری اسلامی ایران همسو و همراستا هستند. ارتقای همکاری میان تهران و پایتخت کشور‌های آفریقایی نیازمند همراهی سفارتخانه‌هاست. در حال حاضر ایران از ۵۴کشور آفریقایی، تنها در ۲۱کشور سفارتخانه دارد و این رقم نیازمند افزایش است؛ افزایشی که بیش از هر موضوع دیگری نیازمند تغییر دیدگاه به کشور‌های قاره آفریقاست؛ تغییر در این نگاه که قاره آفریقا، قاره‌ای فقیر و فاقد ارزش‌های لازم برای سرمایه‌گذاری است. واقعیت امروز این قاره حکایت از آن دارد که چنین تفکری دست‌کم در بسیاری از کشور‌ها دیگر معتبر نیست. ابرقدرت‌های اقتصادی، چون امریکا، چین و روسیه سال‌هاست چشم‌انداز متفاوتی در این قاره برای منافع خود ترسیم کرده‌اند. سفر رئیسی به سه کشور آفریقایی، استقرار سه رایزن بازرگانی در سفارتخانه‌های آفریقایی و آغاز روابط سیاسی با برخی کشور‌هایی که سوءتفاهماتی موجب قطع این روابط شده بود و آغاز فعالیت سفارت ایران در لیبی از مهم‌ترین اقدامات دولت سیزدهم در مسیر درک اهمیت آفریقا تفسیر می‌شود.
در نظم نوین جهانی هر سرزمینی در پی شکوفایی اقتصادی است و ظرفیت‌های آفریقا مسیری امن برای تأمین بستر‌های این شکوفایی خواهد بود. همسایگان ایران هم سال‌هاست به این قاره توجه ویژه دارند، صادرات ترکیه به کشور آفریقایی لیبی رقمی حدود ۵میلیون دلار است و خط مستقیم هوایی به این قاره از فرودگاه‌های استانبول و آنکارا مدام در حال رفت و برگشت هستند. بخش قابل توجهی از بازار بزرگ توریسم در این کشور را همین پرواز‌ها شکل داده‌اند و در نهایت قاره آفریقا این روز‌ها کانون توجه بسیاری از رقبای اقتصادی و حتی سیاسی ایران است.
مراودات کشور‌های آفریقایی و روسیه هم به شکل محسوسی در حال افزایش است و تیرماه سال جاری کنفرانسی با حضور نمایندگان بیش از ۴۰کشور آفریقایی با عنوان «روسیه- آفریقا در جهان چندقطبی» برگزار شد که نشانه مشخص این افزایش است. استقبال کشور‌های آفریقایی از این نشست به تعبیر رسانه‌های بین‌المللی نشان‌دهنده خستگی سیاسی آن‌ها از نظمی است که قرن‌ها آن‌ها را یا تحت سلطه قرار داده یا نادیده گرفته است.
سرزمین فرصت‌ها
در راستای نگاه ویژه به چنین ظرفیت قابل توجهی، دولت در نظر دارد برای کشور‌های این حوزه شریک مطمئنی تعریف شود؛ شریکی که با توجه به ظرفیت‌های خود در حوزه انرژی، فناوری‌های دانش‌بنیان، نیروگاه، سدسازی، دفاعی و امنیتی می‌تواند هم برای خود و هم برای قاره آفریقا موقعیت قابل توجهی از منظر همکاری‌های اقتصادی ایجاد کند و به نظر می‌رسد سفر‌های مقامات جمهوری اسلامی ایران به این قاره افزایش هم یابد.
جمهوری اسلامی ایران با ایجاد و گسترش خطوط حمل‌و نقل هوایی و دریایی از یک سو و گسترش رایزنی‌های اقتصادی از سوی دیگر در تلاش است فصلی جدید در ارتباط با قاره سیاه آغاز کند؛ فصلی که در آن آفریقا تأمین بخشی از مواد اولیه مورد نیاز ایران را بر عهده بگیرد و تهران هم در زمینه خدمات فنی و مهندسی، کالا، ماشین، تراکتور، لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی و دارو می‌تواند در بازار بزرگ و بکر آفریقا اثرگذار باشد.
آغاز روابط مستمر و مستحکم با قاره آفریقا می‌تواند جمهوری اسلامی را به چند اتحادیه معتبر این قاره هم نزدیک کند. اتحادیه‌هایی، چون آفریقا، اکوواس (ECOWAS)، جامعه توسعه جنوب آفریقا (SADC)، گروه بانک آفریقایی توسعه ADBG یا حتی اتحادیه عرب، نمونه‌هایی از این نهاد‌های سازمان‌یافته هستند که در قاره‌ای که دومین گستره بزرگ و پرجمعیت جهان است و ۲۰درصد از مساحت خشکی‌های زمین را پوشش می‌دهد و ۴/۱ میلیارد نفر جمعیت جهان (۱۸درصد) را در خود دارد. نزدیکی به یکی از کشور‌های عضو این اتحادیه‌ها راه را برای صادرات توانمندی‌های ایران به ویژه در حوزه غذا و دارو باز می‌کند.
آفریقا از آن جهت قاره فرصت‌ها نامیده شده است که در حال حاضر می‌تواند در برنامه کشت فراسرزمینی مورد توجه ویژه قرار گیرد. قاره آفریقا در حوزه تأمین گوشت و دام هم سرزمین بکر و قابل توجهی دارد و بسیاری از کشور‌ها به ویژه کشور‌های عرب حاشیه خلیج‌فارس از این ظرفیت قاره آفریقا حداکثر بهره‌برداری را انجام می‌دهند و بخشی از گوشت خود را از این حوزه تأمین می‌کنند. زمین‌های حاصلخیز در اوگاندا و کنیا و مراتع پرورش دام در برخی بخش‌های این قاره سبب شده است جمهوری اسلامی سرمایه‌گذاری خود را برای بهره‌گیری از این ظرفیت آغاز کند و به نظر می‌رسد یکی از اهداف سفر آیت‌الله رئیسی به این کشور‌ها و حضور وزیر جهادکشاورزی در این سفر همین موضوع کشت فراسرزمینی باشد که در حوزه تأمین امنیت غذایی و نیاز‌های این حوزه در کشور حرفی برای گفتن داشته باشد. تمرکز بخش‌هایی از قاره آفریقا در حوزه پرورش دام و طیور، نیاز به واکسن‌ها و اقلام بهداشتی و دارویی برای این پرورش را افزایش داده است و این هم می‌تواند بازار دیگری برای محصولات ایرانی و البته با استاندارد جهانی فراهم کند.
جمهوری اسلامی ایران به اذعان آمار‌ها و مراجع بین‌المللی از صاحبان دانش در حوزه علم و فناوری به ویژه بخش دانش‌بنیان است و این دانش به سبب بومی بودن آن برای تهران اهمیتی ویژه دارد. صدور توان علمی و فناوری ایران به کشور‌های حوزه خاورمیانه هدفی است که در دولت سیزدهم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و تمرکز شخص رئیس‌جمهور بر این موضوع راهگشای بسیاری از محصولات دانش‌بنیان شرکت‌های ایرانی در کشور‌های مختلف بوده است. این مهم قطعاً در سفر آتی آیت‌الله رئیسی باز هم مورد توجه است و رئیس‌جمهور برای محصولات شرکت‌های ایرانی بازارگشایی را در دستور کار قرار خواهد داد.
صادرات، اما تنها هدف رئیس‌جمهور از این سفر و دولت از این ارتباط نیست و جمهوری اسلامی اهداف بلندمدتی در این راستا در نظر دارد که مهم‌ترین آن ایجاد و استقرار کارخانه‌های تولید محصولات ایرانی به ویژه در حوزه صنایع در این کشور است، چنین تجربه‌ای پیش از این در کنیا انجام شده و در اوگاندا هم در دستور کار قرار دارد.
تبدیل جمهوری اسلامی ایران به قدرتی تکنولوژیک و اقتصادی در اذهان مقامات قاره آفریقا هدف مهم دولت سیزدهم است.
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید