روزی که امام آن را طلیعه درخشان آزادی نامید

15 و 16 خرداد گذشت ولی حادثه قابل توجهی رخ نداد و مخالفت‌ها با رژیم شاه، مثل گذشته منحصر به نوشتن شعارهایی بر در و دیوار مدارس حوزه علمیه و برخی مکان‌های عمومی دیگر شد و در برخی مکانهای عمومی نیز طلاب و روحانیون به صورت گروه‌های کوچک با یکدیگر پیرامون مسائل روز و سایر مسائل مربوط به سیاست های رژیم شاه، به گفتگو پرداختند.

اما روز 17 خرداد، اوضاع به شکل دیگری درآمد. در این روز، صدها نفر از طلاب و روحانیون در مدرسه فیضیه اقدام به تجمع، سخنرانی و تظاهرات کردند. تجمع و تظاهرات طلاب فورا مورد توجه مردم واقع شد و افرادی خود را به حوالی مدرسه فیضیه رساندند. در این زمان که ماموران رژیم شاه بسیار وحشت زده شده بودند، اقدام به محاصره محل تجمع طلاب نمودند و به مردم و تجمع کنندگان مدرسه یورش بردند. تهاجم ماموران امنیتی و انتظامی رژیم شاه به مدرسه فیضیه، سبب درگیری بین ماموران و طلاب شد. این درگیری به سرعت به خارج مدرسه نیز سرایت کرد و علاوه بر مدرسه فیضیه، کوچه ها و خیابان های اطراف آن نیز به عرصه درگیری تبدیل شد. بلافاصله بعد از آغاز درگیری، نیروهای کمکی با تجهیزات کامل وارد عرصه شدند تا نیروهای امنیتی و انتظامی را در سرکوب مردم و طلاب یاری کنند. در همین حال، شهر قم و بازار آن ملتهب گردید و نسبت به حادثه ای که پیش آمده بود، واکنش نشان داد. التهاب در حوزه علمیه و بازار و خیابان های مرکزی قم، فورا به دبیرستان‌ها نیز سرایت و دانش آموزان در آستانه واکنش قرار گرفتند ولی روسای مدارس سعی کردند دانش آموزان را در کلاس‌ها نگه دارند و مسائل را طور دیگری به گوش آنها برسانند.

به هر حال، قیام 17 خرداد 1354 با خشونت تمام سرکوب شد و ماموران امنیتی با تجهیزات کامل، عملیات سرکوب را با خشونت تمام آغاز کردند. ماموران امنیتی حتی در کوچه ها، مغازه ها و خانه ها نیز به تعقیب مردم پرداختند و به هر کسی دسترسی پیدا می کردند، دستگیر می نمودند. در جریان این سرکوب، تعداد زیادی از طلاب و مردم زخمی شدند و گروه کثیری نیز دستگیر گردیدند و به زندان ها منتقل شدند. امام خمینی بعد از شنیدن خبر قیام قم در 17 خرداد 54، پیامی به ملت مسلمان ایران فرستادند و این قیام را طلیعه درخشان آزادی نامیدند. امام خمینی در بخشی از پیام خود، درباره قیام مذکور چنین فرمودند:

اخبار واصله از ایران، دنبال شکست مفتضحانه شاه در حزب بازی جدید (تاسیس حزب رستاخیز)، با آن که موجب کمال تاسف و تاثر است، مایه امید و طلیعه درخشان آزادی است. تاسف از آن که در عصری که ملت ها یکی پس از دیگری از یوغ استعمار خارج می شوند و استقلال و آزادی خود را به دست می آورند، ملت بزرگ مسلم ایران با گماشته شدن یکی از مرتجع ترین افراد و یکی از عمال بی چون و چرای استعمار و سایه افکندن وحشتناک ترین استبداد وحشیانه بر سرتاسر کشور، از تمام شئون آزادی محروم و با جمیع مظاهر استبداد و ارتجاع دست به گریبان هستند... ولی با همه مصیبت ها، بیداری ملت مایه امید است. مخالفت دانشگاههای سراسر ایران، به حسب اعتراف شاه و مخالفت علمای اعلام و طبقه محصلین و طبقات مختلف ملت با همه فشارها و قلدری ها، طلیعه به دست آوردن آزادی و رهایی از قید استعمار است . شرکت نکردن ملت غیور در حزب فرمایشی و انتخابات خائنانه، نمونه بیداری و پیروزی است. اینجانب به ملت بزرگ و عزیز ایران پس از تسلیت در این مصیبت های دلخراش و تسلیت در اهانت به قرآن کریم و حریم اهل بیت طهارت علیهم السلام و تسلیت در واقعه 15 خرداد 42 و 17 هفده خرداد 54، تبریک می گویم بر این روشنفکری و آزادمنشی، تبریک می گویم بر طلوع صبح آزادی و قطع ریشه استعمار و عمال خبیث آن، سلام من به مقتولان و مصدومان 15 خرداد، سلام من بر مصدومان و مظلومان 17 خرداد...