چمبرلیــن ایرانی/سخنان جدید آقای دیپلمات
نگاهی به اعترافات جدید وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم که از قضا آینه عبرت دیپلماسی شد
نام محمد جواد ظریف در تاریخ خواهد ماند؛ البته نه به عنوان قهرمان ساخته شده توسط ژورنالیست‌ها و رسانه‌های حامی دولت گذشته که به عنوان نمونه قابل تأملی از شکست دیدگاه‌های مماشات‌جویانه و عدم توجه به اقتضائات جدید مناسبات بین‌الملل در زمانه خود. از این جهت او شبیه‌ترین شخصیت به «نویل چمبرلین» نخست‌وزیر انگلیس در سال‌های 1937 تا 1940 بود. فردی که با خوش‌بینی و عقب‌نشینی در قبال خواسته‌های آدولف هیتلر، با آلمان نازی توافقی امضا کرد و آن را در میان مردم سر دست گرفت و به آن افتخار کرد؛ در نهایت همان توافق برای مردم انگلیس دقیقاً نتیجه عکس داد و با زیاده‌خواهی‌های هیتلر از بین رفت. حال اکنون ظریف می‌تواند یک مورد مطالعاتی جدید و به‌روز برای نشان دادن عاقبت راهبرد مماشات (Appeasement) در عرصه بین‌الملل باشد.
سخنان جدید آقای دیپلمات
این مماشات جویی و عدم درک ابعاد جدید نظام بین‌الملل هر بار و در بزنگاه‌های تاریخی خود را نشان داده است. در آخرین نمونه خبرگزاری فارس سخنانی شنیده نشده از وی در جمع دانشجویان و اساتید منتشر کرده است که به نظر می‌رسد مربوط به سال پایانی مسئولیت او در وزارت خارجه باشد، سخنانی که بیش از پیش اثبات می‌کند که وی تا چه اندازه از جهان چند قطبی جدید غافل بوده است. او در این نشست گفته است که چین و روسیه علاقه‌ای برای ورود ایران به شانگهای ندارند! اتفاقی که درست در هفته‌های ابتدایی روی کار آمدن دولت سیزدهم رقم خورد و نشان داد برداشت او از قدرت‌های نوظهور جهانی کاملاً اشتباه بوده است. اتفاقی که منجر به آن شده بود تا حتی دولت روحانی اراده درخواست عضویت در شانگهای را مطرح نکند. شاید همین ساده‌اندیشی و تحلیل اشتباه از مناسبات بین‌الملل بوده است که جان کری وزیر خارجه وقت امریکا را مجاب کرده بود تا در میانه مذاکرات به وزیر خارجه کشورمان بگوید: «اگر شما برجام را امضا کنید آنقدر می‌آیند در ایران سرمایه‌گذاری کنند که وقت نمی‌کنید برایشان ویزا صادر کنید.» هرچند ظریف می‌گوید در پاسخ به کری گفته است این حرف هندوانه زیر بغل گذاشتن است اما منطقی مانند «امضای کری تضمین است» به خوبی نشان داده که او و اعضای تیمش بسیاری از حرف‌های دشمنان را باور
کرده بودند.
اشتباه کردم به حرف این بابا اعتماد کردم!
ظریف پیشتر و در آذرماه 95 در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بارها از اشتباهات خود در اعتماد به دشمن گفته بود. به عنوان مثال او در جمله معروفی اعتراف کرده بود: «من اشتباه کردم، براساس یک توافقی که (با آقای کری) کردیم، ما استراتژی خودمان را کنار گذاشتیم و بر مبنای آن توافق آمدیم آن را اعلام کردیم که تبدیل شد به موضع جمهوری اسلامی. من این را می‌پذیرم من اشتباه کردم... ما نباید براساس حرف این بابا (عمل) می‌کردیم... ولی این‌کار را کردیم.» صحبت‌هایی که بعداً نیز بارها تکرار شد. محمدجواد ظریف در سال 97 و در مصاحبه اختصاصی با شبکه سی‌ان‌ان در خصوص اشتباه تحلیلی خود در مورد امریکا گفته بود: «احساس می‌کردیم امریکا حداقل این مسأله را یاد گرفته است که تحریم‌ها تنها موجب فشار اقتصادی بر ایران می‌شود و هیچگونه دستاورد و نتیجه سیاسی مورد انتظار واشنگتن را به‌همراه ندارد. من تصور می‌کردم امریکایی‌ها این درس را گرفته‌اند، ولی متأسفانه من‌اشتباه می‌کردم.»
استعفا در شرایط دشوار
علاوه بر این، مصاحبه روز گذشته وی با روزنامه صبح نو نیز نشان می‌دهد او نه‌تنها در حوزه سیاست خارجی اشتباهات متعددی انجام داده است که در سیاست داخلی هم این مسیر را ادامه داده است. وی در این مصاحبه گفته است: «بعد از اتفاقاتی که اواخر سال96 (دی‌ماه) رخ داد، معتقد بودم به‌عنوان وزیر خارجه نباید ادامه بدهم و حتی به آقای دکتر روحانی پیشنهاد دادم که شما هم کنار بکشید چون شیب کشور از الان به‌سمت بدی دارد می‌رود. اولین پیشنهادم [به آقای دکتر روحانی] این بود که کنار بکشید.» وی همچنین ادامه داده است: «همان‌طور که در سال92 معتقد بودم برای 1400 نباید بیایم، بعد از اتفاقات دی‌ماه این نگرش تشدید شد و حتی معتقد بودم از ابتدای سال97 باید کنار برویم؛ حتی با حضرت آقا دراین‌باره صحبت کردم.» اشاره جواد ظریف به اعتراضاتی است که از سال 96 در کشور در خصوص عملکرد دولت وقت و گرانی‌های افسارگسیخته شروع شده بود. این اعتراضات از مطالبات مالباختگان مؤسسه مالی و اعتباری ثامن که گرفتار بی‌تدبیری بانک مرکزی و وزارت اقتصاد دولت وقت شده بودند آغاز شد و با نقش آفرینی رسانه‌های معاند و حمایت بیگانگان، به آشوب‌های سراسری بدل گشت. درچنین شرایطی محمد جواد ظریف به جای تأمل در خصوص نقش اقتصادی وزارت خارجه و فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی و همکاری ایران با همسایگان و شرکای آسیایی برای بهبود وضعیت مردم به موضوع استعفا می‌اندیشیده است.
افزایش قابل توجه تورم در ابتدای دولت دوم حسن روحانی درحالی بود که همچنان امریکا در برجام حضور داشت و این به خوبی نشان دهنده آن بود که مشکلات اقتصادی ریشه در اقدامات دولتمردان داشته است. اما در اردیبهشت سال 97 و با خروج یکجانبه امریکا از توافق، محمدجواد ظریف بار دیگر استعفای خود را مطرح می‌کند تا از بار مسئولیتی که بر دوش داشته شانه خالی نماید. این استعفاها حتی برخی اوقات رسانه‌ای شده بود. به عنوان نمونه استعفای ظریف پس از سفر بشار اسد به تهران که یک موفقیت دیپلماتیک پس از پیروزی بر جریان تکفیری مورد حمایت غرب بود بار دیگر برای کشور هزینه فراوانی ایجاد کرد. به نظر می‌رسد محمدجواد ظریف تنها زمانی مسئولیت می‌پذیرفته که وضعیت متعادل بوده، ذخایر هسته‌ای کشور قابل توجه باشد و توان امتیازدهی بدون دریافت تضمین را داشته است! او زمانی قادر بوده با جان کری قدم بزند که دانشمندان کشور بیشترین حجم از غنی‌سازی 20درصد را به ارمغان آورده و دست تیم مذاکره کننده را پر کرده باشند. به هر صورت ظریف در روزهای سختی که ریشه در سیاستهای غلط دولت مطلوب وی داشته است استعفا را از جیب خارج می‌کرد تا با مشکلات جدید روبه‌رو نشود با نقاب قهرمان از تبعات منفی سیاستهای دولت فرار کند.
برجام؛ زندانی تجربه شکست
ظریف در قسمتی از مصاحبه خود نیز با سخنانی که تحریف تاریخ محسوب می‌شود می‌گوید «قبل از عید (عید 1400) نامه‌ای نوشتم و گفتم که خیلی از دوستان ما، برجام را زندانی انتخابات کرده‌اند» وی در خصوص این نامه می‌گوید، به رهبر معظم انقلاب در این نامه گفته است: «خواهش می‌کنم به این دوستان بفرمایید که برجام را از انتخابات جدا کنند.»این اظهارات ظریف اما درحالی تلاش دارد به نتیجه نرسیدن مذاکرات احیای برجام در دولت روحانی را توجیه نماید که حتی اعضای تیم مذاکره‌کننده دولت قبل نیز رفتار مخرب امریکا را مانع رسیدن به توافق معرفی می‌کردند. کاظم غریب‌آبادی همان زمان در خصوص زیاده خواهی امریکا در طول مذاکرات از تصمیم امریکا برای گنجاندن مذاکرات موشکی و منطقه‌ای در توافق احیای برجام گفته بود. این عضو سابق تیم مذاکره کننده خبر داده بود: «امریکا و غربی‌ها به‌دنبال اهداف خاص خود بودند. این موضوع نشان داد که آنها همچنان به تفاهم هسته‌ای به‌عنوان پلی برای ورود به سایر موضوعات غیرمرتبط مانند مسائل منطقه‌ای و موشکی نگاه می‌کنند. این سری، حتی فراتر رفتند و اصرار کردند که خواسته‌‌شان به‌نوعی در متن گنجانده شود.» همچنین افراد نزدیک به غرب‌گرایان مانند علی واعظ نیز فاش کرده‌اند که پیشنهادات امریکا تا چه اندازه حقیر و ناچیز بوده است. مسئول پروژه ایران در گروه امریکایی بحران در روزهای ابتدایی شروع مذاکرات وین در دولت سیزدهم خبر داده بود امریکا در توافق خود با دولت روحانی برای احیای برجام به دنبال تعطیلی غنی‌سازی ۲۰ درصدی ایران در ازای آزادسازی تنها ۱ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران بوده است! افشا شدن این پیشنهاد ناچیز و عجیب خود از روند ضدمنافع ملی مذاکرات سابق حکایت دارد و نشان می‌دهد مذاکرات تا چه اندازه از حصول توافق در دولت گذشته دور بوده است.
گفتنی است دولت پیشین ایران با دوگانه‌سازی‌های افراطی از جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در امریکا قدرت گرفتن جو بایدن را به فال نیک گرفته و معتقد بود رئیس جمهور جدید این کشور به راحتی به تعهدات خود باز خواهد گشت. این تحلیل از کنش دموکرات‌ها در قبال برجام نیز اشتباه از آب درآمد و مستاجر جدید کاخ سفید که در روزهای ابتدایی مسئولیت خود با صادر کردن 13فرمان اجرایی تصمیمات دونالد ترامپ را باطل کرد حاضر به تصمیم‌گیری در خصوص برجام نشد.
منبع: روزنامه ایران
دیدگاه تان را بنویسید