آیا ادعای علی مطهری درباره مجلس خبرگان صحت دارد؟

از همین روست که معمولاً تلاش می شود مجلس خبرگان، مجلسی فاقد خاصیت قلمداد شود و وانمود شود که این مجلس، توان نظارت بر رهبری و سؤال از او را ندارد.

اگرچه در بین جریان های سیاسی داخل کشور نیز کم و بیش افرادی پیدا می شوند که خط رسانه های معاند را نسبت به موضوع نظارت خبرگان بر رهبری پیگیری می کنند، امّا گاهی نیز از روی غفلت، ساده اندیشی و نیز عدم اطلاع دقیق از کارکرد مجلس خبرگان و نحوه نظارت بر رهبری، اظهارات تأمل برانگیزی مطرح می شود. از جمله می توان به اظهارات اخیر علی مطهری، عضو فراکسیون امید مجلس اشاره کرد.

وی در گفت وگو با ویژه نامه نوروزی روزنامه سازندگی با تأکید بر لزوم تذکر و سؤال اعضای خبرگان نسبت به رهبری، گفته است: «... نگاه دیگری معتقد است ولی فقیه ناظر است و در چارچوب قانون اساسی باید فعالیت کند و وظایفش مشخص است ... در این صورت می بینیم که مجلس خبرگان رهبری می تواند تذکر بدهد و یا سؤال کند. ممکن است رسانه ای هم نشود. من نمی گویم حتماً این موضوع اعلام شود، امّا طبق قانون اساسی خبرگان رهبری مسئولیت نظارت بر بقای شرایط رهبری از جمله عدالت را برعهده دارد. مجلس خبرگان در اجلاس خودشان فقط به دولت تذکر می دهند ».

این اظهارات در حالی مطرح می شود که اعضای مجلس خبرگان رهبری معتقدند این مجلس دم به دم در جریان عملکرد رهبری است و با ساز و کار مشخصی، نظارت بر رهبری را دنبال می کند.

آیت الله محسن اراکی، عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت وگویی در خرداد ۹۸ با فارس درباره ساز و کار نظارت بر رهبری می گوید:

«مجلس خبرگان به دو شیوه نظارت می‌کنند؛ هم در ادامه صلاحیت‌ها و شرایط رهبری، هم بر نحوه عملکرد مقام معظّم رهبری. شیوه اوّل همان شیوه متعارفی است که به هر حال نمایندگان مردم در مجلس خبرگان با مردم ارتباط دارند، با خود دستگاه مقام معظّم رهبری و دفتر آقا ارتباط دارند و از نزدیک شاهد جریان‌ها هستند و هر جا به نظرشان برسد تذکر یا سؤالی لازم است،‌ به طور مستقیم این کار را انجام می‌دهند».

وی شیوه دوم نظارت خبرگان بر رهبری را از طریق کمیسیون ویژه ای می داند که مجلس خبرگان به همین منظور در نظر گرفته و می گوید:

«کار این کمیسیون ویژه،‌ بررسی شکایت‌ها و گزارش‌هایی است که در رابطه با موضع‌گیری‌ها، نحوه عملکرد مقام معظّم رهبری یا دستگاه‌های زیر نظر ایشان به مجلس خبرگان یا به هیأت رئیسه می‌رسد. حتی گزارش‌هایی که به افراد می‌رسد در مجلس خبرگان به این کمیسیون ارجاع داده می‌شود».

اراکی درباره نحوه بررسی شکایت ها و گزارش هایی که نسبت به عملکرد رهبری به مجلس خبرگان می رسد، می گوید:

«دو گونه بررسی انجام می‌شود؛ یک بررسی این است که اگر صلاح دید برود و از یک نهادی از نهادهای زیر نظر مقام معظّم رهبری و زیر نظر دفتر مقام معظّم رهبری تحقیق و تفحص کند این کار را می‌کند. می‌رود با آن نهاد تماس می‌گیرند؛، بررسی می‌کنند، بازرسی می‌کنند و بعد گزارشی تهیه می‌کنند و اگر نیاز بود، با خود مقام معظّم رهبری هم می‌نشینند و جزئیات امر را از ایشان جویا می‌شوند و پاسخ‌‌های ایشان را می‌شنوند».

عضو مجلس خبرگان در پاسخ به این سؤال که آیا پرسش و پاسخ رو در رو، بین اعضای خبرگان و رهبر انقلاب شکل می‌گیرد؟ می گوید:

«بله! تقریباً در هر دوره، لااقل یک بار این گروه بعد از جمع‌آوری گزارش‌ها، شکایت‌ها و هرچه هست، خدمت مقام معظّم رهبری می‌رسند و از خود ایشان سؤال می‌کنند و یا احیاناً از نهادهای وابسته به مقام معظّم رهبری تحقیق به‌عمل می‌آید. اگر پاسخ‌ها قانع‌کننده بود و نشان‌دهنده این بود که هیچ مشکلی در جریان امور وجود ندارد و مقام معظّم رهبری همچنان شرایط رهبری را دارا است و به وظایف رهبری کاملاً توانا هستند و دارند وظایف رهبری را انجام می‌دهند، این را به مجلس خبرگان گزارش می‌دهد؛ که ما بعد بررسی‌‌ها به این نتیجه رسیدیم که شرایط رهبری همچنان در وجود مقام معظّم رهبری فراهم است و مشکلی از این ناحیه نیست. این گزارش تقریباً‌ در هر دوره به مجلس خبرگان داده می‌شود به‌وسیله کمیسیون ویژه این کار.

اگر قانع نشوند، از خود مقام معظّم رهبری جویا خواهند شد. اگر توضیحات آن نهاد کفایت نکند، گزارش به خود مقام معظّم رهبری می‌دهند و اگر ایشان توضیحی داشتند فبها، و الا خب از مقام معظّم رهبری درخواست می‌کنند که اقدام لازم را انجام دهند. این روشِ کاری است که به طور منظّم انجام می‌شود و تقریباً می‌شود گفت که مجلس خبرگان دم به دم در جریان رفتار و کردار و موضع‌گیری‌ها و اقدامات مقام معظّم رهبری قرار دارد و کاملاً زیر نظر مجلس خبرگان هست این نحوه رهبری و نحوه مدیریت جامعه ؛ البته در چارچوب وظایف مجلس خبرگان.».

آیت الله سیّد احمد حسینی خراسانی دیگر عضو مجلس خبرگان رهبر است که در گفت و گو با فارس درباره نحوه نظارت کمیسون ویژه نظارت بر رهبری می گوید:

« این‌ها رصد می‌کنند مدیریت و زعامت رهبری را در حوزه‌های مختلف، مخصوصاً در سیاست‌‌گذاری‌های کلان نظام اسلامی. اینکه آیا ایشان که توانمندی این امر را داشته، همچنان داراست یا نه. هر بار که اجلاسیه خبرگان برگزار می‌شود، آقایان بعد از دو روز اجلاسیه با برنامه‌های درون‌مجلسی و فنی و تخصصی، روز سوم به زیارت مرقد مطهر امام مشرف می‌شوند و بعد به دیدار رهبر معظّم انقلاب می‌روند. وقتی به دیدار ایشان می‌رسند؛ خب بالاخره یک جلسه خصوصی و تا حدودی خودمانی است. ایشان شروع به صحبت می‌کنند. صحبت‌های ایشان درست است که برای عموم قابل استفاده است و پخش می‌شود امّا مشتمل بر راهکارهای اساسی و رهنمودهای کلانی است.

همه آقایان بالاتفاق می‌گویند ما از محضر ایشان و از دیدگاه‌ها و راه‌کارهای ایشان و از پیشنهادات ایشان، استفاده کردیم. یعنی نشان می‌دهد که همچنان توانمند، همچنان پاسخگو، همچنان کارآمد و همچنان به‌روز هستند. همه قبول می‌کنند. یک جایی ایشان حرفی بزنند که جای امّا و اگر داشته باشد، خبرگان با کسی تعارف ندارند ؛ یعنی اولاً مجموعه خبرگان همه روحانی و طلبه هستند، آن هم روحانی و طلبه‌های در سطح بالا، بالاخره جزء نخبگان و فرهیختگان جامعه هستند...

آن کمیسیون، مراقبت و نظارت می‌کند که اگر احیاناً نکته‌ای باشد که قابل تذکر باشد، این کار را انجام دهند. چون می‌دانید که همه جا بحث مچ‌گیری نیست؛ بحث تذکر است. آقا این موضع‌گیری یا این مشی یا اقدام شما،‌ در افکار عمومی با چنین مسئله‌ای مواجه شده. بحث می‌شود. ایشان هم قاعدتاً جواب می‌دهند. اگر قانع شدند، اهلاً و سهلاً؛ در غیر این‌صورت اصلاح می‌شود؛ چون اصراری نیست بر این مطلب ».

اگرچه همانطور که اشاره شد، شبهه افکنی نسبت به کارکرد مجلس خبرگان و چگونگی رابطه آن با ولی فقیه، همواره در دستور کار برخی جریان های سیاسی قرار دارد، امّا نباید از ضعف رسانه ای مجلس خبرگان رهبری نیز غفلت کرد. موضوعی که پیش تر مورد تصریح آیت الله سیّد احمد خاتمی، عضو هیئت رئیسه این مجلس نیز قرار گرفته بود.

خاتمی در نشست خبری ۱۱ تیر ۹۷ در پاسخ به این سؤال خبرنگار فارس که با توجه به انتقادات اخیر رهبر انقلاب به ضعف رسانه‌ای برخی دستگاه‌ها، آیا مجلس خبرگان نیز خود را مخاطب این سخنان می‌داند و آیا برنامه‌ای در این زمینه وجود دارد یا خیر، می گوید:

«این یک واقعیت است که بسیاری از ما، از نقش رسانه، آنچنان آگاه نیستیم. دشمنان با همین رسانه ضربه‌های خود را می‌زنند. رسانه نقش تأثیرگذاری هم در عرصه حق دارد هم باطل ... در پاسخ به سؤال شما، به صراحت می‌گویم آری؛ در رابطه با خبرگان هم این ضعف وجود دارد.

در هیأت‌رئیسه، تصویب کردیم که برنامه‌ای به صورت هفتگی و ماهیانه در رسانه‌ها داشته باشیم و به مردم بگوییم که خبرگان چه می‌کنند. درست است که جلسات ما غیرعلنی است ولی بسیاری از نطق‌ها قابل انتشار است. آیین‌نامه داخلی این اجازه را به هیأت رییسه داده است که هر قسمت از اجلاسیه را که بخواهد، رسانه‌ای کند».

با این وجود همچنان ضعف رسانه ای مجلس خبرگان مشهود است و موضوع انتشار نطق اعضای این مجلس نیز همچنان عملی نشده است.