با توافق موقت از دیپلماسی«تحقیر آمریکا»به دیپلماسی«التماس»می‌رویم

گروه سیاسی فردا: گفتگوی های وین تازه روی ریل قرار گرفته است اما آمریکایی ها بیش از این صبر ندارند بنابراین به نظر می رسد احتمال توافق موقت بیش از رسیدن به توافق جامع محتمل است. با حسین الله کرم استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی درباره مذاکرات وین گفتگو کردیم.

گفتگوهای وین را چه طور ارزیابی می کنید؟

ایران و کشورهای 1+5 در حال حاضر دارای حداقل سه نگرش عمده در مذاکرات وین هستند. نگرش اول به سه کشور اروپایی و آمریکا بر می گردد که منافع شان در حفظ و بازگشت آمریکا به برجام است. نگرش دوم به دو کشور روسیه و چین است که تلاش در همسویی با ایران دارند زیرا ایران درپی مخالفت باحضور آمریکا در مذاکرات موجب تحقیر آمریکا شده است . نگرش سوم به ایران باز می گردد که به طور مشخص خواستار رفع تحریم ها، راستی آزمایی و تضمین عدم بازگشت تحریم ها است. در هر سه نگرش باید به موضوع ارجاعی امنیت هر یک از کشورها توجه کرد. موضوع ارجاعی چیزی است که امنیت آن باید تأمین شود. موضوع ارجاعی در دوران جنگ سرد به تأمین امنیت کشور مقابل تهدید نظامی بود. موضوع ارجاعی با فروپاشی شوروی و بحث موازنه قوا و استقرار تسلیحات موشکی امنیت سنتی را مورد انتقاد قرار داد و در مطالعات امنیت به این سئوال اساسی پرداخته شده که مقصود از امنیت در پسا جنگ سرد چیست؟ مهمترین پاسخ را مکتب کپنهاگ داد و امنیت جایگزین را متأثر از پنج بخش تهدید نظامی، تهدیدسیاسی، تهدیداقتصادی، تهدید اجتماعی و تهدید محیط زیست نامید که جدا از هم عمل نمی کنند. البته هر بخش ازتهدید، کانونی از مشکلات امنیتی، اولویت ها و راه حل هایی را ارائه می دهند. این وضعیت با توجه به منابع کشورها در پاسخ به 5 بخش تهدیدات فوق الذکر منجر به اولویت بندی در تأمین امنیت گردید. بر همین اساس در ایران کنونی به دلیل کمبود منابع نیز دو رویکرد در مقابل فشار حداکثری آمریکا شکل گرفته است. گروهی که موضوع ارجاعی به امنیت را اقتصاد می دانند و معتقدند چون تحریمها مردم را دچار مشکلات اقتصادی بویژه مشکل معیشتی کرده است باید در مذاکرات وین با برگشت آمریکا به برجام در مقابل رفع بخشی از تحریمها موافقت کرد تا با دستیابی به منابع بلوکه شده وفروش نفت‌ و...برای مدتی ولو تازمانیکه بایدن در قدرت است به تنفس اقتصادی و حل مشکل معیشتی برسیم. 

گروه دیگر که موضوع ارجاعی به امنیت را کشور می دانند با توجه به تهدیدهای نظامی معتقدند نباید ایران قوی را فقط با رفع بخشی از تحریمها آنهم برای مدتی کوتاه تضعیف کرد مگر اینکه در مذاکرات  وین به رفع کلیه تحریم ها و الزامات آن دست یابیم .

 بطور خلاصه می توان دو رویکرد داخلی فوق نسبت به مذاکرات وین را به خواست حداقلی در رفع تحریمها بدون توجه به الزامات آن و خواست حداکثری رفع تحریم ها والزامات آن تقسیم کرد. گرچه بهانه طرفداران تأمین خواست حداقلی رفع تحریم ها در وین به ظاهر حفظ امنیت مردم است اما عملکرد آنان در دولت دوازدهم خلاف آن را نشان داد. این درحالی است که طرفداران خواست حداکثری رفع تحریم ها با توجه به عملکرد واقعی واستکباری آمریکا در زمان ترامپ و احتمال تکرار آن چاره ای جز تقویت امنیت کشور نمی بینند، زیرا کشور در چارچوب نظم و همچنین مهمترین منبع اقتدار حکمرانی در صورت از دست دادن امنیت کشور نه تنها شاهد تجزیه کشور خواهد بود بلکه محصولی بنام نامنی جان ومال مردم را نیز درپی خواهد داشت بنابراین مذاکرات وین بدون دست یابی رفع کلیه تحریم ها و الزامات آن نمی تواندبه نتیجه نهایی برسد.

با توجه به اینکه اخبار از «توافق موقت» در وین حکایت می کند و به نظر دو طرف روی قالب اجرای توافق به صورت «اقدام در برابر اقدام» در حال جمع بندی هستند، آیا شما موافق «توافق موقت» هستید؟

بهیچ وجه توافق موقت راقبول ندارم زیرا نه تنها آمریکا واروپا قابل اعتماد نیستند بلکه آنها درمرحله اول اقدام  با فریز غنی سازی ایران درمقابل آزادسازی بخشی ازمنابع ارزی بلوکه شده به بخش مهمی از اهدافشان رسیده اند بطوریکه ایران در گامهای بعدی باید جایش را با دیپلماسی التماس کنونی آمریکا عوض نماید.

این روزها یک سئوالی در افکارعمومی مطرح است و آن اینکه وقتی توافق ژنو که توافقی موقت بود، انجام شد؛ در روز بازگشت محمدجواد ظریف به کشور یکسری دانشجویان و جوانان انقلابی و حزب اللهی جلوی درب فرودگاه تجمع کردند و به ماشین او لنگه کفش پرتاب کردند. حالا اگر علی باقری با توافق موقت از وین برگردد، انقلابی‌ها و حزب اللهی ها چه طور از او استقبال می کنند؟ برای استقبال با دسته گل به فرودگاه می روند یا با لنگه کفش؟

توافق موقت بمثابه زور وتحمیل از سوی آمریکا واروپاست وچون انقلاب اجازه پذیرش زور را به کسی ولو آقای باقری نمی دهد امکان پذیرش توافق موقت نیز وجود ندارد. لذا به نظر میرسد تبلیغات کنونی توافق موقت عمدتا از سوی مذاکره کنندگان قبلی است تا بگویند آقای باقری نیز ناگزیر از تداوم مذاکرات دور ششم وین می باشد.

برخی می گویند «برجام رئیسی همان برجام روحانی و متن توافق علی باقری نیز همان متن توافق عباس عراقچی است» نظر شما چیست؟

اساسا موضوع مذاکرات وین ازنظر دولت آقای رئیسی ، برجام نیست زیرا برجام توسط ایران و۵+۱ پذیرفته شده است وآمریکا برای فشار به ایران از آن خارج شده است ، لذا موضوع کنونی وین رفع تحریمها والزامات آن است که برخی تفاوتها زیر را بوجود آورده است.

۱- اگر ایران در برجام باید ابتدا به تعهداتش(هسته ای) عمل می کرد اما در مذاکرات وین، آمریکا باید ابتدا به تعهداتش(رفع کلیه تحریمها) عمل کند.

۲-اگر آژانس در برجام مسئول راستی آزمایی چگونگی انجام تعهدات هسته ای ایران بود اما درمذاکرات وین ، ایران مسئول راستی آزمایی رفع تحرمهای آمریکاست.

۳-اگر اسنب بک کشورهای۵+۱ در برجام تضمین تداوم تعهدات هسته ای ایران بود اما در مذاکرات وین، کنگره آمریکا باید بامصوبه مذاکرات وین ،تضمین گر تداوم رفع تحریمهای دولت آمریکا باشد.