روحانی و ظریف از کی زاویه پیدا کردند؟

گروه سیاست سایت فردا - ناصر ایمانی، تحلیل‌گر مسائل اصولگرا در یادداشتی اختصاصی برای سایت «فردا» نوشت: موقعیت و جایگاه آقای دکتر ظریف به عنوان وزیر خارجه دوران روحانی طی هشت سال گذشته با تحولاتی همراه بود. تحولاتی که عمدتا ناشی از زاویه پیدا کردن رئیس دولت با او به خصوص در دولت دوم می‌شد. زاویه ایجاد شده بین روحانی و ظریف به مرور زمان بیشتر و با انتشار فایل صوتی از مصاحبه او بسیار جدی و مشخص شد.

برشمردن فایل صوتی به عنوان یکی از مصادیق زاویه یافتن روحانی با ظریف به این خاطر است که به هرحال این فایل در اختیار مجموعه دولت بود و انتشار آن در آستانه انتخابات و در حالی که آقای ظریف یک نامزد احتمالی بود؛ مشکوک به نظر می‌رسید لذا این ذهنیت که اختلاف دیدگاه‌هایی بین وزیر خارجه و رئیس جمهور وجود دارد، تقویت شد.

ریشه این اختلاف نظرها اما به اعتقاد من به مساله برجام برمی‌گردد. نخست اینکه در زمان امضای برجام، روحنی تصور می‌کرد ظریف بیش از اندازه بزرگ شده و همه نگاه‌ها به جای اینکه به سوی رئیس دولت باشد به ظریف است. به این معنا که فواید این کار که از نظر آنان یک دستاورد بزرگ و تاریخی بود، به جیب ظریف می‌رود و احتمال می‌رود که آقای روحانی از این وضعیت دلخور شده باشد.

وقتی هم که دوران افول برجام رسید، روحانی به فردی نیاز داشت که همه تقصیرها را گردن او اندازد و چه کسی بهتر از ظریف. بنابراین نوع نگاه وی به او تغییرکرد و با وی زاویه پیدا کرد. بنابراین خیلی با ظریف مناسبات خوبی برقرار نکرد و آرام آرام از وی فاصله گرفت.

در اینجا قصد ندارم به اخبار پنهانی که اگرچه قابل تکذیب است، اما حاکی از وجود زاویه بین روحانی و ظریف است، اشاره کنم اما اخبار آشکاری هم وجود دارد که در جریان انتخابات اخیر به ما نشان داد که ظریف گزینه دولت نبوده است.  

ناگفته نماند که ممکن است در این میان آقای روحانی خرده‌هایی نیز به عملکرد وزارت خارجه بگیرد که قطعا مزید بر علت خواهد شد.

مساله قابل توجه دیگر ، نوع نگاه مجموعه حاکمیت به ظریف است که به اعتقاد من در درجه دوم اهمیت قرار دارد، زیرا ظریف وزیر خارجه روحانی است و مناسبات این‌ها با هم است که اهمیت دارد.

با این حال، قابل اشاره اسیت که جریان منتقد دولت از ابتدای برجام با دیدگاه‌های ظریف زاویه داشتند؛ کم یا بیش. حتی آنهایی که کمتر فاصله داشتند نیز احساس می‌کردند که او با همه تجربیات خود در زمینه سیاست خارجی و غرب شناسی، مقهور بازی‌های سیاسی غرب شده و یا شناخت وی نسبت به غرب و آمریکا کافی نبوده است. بعد از امضای برجام نیز اگر مجموعه صحبت‌های ظریف را مانیتور کنیم، خواهیم دید که او می‌گفت تمام تحریم‌ها به طور کامل برداشته می‌شود و خیلی به ارتباط دوستانه خود با جان کری اعتنا می‌کرد اما بعدا متوجه شدیم که همه این‌ها غیر قابل اتکا بوده و یک دولت دیگر در آمریکا به سادگی می‌تواند همه چیز را از بین ببرد.

ضمن اینکه تعهدات امریکا حتی در دوران اوباما هم اجرایی نشد و این‌ها نشان داد که برجام برخلاف آنچه آقای ظریف می‌گفت و فکر می‌کرد، نقاط ضعفی دارد که از قضا جریان منتقد دولت بارها به آن اشاره کرده و هشدار داده بود.

صرف نظر از برجام، عملکرد ظریف در منطقه نیز مورد تایید منتقدان دولت نبود و حتی در برخی موارد با دیدگاه‌های نظام زاویه داشت. فایل صوتی از مصاحبه او نیز این نکته را تا حدی ثابت کرد. همه‌ این‌ها دلیل زاویه داشتن منتقدان دولت با ظریف بود. اما همانطور که ذکر شد مساله مهم‌تر زاویه پیدا کردن ظریف و روحانی بود که تاثیر بیشتری بر جایگاه و موقعیت ظریف گذاشت.