دیپلماسی چراغ‌خاموش تهران، دیپلماسی معکوس واشنگتن و ماموریت جدید ریاض

آن‌طور که رسانه‌های نزدیک به دبیر شورای عالی امنیت ملی عنوان کرده‌اند، گویا پنجشنبه گذشته دور پنجم مذاکرات بین مقامات ارشد دبیرخانه این شورا (شورای عالی امنیت ملی ایران) و رئیس سرویس اطلاعاتی عربستان به‌عنوان نمایندگان تام‌الاختیار دو کشور در بغداد با هدف احیای روابط تهران - ریاض برگزار شد؛ مذاکراتی که با وقفه‌ای چند‌ماهه دوباره از سر گرفته شده است. به نقل از همین رسانه‌ها، فضای مثبت مذاکرات اخیر بین تهران و ریاض حتی زمزمه دیدار وزرای امور خارجه دو طرف را هم مطرح کرده است؛ هر‌چند پیش از آن نیز قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق، در یک گام رو به جلو ابراز امیدواری کرده بود این دور از مذاکرات (دور پنجم) ایران و عربستان در بغداد به بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور منجر شود. دور پنجم مذاکرات بین ایران و عربستان با میانجیگری عراق و عمان در شرایطی برگزار شد که شاهد توقف 45‌روزه مذاکرات وین هستیم. از این منظر، روشن‌شدن موتور نشست بغداد به موازات خاموش‌شدن موتور نشست‌ها در وین گویای آن است که واشنگتن از طریق دیپلماسی معکوس سعی دارد با ترمیم روابط تهران – ریاض به تعدیل نگاه ایران در مذاکرات احیای برجامی برسد. این در حالی است که تا پیش از این، گزاره تحلیلی غالب از سایه سنگین نشست وین بر نشست بغداد حکایت داشت؛ خاصه آنکه اساسا نفس شکل‌گیری نشست بغداد به واسطه آغاز مذاکرات وین از فروردین سال گذشته و در واپسین ماه‌های حیات دولت دوازدهم بود. پیرو نکته یادشده، این نگاه حاکم بود که کشورهای حاشیه خلیج فارس تا زمان توافق در وین، احیای برجام و بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای و در نهایت رفع نگرانی در این خصوص (فعالیت‌های هسته‌ای ایران)، مذاکرات بغداد و دیگر تلاش‌های دیپلماتیک منطقه‌ای را کج‌دار‌و‌مریز ادامه دهند. بنابراین تا پیش از تعیین تکلیف برجام، کشورهای منطقه با محوریت عربستان، نه توان، نه اجازه و نه تمایلی به احیای روابط با ایران نداشتند. در این راستا، منطقی آن بود که با توقف، انسداد و شکست فعلی در مذاکرات وین، نشست بغداد نیز به حاشیه کشیده شود؛ اما واقعیت‌های عرصه سیاست خارجی نشان از این دارد که کاخ سفید چراغ سبز خود را به ریاض نشان داده است تا با نشست بغداد و استفاده از مهره عربستان، به توازن‌بخشی سیاسی در برابر تهران، ذیل نشست وین دست یابد. حال آنکه تا پیش از این، تحرکات عربستان سعودی در کنار اسرائیل، امارات، بحرین، مصر و...، تکه مکمل پازل تلاش جدی کنگره آمریکا برای عدم خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی ایالات متحده موسوم به FTO و شکست مذاکرات وین بوده است. با این تفاسیر، ریاض نیز برخلاف نگاه غایی خود، اکنون در اقدامی مصلحتی به واسطه از‌سرگیری نشست بغداد، سعی در ریل‌گذاری دیپلماتیک با هدف کنترل تهران دارد؛ به‌ویژه که اگر تداوم توقف مذاکرات وین و تشدید اختلافات کنونی بین ایران و آمریکا در مسائل باقی‌مانده برجام از خروج سپاه از FTO گرفته تا انتقام و‌... به اتخاذ تصمیمات و رفتارهای رادیکالی از سوی تهران منجر شود. با توجه به آنچه گفته شد، ریاض اکنون در تلاش برای ایجاد تعادلی منطقی بین دیپلماسی چراغ‌خاموش تهران و دیپلماسی معکوس واشنگتن است که جمهوری اسلامی ایران به مهره غیرقابل‌‌کنترل بدل نشود. پس مطرح‌شدن پارامتری همچون تغییر رفتار عربستان در قبال ایران به واسطه تبعات جنگ یمن و مسائلی نظیر آن، اساسا محلی از اعراب ندارد؛ چرا‌که هیچ المانی در تحولات منطقه‌ای نمی‌تواند مؤیدی بر عقبگرد ریاض در برابر تهران باشد، مگر آنکه پیگیری مجدد نشست بغداد را سناریویی از جانب واشنگتن بدانیم که سعودی‌ها به ناچار آن را در دستور کار قرار داده‌اند.

منبع: روزنامه شرق