قهرمان‌پور: چشم‌انداز مذاکرات مثبت‌تر شده اما توافق حتمی نیست

گروه سیاسی فردا: مذاکرات وین در دور هشتم مصداق رفتن بر سر اصل مطلب است. در این دور از مذاکرات ایران و طرف های برجامی می کوشند، پرانتزهای داخل متن پیش نویس را بردارند. موضوعی که گرچه در ظاهر ساده به نظر می رسد اما پیچیدگی های بسیاری دارد. درباره سرنوشت مذاکرات با رحمن قهرمان‌پور پژوهشگر ارشد روابط بین الملل گفتگو کردیم.

متن گفتگوی رحمان قهرمان‌پور با پایگاه خبری فردا به شرح زیر است:

به نظر شما مذاکرات وین به نتیجه می رسد؟

آنچه الان می شود گفت، این است که امیدواری نسبت به گذشته بیشتر از گذشته شده و چشم‌انداز رسیدن به توافق مثبت‌تر است اما معنای این حرف آن نیست که حتما توافق انجام خواهد شد. در واقع اختلافات دو طرف به لحاظ محتوایی در موارد و موضوعات متعدد همچون تضمین ها، سانتریفیوژها و رفع تحریم ها، گسترده ارزیابی می شود بنابراین نمی توان با قاطعیت گفت که حتما توافق خواهد شد ولی بدون تردید امروز نسبت به دو هفته قبل می شود این طور بیان کرد که دو طرف به توافق نزدیک تر شده اند.

درباره نقش روسیه در مذاکرات تحلیل های مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند «روسیه نقش کمک کننده به ایران را ایفا می کند»، در حالیکه عده ای دیگر از کارشناسان چنین نظری ندارد و روسیه در واقع یک نوع رقیب می دانند که می خواهد مشکلات خودش را با آمریکا با استفاده از برگ ایران حل کند. نظر شما چیست؟

روسیه مانند هر کشوری بازی خودش را دارد. روسیه الان فکر می کند رسیدن به توافق به نفعش است چون این اتفاق می تواند به مسکو کمک کند تا حضور بیشتر و پررنگتری در منطقه داشته باشد بنابراین مسئله اصلا این طور نیست که نقش آفرینی روسیه کمک یا به ضرر ایران است. در مجموع یک فضایی وجود دارد و روسیه نیز در این فضا کار می کند. البته روس ها سعی می کنند که وقتی اختلاف ایران با اروپا و آمریکا بیشتر است، مذاکرات به هم نخورد و ادامه پیدا کند. این موضوعی است که هم روس ها و ه چینی ها می خواهند. آنها بارها اعلام کرده اند که شکست در توافق به ضرر همه طرف هاست. معتقدم روسیه کاری را که به نفعش هست انجام می دهد.

اگر توافقی حاصل شود، یک مدل جدیدی از برجام را خواهیم داشت یا همان برجام است با کمی تفاوت های جزیی؟

واقعیت امر این است که وقتی ترامپ در سال 2018 از برجام خارج شد و ایران در مقابل فعالیت های هسته ای خودش را گسترش داد، شرایطی به وجود آمده است که می توان گفت بازگشت به آن نقطه صفر یعنی پیش از خروج آمریکا از برجام حتی اگر ممکن باشد به نفع هیچ یک از دو طرف نیست. یعنی نه آمریکا تمایل دارد که به دوره پیش از خروج آمریکا از برجام برگردد و نه ایران به نفعش است، چنین کاری را انجام دهد. به همین دلیل به نظر می رسد اگر قرار باشد توافقی انجام شود، این توافق صرفا احیای برجام گذشته نخواهد بود بلکه یک متمم و مکملی هم خواهد داشت. با این اوصاف شاید دو طرف اسم توافق پیش رو را برجام بگذارند اما در کنار آن به صورت شفاهی با هم توافق هایی کنند یا آنچه اضافه کردند، مکتوب کنند و بگویند این یک توافق موقت یا کم در برابر کمتر است. در مجموع به نظر می رسد ما به سمت احیای توافق 2015 یعنی برجام قبلی حرکت نمی کنیم بلکه به احتمال زیاد چیزی فراتر از برجام 2015 توافق خواهد شد.

در قالب توافق فراتر از برجام، ایران امتیاز بیشتری می دهد یا امتیاز بیشتری می گیرد؟

جواب به این سئوال سخت است چون ما هنوز از محتوای مذاکرات اطلاعات دقیقی نداریم. آنچه در رسانه های آمده بیشتر روایت و برداشت روس ها و اروپایی ها از مذاکرات بوده است که الزاما برداشت و روایت طرف ایرانی نیست. از آنجا که خبرنگارهای ایرانی در وین حضور ندارند شاهد این هستیم که اطلاعات خیلی کمی در سطح رسانه ای در جریان بوده است. تحلیل های کمتری نوشته شده و عمدتا آقای باقری مصاحبه کرده است. روایتی که آقای باقری کنی مطرح کرده این بوده که ایران امتیاز گرفته است اما این تنها روایت موجود نیست. روایت روس ها این است که مذاکرات داشت شکست می خورد، روسیه و چین وارد شدند، ایران را متقاعد کردند که از مواضعش کوتاه بیاید. اروپایی ها هم می گویند «همان توافق دولت آقای روحانی مبنا قرار گرفته اما به درخواست های ایران نیز توجه شده است و آن درخواست ها در آن متنی که قرار است محل مذاکره باشد لحاظ شده است.» حالا اینکه چقدر درخواست های ایران مورد توجه بوده، هنوز ما درباره این موضوع چیزی نمی دانیم.

به نظر شما این تیم آقای باقری که قبلا با آقای جلیلی کار می کردند و مخالف برجام بودند، بعد از حصول توافق در مذاکرات وین همچنان منتقد برجام می مانند یا ادبیات شان تغییر خواهد کرد؟

قاعدتا اگر توافقی شود آقای باقری و تیم مذاکره کننده در صف اول حمایت چنین توافقی خواهند بود. طبیعتا آنها که نمی توانند خودشان مخالف برجام باشند.

نگاه دولت آقای رئیسی به مذاکرات این بود که تیم مذاکره کننده این دولت می رود یک توافق عزتمندانه را رقم می زند، این توافق عزتمندانه خیلی متفاوت از آن چیزی است که در برجام اتفاق افتاد یا تقریبا در همان چارچوب و قالب خواهد بود؟ به عبارت دیگر برد-برد تیم آقای باقری با برد-برد آقای ظریف و عراقچی فرق می کند یا خیر؟

اینکه این دولت صحبت از توافق عزتمندانه می کند باید دید تعریف شان از این واژه چیست. بالاخره هر توافقی انجام شود چه خوب و چه بد، بالاخره این توافقی است که به آقای باقری کنی و تیم مذاکره کننده فعلی منتسب خواهد بود و آنها قاعدتا تلاش می کنند برای افکارعمومی و رسانه ها توضیح دهند که چرا این توافق بهتر از توافق قبلی است. این مسئله ای است که هیچ وقت پاسخ روشنی دریافت نمی کند چون در رقابت های سیاسی طبیعی است که هر کس تلاش می کند دستاوردهای خودش را بهترین نشان دهد و رقبای سیاسی تلاش خواهند کرد آن را ضعیف جلوه دهند. در مجموع نمی توانیم بگوییم حقیقت این توافق چه خواهد بود اما در دعواهای سیاسی همه حرف ها زده خواهد شد، این از گذشته بوده و الان هم هست و در آینده نیز خواهد بود.