سامانه انتخاب یاران رییسی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

این روزها از سوی رییس جمهور منتخب سامانه ای برای معرفی نامزدهای مناصب گوناگون دولت آینده در سطوح مختلف فعال شده و در دسترس عموم مردم قرار گرفته است.

این سامانه فرصتی فراهم می کند تا یکایک مردم با شناخت از خود و چهره های توانمند محلی و ملی نسبت به معرفی آنان به کارگزاران دولت آینده اقدام کنند.  

این ایده که پیش از این در قالب های دیگری نیز اجرا شده بود حاوی نکات چندی است:

نخست اینکه زمینه مناسبی برای شکل گیری یک پایگاه اطلاعاتی بزرگ از نیروهای توانمند فراهم می شود که در موقعیت های گوناگون شغلی و انجام پروژه‌های اجرایی می توان به خوبی مورد بهره برداری قرار داد.

دوم اینکه چنین سامانه ای به ایجاد شور و نشاط در فضای عمومی کشور بویژه نحبگان کمک شایانی می کند.

سوم اینکه زمینه انسجام و تمرکز نیروهای انقلابی در موضوعاتی مشخص و همگرایی در گزینش نیروها را فراهم می سازد.

چهارم اینکه فضای معمول سهم خواهی گروه های گوناگون را ساماندهی و در بستری نظام مند تنظیم کرده و از ارایه تصویری نامطلوب در مقابل دیدگان جامعه جلوگیری می کند.

اما ...

باید توجه داشت که گزینش مدیران ارشد دولت همچون وزیران از اموری است که با داده های سامانه حاصل نمی شود و الزامات چندی دارد:

نخست اینکه انتخاب مدیران تابعی از برنامه است و نه برعکس. توقع ارایه برنامه از مدیران انتخاب شده سرنوشتی جز تداوم وضع موجود ندارد. رییس جمهور منتخب باید برنامه مشخص خود را در حوزه های مختلف تبیین نموده و مدیران و وزیران را متناسب با برنامه ها و توان اجرایی آنان برگزیند. داشتن رزومه های بلند بالا هیچ توجیهی برای گزینش افراد برای اجرای یک برنامه خاص نیست و چه بسا مانع اجرای آن هم باشد.

دوم اینکه هیات دولت بستر یک کار تیمی است و نه یک مجمع الجزایر سازمانی که برای هر سازمان بتوان یک وزیر یا مدیر توانمند بدون درنظر گرفتن میزان هماهنگی با سایر مدیران انتخاب کرد. مدیر انتخابی باید با تمام تیم دولت هماهنگ باشد و از نظر فکری و اجرایی امکان انسجام در بالاترین سطح ممکن باشد. چهره های برجسته که خود را مدعی می دانند گرچه بر وزن کابینه می افزایند اما به همان نسبت از کارایی آن می کاهند.

سوم اینکه منطق انتخاب وزیر و مدیران اقتضا می کند که فرایندی هرمی را طی کرده و از راس به قاعده برسد. بر این اساس بهترین کار این است که رییس جمهور، معاون اول را انتخاب کرده و معاون اول، تیم گزینش مدیران را تشکیل داده و وزیران را با اولویت به رییس جمهور معرفی نماید. گزینش وزیران و معاون اول در یک چارچوب هم عرض موجب ناهماهنگی کابینه و ناکارآمدی معاون اول می شود که تجارب آن روشن است.

چهارم اینکه لازم است وزارتخانه ها و سازمان ها در قالب چند رسته یا قطب تخصصی مثلا سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تنطیم شود و هر رسته (قطب) به عنوان یک تیم سازوکارهای گزینش هماهنگ مدیران براساس روال پیش گفته را طی کنند.

پنجم اینکه هر رسته نیازمند یک سرتیم یا هدایتگر است که همه اجزای تیم با او هماهنگ بوده و در روند چهارساله مدیریت آن رسته حرف آخر را یک نفر بزند. با این روش لازم است سرتیم هر رسته چهره ای برجسته و صاحبنظری توانمند باشد اما سایر اجزای تیم را می توان از جوانان نخبه توانمند تشکیل داد که هم قدرت اجرایی دولت را بالا می برد هم متوسط سن کابینه را کاهش داده و نشاط اجرایی را افزایش می دهد هم هماهنگی لازم برقرار می شود و چندصدایی در امور دولت ایجاد نمی شود.

امیدوارم دولت آینده بازتابی از شور و شعور مدیریتی و تجارب چهل ساله اجرایی در کشور باشد.